Een opgewekte en verlichte blik op de wereldgeschiedenis. Je moet maar durven. Experimenteel psycholoog Steven Pinker durft, en blikte op die manier ook al in Ons betere ik. Hij vervolgt dit met Verlichting nu. ‘Hij beargumenteert dat de gezondheid van de wereldburger in de loop der eeuwen is verbeterd, dat zijn welvaart is gestegen, dat hij niet alleen een vrediger en veiliger leven leidt, maar ook een leven dat gelukkiger is en emancipatorisch en in algemeen kwalitatieve zin op een hoger plan is beland,’ zegt Jabik Veenbaas in iFilosofie. Volgens De Groene Amsterdammer is Verlichting nu een meeslepende must read: ‘Met rationaliteit en humanisme strijdt Steven Pinker tegen een contraverlichting van populisten en ‘progressofoben’.
Volgens Pinker zelf lijkt het nu misschien geen uitgelezen moment om een boek te publiceren over de historische tendens van vooruitgang en de oorzaken daarvan, want op het moment van schrijven wordt het land waar hij woont (Boston, Amerika) geleid door mensen met een duistere visie op het heden:
‘Moeders en kinderen die vastzitten in armoede (…), een onderwijssysteem dat onze jonge en prachtige scholieren en studenten alle kennis onthoudt (…) en de misdaad, en de bendes, en de drugs die té veel levens hebben geëist.’ We zijn in een ‘regelrechte oorlog’ verwikkeld die ‘zich steeds verder uitzaait’. De schuld van die nachtmerrie kan worden gelegd bij een ‘mondiale machtsstructuur’ die ‘de onderliggende geestelijke en morele fundamenten van het christendom heeft uitgehold’. (Uit: Verlichting nu)
Hij heeft het in Verlichting nu niet over Trump, maar zegt wel dat de ideeën die de voedingsbodem voor Trumps verkiezing vormden, breed gedeeld worden door intellectuelen en leken, zowel linkse als rechtse. Als enkele van die ideeën noemt Pinker pessimisme over de koers van de wereld, cynisme over de instituties van de moderniteit en het onvermogen een hoger doel te bedenken anders dan religie. Hier wil hij wat tegenover stellen.
In zijn boek vertelt Pinker over de boeiendste vraag die hij ooit heeft moeten beantwoorden. Deze werd gesteld na een lezing waarin Pinker de gangbare wetenschappelijke opvatting uitlegde over de menselijke psyche die uit patronen van activiteit in het hersenweefsel bestaat. Een studente in het publiek vroeg toen: ‘Waarom zou ik eigenlijk moeten leven?’
Alleen al door die vraag te stellen vond Pinker dat zij op zoek is naar rédenen voor haar overtuigingen, wat betekent dat ze rede gebruikt om te ontdekken en te rechtvaardigen wat voor haar belangrijk is. ‘En er zijn heel veel redenen om te leven!’ zo vervolgt hij zijn boek. En somt ze daarin ook op.
Ook zegt Pinker een andere kijk op de wereld te presenteren, gebaseerd op feiten en geïnspireerd door de idealen van de Verlichting: rede, wetenschap, humanisme en vooruitgang. Hij wil aantonen dat Verlichtingsidealen tijdloos zijn, en dat ze nog nooit zo relevant zijn geweest als nu. Veenbaas is kritisch in zijn recensie, en stelt dat de Verlichting waarover Pinker zo jubelt ook een periode was van geestelijke twijfel:
‘Het door de opgang van de wetenschap geïnspireerde elan vond zijn keerzijde in de twijfel aan alle niet-wetenschappelijke manieren van kennen – niet alleen aan het hyperrationalisme van denkers als Descartes en Spinoza, maar ook aan het geloof der vaderen – en daarmee in de angst voor de geestelijke leegte. (…) De Verlichting was een periode van ontbolstering, maar ook van ontworteling. En juist in onze tijd, waarin het gevoel van ontworteld zijn bij veel mensen groter is dan ooit, als gevolg van toegenomen mobiliteit, mondialisering, secularisatie, dienen we pogingen te ondernemen die ontworteling te begrijpen.’
Steven Pinker (foto: nationalreview) heeft wel een waakzaam oog voor de beschavingswinst die we hebben geboekt, die inderdaad te vaak als vanzelfsprekend wordt aangenomen, zegt Veenbaas, maar hij gaat te krampachtig om met de schaduwzijden. Volgens Ralph Bodelier, in De Groene Amsterdammer, is Pinker een missionaris, een kruisvaarder ter verdediging van rede, wetenschap en humanisme:
‘En in een tijd dat het wantrouwen daarin sterk toeneemt, is dat een kwestie van hard werken. ‘Hoop te houden in onze wereld doet zowel een zwaar beroep op onze intelligentie als op onze energie’, schreef de Britse filosoof Bertrand Russell in zijn autobiografie. ‘Bij degenen die wanhopen, is het doorgaans de energie die ontbreekt.’
Bronnen:
* Hij die hoopt… (De Groene Amsterdammer)
* iFilosofie
Verlichting nu – een pleidooi voor rede, wetenschap, humanisme en vooruitgang | Steven Pinker | ISBN 9789045026497 | 696 pag. | Hardback | Vertaling Ralph van der Aa | oktober 2018 | € 49,99
Beeld: René Descartes legde met zijn uitspraak ‘Cogito ergo sum’ het fundament voor de Verlichting. Hij was een uitgesproken rationalist, maar verwierp het geloof niet. (Portret: Jan Baptist Weenix, Nederlands kunstschilder uit de 17e eeuw, gemaakt in 1647/1649. (Centraal Museum Utrecht)
GODENENMENSEN 
De mens is het resultaat van de gunstige omstandigheden die op aarde, in een ver verleden, ontstaan zijn. Daardoor ontstonden organische wezens.
Het is dus aan ieder levend wezen, met de mogelijkheden die hem/haar gegeven worden, de tijd die ons gegund wordt in deze aardse biotoop, zo aangenaam en zinvol mogelijk door te brengen. In de oudheid waren het de profeten die de bakens uitzetten. Nu heeft het onderwijs en de seculiere overheid, die rol overgenomen. Tevens is ieder levend wezen, voor een groot deel, de verantwoordelijkheid zin aan zijn leven te geven. Of hij dat doet door de christelijke, islamitische, boudhistische of humatische leidraad te volgen, is de keuze die ieder zelf moet maken. Iedere keuze kan tot een gelukkig en zinvol leven leiden.
LikeLike
Er zijn enkele zaken waarvan we kunnen uitgaan:
1.Alles in de wereld is een evenwicht van orde en wanorde.
2. Alles wordt geregeld door krachten zoals magnetisme, zwaartekracht, middelpuntvliedende kracht enz. waarvan we de oorzaak en de draagwijdte nog niet kennen.
3. Alles wat we vaststellen is realiteit, gezien van uit een bepaald perspectief. De mens zit bv een wezen. Dat bestaat reëel. Met vorderend kennis weet hij dat dat wezen bv een hart, hersenen, nieren… bezit. Hij weet dan weer dat die lichaamsdelen uit moleculen bestaan. Al die vaststellingen zijn realiteit van uit een verschillend perspectief.
Alle organische wezens worden gestuurd door een levenskrachten, worden geboren, hebben een levenstijd, planten zich voort en sterven dan af.
Rekening houdend met voorgaande ontstaat alle leven door toeval, wordt gestuurd door natuurkrachten en kan in beperkte mate, afhankelijk van de verdere ontwikkeling op de ladder van levende wezens, de loop van zijn organisch bestaan, in min of meerdere mate bijsturen. Vermits we geen enkel inzicht hebben in het bestaan van niet materieel leven, kunnen we ons geen beeld vormen van immateriële god of andere immateriële wezens.
We kunnen wel mythische beelden vormen van immateriële wezens. Die beelden zijn reëel, maar niet de wezens zelf.
LikeLike
Een interview met de schrijver Steven Pinker: https://www.trouw.nl/samenleving/steven-pinker-de-vooruitgang-is-gewoontjes-geworden~af74a47e/
Maar los daarvan blijft de vraag uit zijn publiek: ” Waarom zou ik eigenlijk moeten leven?” ….. ook wel een boeiende. Een vraag waarop het antwoord m.i. niet eenduidig gegeven kan worden. Een vraag die, althans bij mij, wat rond bleef zingen.
Gisteren hoorde ik iemand zeggen dat er weinig moeten aan te pas komt. Dat hetgeen je meent te moeten, over het algemeen de gevolgen zijn van eerder genomen, eigen, besluiten. Ook iets om over na te denken?
Wellicht wordt de vraag wat lichter wanneer je het woord ‘moeten’ vervangt door ‘willen’. Het overwegen waard, toch! 😉
LikeLike
Waarom zou ik eigenlijk moeten leven? Ik vind dat een rare vraag. Hoe zou ik dood kunnen gaan?
Het is mij gebleken dat dat wat ik ten diepte ben (niets) niet dood kan. Alleen ‘iets’ kan dood. Maar aangezien ik me exact op de subject/object scheiding bevindt kan ik niet dood. Beminde en minnaar leven in eeuwigheid, de rest is veranderlijk. En de lezer van dit commentaar kan zelf opmerken dat alles in zijn leven veranderd en blijft veranderen, maar dat hij zelf nog steeds aanwezig is.
Leven is veranderen, je kan niet tweemaal in dezelfde rivier staan. En dat is maar goed ook, want anders zouden we echt dood zijn. Kom, laat de angsten over aan de doden en begin met leven.
LikeLike
@Carla: [Dat hetgeen je meent te moeten, over het algemeen de gevolgen zijn van eerder genomen, eigen, besluiten]
Zou dat misschien ook betrekking kunnen hebben op eventuele vorige levens, je weet het maar nooit:)
LikeLike
Zwerver, (op jouw reactie van 26 MAART 2019 AT 14:50)
Je zegt:*****” Waarom zou ik eigenlijk moeten leven? Ik vind dat een rare vraag. Hoe zou ik dood kunnen gaan?”*****
Akkoord. Maar die studente weet nog niet dat de dood niet bestaat. Vanuit haar perspectief is dat (mijns inziens) een heel terechte vraag. Misschien ziet ze de zinloosheid/waanzin van deze wereld in. Door zich daar vragen bij te stellen kan ze de deur openen naar haar ware aard (haar diepste zijn). Dit kan de aanzet zijn om tot een hoger bewustzijn te komen. Door die vraag kan ze een andere richting uitgaan dan de massa. “Zin” zoeken in de zinloosheid (zoals de massa doet) leidt niet tot een hoger bewustzijn.
Een mens moet ergens beginnen met zijn bewustwording. Chapeau dat ze die vraag openlijk durft te stellen, en dat ze zich tenminste vragen stelt.
Vriendelijke groet
LikeLike
Internettoerist, je hebt helemaal gelijk. Alles begint met vragen stellen. En dan geen genoegen nemen met het eerste het beste antwoord. En ook geen antwoorden aan nemen van iemand zoals ik. Alle antwoorden liggen besloten in de mens zelf. Ik ben er eerlijk gezegd nog steeds verbaasd over, want oppervlakkig gezien lijken er alleen gedachtes en emoties aanwezig in de mens.
LikeLike
Geen idee @ Egbert. ( 28 maart 2019 at 13:55 ) Ik vond de vraag op zich interessant en ga daar dan over nadenken. Waarbij het woord ‘moeten’ mij bezig hield. Je zou b.v. kunnen stilstaan bij het woord ‘waarom’ of bij ‘ leven’. en ik vloog het even aan, in gesprek met anderen bij het woord ‘moeten’.
Daarbij werd het woord ‘moeten’ vervangen door ‘willen’. Wat het gesprek zachter maakte én tegelijk dieper. En….dichter bij de persoon in kwestie zelf.
Tja….de blogs van Paul zijn voor mij vaak pareltjes tot zelfreflectie. 😉
LikeGeliked door 1 persoon
Carla,
We “moeten” idd niet leven. Het leven is een geschenk van de natuur. Of we daar gelukkig mee zijn is “de” vraag. We mogen, zelf, met de mogelijkheden die ons ter beschikking gesteld worden, een zinvolle inhoud aan geven.
LikeLike