Onzeker weten keert met sprankelende praktijkvoorbeelden traditionele zekerheden binnenstebuiten en ontdekt juist in het christendom ruimte voor een bevrijdend niet-zeker-weten. Onzekerheid als uitgangspunt. Onder de vlag van Radicale Theologie geven religiewetenschapper Bram Kalkman, filosoof Gerko Tempelman en theoloog Rikko Voorberg ‘een rijke mix van postmoderne filosofen, kunstenaars en activisten’ het woord.
Het boek Onzeker weten, dat 1 maart verschijnt, omschrijft zichzelf als bron van creativiteit, authenticiteit en verbinding: verbinding met jezelf, met anderen en met de eeuwenoude christelijke traditie. ‘Een levende theologie van de onzekerheid’. De recente opleving van het radicaal theologisch gedachtegoed komt volgens de auteurs van buiten de kerk, van filosofen die zichzelf atheïst noemen (of ‘christelijke atheïst’). Het is een van de redenen dat zij Onzeker weten laten beginnen met een filosofische geschiedenis om dat filosofisch denken vervolgens toe te passen op theologische thema’s.
‘… een nieuwe vorm van theologisch weten, het onzeker weten. Een weten dat niet wordt bedreigd door twijfel, maar dat de twijfel incorporeert in zichzelf en daardoor alleen maar sterker wordt. Het is voor veel radicale theologen niet moeilijk om zich voor deze (ontwrichtende) praktijk te beroepen op niemand minder dan Jezus zelf. Want was dat niet precies wat Hij deed in de context van zijn tijd?’
(Uit: Onzeker weten)
Radicale Theologie zegt theologische kritiek te willen leveren op maatschappelijke structuren en doet voorstellen voor een radicaal theologische praktijk. Daarbij wil ze met improviserende, theatrale benadering van de christelijke teksten en traditie laten zien dat Jezus beter te begrijpen is als performancekunstenaar dan als dominee.
‘Radicale theologie raakt de onzekerheid aan die onder de oppervlakte schuilt. Het wil verbinding brengen tussen mensen die zich zomaar ‘de enige’ voelen. De enige die twijfelt, de enige die aan het leven lijdt, de enige die niet weet of ze het nog gelooft. Het biedt ook een alternatief voor degenen die dreigen te bezwijken onder de gevoelde verantwoordelijkheid om de ander te ‘verlossen’.
Hoe zwaar kan het vallen om te proberen de depressieve ander op te beuren, de zieke te helpen aan genezing of de twijfelaar te overtuigen dat het toch allemaal waar is. De ervaring leert dat het erkennen van de onzekerheid soms helender is dan het aandragen van een oplossing.’
(Uit: Onzeker weten)
Onzeker weten stelt dat om ons heen mensen van alles zeker lijken te weten en dat voor elk van onze onzekerheden er wel een oplossing wordt aangedragen. Het heeft iets aantrekkelijks, maar werken zulke oplossingen, vraagt het boek zich af.
‘Het is de radicale theologie die kerk en samenleving erop wijst dat juist christendom voor deze bevrijding goud in handen heeft. Tenminste, als je het christelijke verhaal radicaal onzeker gaat lezen.’
(Uit: Onzeker weten)
Dat in de jaren 90 van de vorige eeuw hernieuwde interesse ontstond in radicale theologie, waarbij de Ierse filosoof Peter Rollins degene was die de filosofische ideeën wist te ontsluiten voor een groter publiek, doet volgens Onzeker weten bij mensen weer een belletje rinkelen.
‘Radicale Theologie is echter datgene wat confessioneel theologische ideeën opschudt. Ze is het bij nacht verschijnende knagende gevoel van twijfel dat zelfs de meest overtuigde gelovige kan bevangen. Ze stelt vragen die niet gesteld zouden moeten worden.(…) De radicale theologie bestaat niet op zichzelf – ze schept geen nieuw systeem. Ze krabt aan het bestaande. Ze jaagt op. Ze doet opschrikken. Ze schudt wakker.’
(Uit: Onzeker weten)
Onzeker weten – Een inleiding in de radicale theologie | Rikko Voorberg, Gerko Tempelman, Bram Kalkman | VBK Media / Kok Boekencentrum | 9789043537933 | € 20,00,- | verschijnt 1 maart 2022 | ‘Onzeker weten pakt theologie aan zoals het wat mij betreft bedoeld is. Met flair en zin voor avontuur. Het is de taak van de theologie om de geslotenheid in het denken te doorbreken waarin wij ons leven steeds weer gevangen laten zetten. Dit boek spreekt vrij en opent het gesprek waar velen dachten dat het was afgesloten.’ (Hoogleraar theologie prof. dr. Erik Borgman)
Beeld: Carl Heinrich Bloch 1834 – 1890 – ‘De Bergrede wordt wel de kern van het Nieuwe Testament genoemd. Voor velen is deze toespraak van Jezus over het koninkrijk door de eeuwen een bron van inspiratie geweest voor een radicaal leven.’ (levenindekerk.nl)
GODEN EN MENSEN 
[…] religiewetenschapper zegt hiermee een stap verder te gaan dan het recente boek Onzeker weten, waarin een poging gedaan wordt om radicale theologie te introduceren in Nederland. – Onzeker […]
LikeLike
Klik om toegang te krijgen tot artweil2.pdf
De meesters van het geestelijke leven – en zij alleen – zijn in staat geweest een positieve betekenis te verlenen aan wat Simone Weil zo kernachtig omschreef als de heilige “ervaring van afwezigheid” (‘sense of absence’). De leegte van het eigen hart kan, als hij ten einde toe doorleefd wordt, veranderen in een krachtige roep om de Ene die er niet is. Het is de tegenspraak van een gelijktijdige aanwezigheid en afwezigheid.
—————–
Haar mystiek verwoordt immers bij uitstek de religieuze ervaring van de afwezigheid Gods.
—————-
Simone Weil ondergaat de beslissende ervaring van een unio mystica, waarbij voor één ondeelbaar moment tijd en ruimte er niet meer toe doen, God en de ziel, hemel en aarde met elkaar lijken te vervloeien. De liefdevolle presentie van een tijdeloze Tegenwoordigheid, waarover Weil vervolgens zelf met de nodige scepsis spreekt, maar die ze later niet meer kan en wenst stuk te denken, hoezeer ze ook de intellectuele redelijkheid (‘probité intellectuelle’) tot één van haar hoofddeugden rekent. Zij, de filosoof, die nog nooit iets van de mystieken had gelezen.
—————-
De ziel en God, dat is: bruid en bruidegom in het bruidsvertrek, die de taal van de liefde spreken, en blijven spreken ook als zij straks weer gescheiden zullen zijn, als er weer een ‘oneindige afstand’ tussen hen zal bestaan, zo groot als het universum zelf.
—————-
https://www.theologie.nl/artikelen/en-god-sprak-ik-besta-niet/
Wie Peter Rollins en Simone Weil naast elkaar legt ziet meteen hetzelfde theologische denken wat absoluut geen denken genoemd mag worden. God is dan niet anders te verstaan als juist de afwezigheid van God. Met het hart wat zich ledigt, ledigt zich ook de ziel van alles wat riekt naar aanwezigheid.
God is een niet-God, een niet-bestaan. Alleen in dat niet-bestaan -wat lijden met zich meebrengt- kan de tijdloze Tegenwoordigheid de leegte van hart én ziel vullen. Zie ook hoe ziel en God weer gescheiden zullen worden in het resterende bestaan van het ondermaanse.
Jan Bor zou zeggen: door de bodem van je bestaan zakken.
——————
Simone Weil: De volheid van de naastenliefde is eenvoudig het vermogen de naaste te vragen: ‘Waaraan lijdt u?’
Dat betekent te beseffen dat de ongelukkige mens bestaat, niet als één uit velen, als een exemplaar van de categorie die het etiket ‘ongelukkig’ draagt, maar als een mens die gelijk is aan ons. En om dat te beseffen, is het voldoende, maar noodzakelijk, dat men aandacht aan de ander weet te schenken.’
——————
Alleen als je mensen volkomen gelijk aan je zelf acht, kan dat plaats hebben wat werkelijk de naam naastenliefde draagt.
Dat ‘gelijk zijn’ kan niet begrepen worden door er over na te denken, maar door het te zijn.
LikeLike
Beste Laurent,
Interessante reactie!
Frappant, net zoals radicale theologie steekt Simone Weil, prikt door en provoceert…(!)
Onder meer op de site van fritsdelange.nl vind je meer over haar. (Helaas ligt de site er momenteel uit.)
‘De radicale theologie bestaat niet op zichzelf – ze schept geen nieuw systeem. Ze krabt aan het bestaande. Ze jaagt op. Ze doet opschrikken. Ze schudt wakker.’ (On)bewust rekenning/eerbetoon aan Weil?
Groet uit Holland,
Paul
LikeLike
Geachte, Ik tracht te weten te komen wat de eigenlijke kern is van dit theologisch denken. Ik heb het boek “Onzeker Weten” nog niet gelezen . Naar wat ik gelezen heb lijkt dit denken zeer sterk overeen te komen met het denken van de Franse Filosofe Simone Weil, bij wie het begrip “leegte” domineert. (Zie Liefde is Licht. Kok. ) Simone Weil vraagt maar één ding; “eliminer les combleuses de vide.” Onmogelijkheid, maar enige weg.Nochthans berust heel haar denken op een” weten dàt”, een weten dat tegelijkheid “zekerheid” is, in die zin dat “…le grain de désir qui est possession est plus fort que le reste du désir qui est vide. Si je désire seulelement désirer le bien, en désirant le bien, je suis comblé.” (Connaissance Surnaturelle Gallimard. 110) En verder: “Je désire eclusivement le bien, mais de cette chose que je désire exclusivement je ne connais absolument rien sinon le nom. Et pourtant mon désir est parfaitement comblé, il me faut absolument rien d’autre…(C.S.110). En elders: Vouloir à vide. Vouloir le vide. Le vide est plus plein que tous les pleins. Ce bien est pour nous un néant, puisque aucune chose n’est bonne. Mais ce néant n’est pas irréel. Tout ce qui existe comparé à lui est irréel. (Pesanteur et gràce) . Het zou voor mij een groot ogenblik zijn, moest Simone Weil in het denken van “Radicale theoligie” eindelijk de erkenning krijgen die haar toekomt. Want in werkelijkheid werd de echte Simone Weil door alles wat Academie is hineininterpretiert tot een soort christelijke humaniste
Groeten uit Belgie. L.Bastiaens..
LikeLike
Er is maar één zekerheid: de Heer is waarlijk opgestaan ! De rest is (al dan niet belangrijke) bijzaak, jammer dan voor het hedendaagse tijdbeeld dat zeker serieus genomen moet worden maar per definitie tijdelijk en vergankelijk is. Maar goed, ik heb het boek in mijn Kindle staan nu ….
LikeLike
Onzeker weten lijkt een goede poging om de dogmatische dwang af te schudden van een paar duizend jaar christendom: een zeer zekere zware opgave. Het zal voor deze onzekere mensen waarschijnlijk wel een verlichting geven: een soort vorm van vrijheidsgevoel.
Maar bij het woordje vrijheid denk ik aan Nietzsche die schreef: “Vrij waarvan? Vrij waartoe wil ik horen! De onzekere mensen lijken mij te menen dat ze echt radicaal theologisch zijn, maar lijken toch niet zo heel erg vrij –van– het orthodoxe confessionele christelijk denken.
Neem citaat: “dat Jezus beter te begrijpen is als performancekunstenaar dan als dominee”. Waarom nemen ze Jezus niet “echt radicaal” zoals bijvoorbeeld toen ‘hij’ zei: “‘Ik ben het licht dat boven hen allen is, ik ben het al, en het al komt uit mij en het al komt tot mij. Kloof een stuk hout en ik ben daar; licht een steen op en je zult me daar vinden.’ Heeft de historische Jezus wel bestaan?
Nu hoeven die radicaal onzekere mensen van mij echt niet de Nag Hammadi teksten te gaan lezen, of de Bhagavat Gita ofzo. Hoewel ik dat erg mooi vind: het evangelie der waarheid, of dat van Thomas. Dat lijkt me teveel gevraagd, als overtuigd zeker wetende Ketter begrijp dat wel. Maar vanuit hun eigen confessie, laten ze dan iets lezen van hun grote theoloog Rudolf Otto.
Mogen zij de zekerheid vinden van de ervaring van het Numineuze, en de retorische drogreden van de zekere onzekerheid doorzien. Dat wens ik hen, ze hebben nog een zware weg te gaan, heb ik zo de indruk om zich los te maken van het denkende geloof en de gnosis te ervaren.
Nog eenvoudiger om dit te bereiken lijkt me gewoon teruggaan naar het gevoelsmatige “het oude rijke roomse leven” in de rituelen van vóór de Romeinse kerstening: het heidendom. Stop het hervormde en gereformeerde denken en leef je lot. Dat kan ook in volgens het (zogenaamde-sorry) woord van god, te lezen in Prediker want wijsheid en het leven heeft geen zin het is alles Vanitas: gebakken lucht.
Eet uw brood met vreugde, en drink uw wijn van goeder harte; want God heeft alrede een behagen aan uw werken. Laat uw klederen te allen tijd wit zijn, en laat op uw hoofd geen olie ontbreken. Geniet het leven met de vrouw, die gij liefhebt, En twijfel niet meer: niets heeft zin.
LikeLike
“Onzeker weten”. Zonder het boek te kennen is deze titel al een flinke uitdaging. In vele Christelijke denominaties, waartoe ik mij hier beperk, wordt immers geleerd, dat “geloven” gelijk staat aan “zeker weten, zonder het te kunnen zien?”. Ofwel eerst geloven en dan zien. “Onzeker weten” …. een mens, of dat nu een theoloog, wetenschapper, gelover of atheist is, is altijd op zoek naar zekerheid en bewijs. Geloof zonder voorwaarden en onzeker weten passen – wat mij betreft – uitstekend in het hedendaagse tijdbeeld. Ik heb dit overigens als bespiegeling van de boektitel opgeschreven. Paul, dit is een trigger!
LikeGeliked door 1 persoon