Het is hoog tijd dat de psychologie zich óók door de mystiek laat inspireren. Psycholoog Vincent Duindam vraagt zich af of er een psychologie denkbaar is waarin we leren om contact te maken met je wezenlijke identiteit, een diepere dimensie: je diepte, je stilte, de bron, de verticale dimensie. Kunnen we de ‘ziel’ weer terugbrengen in de psychologie? Psychologie dus die zich niet alleen laat inspireren door natuurwetenschappen of geesteswetenschappen, maar ook door spiritualiteit. Kan de psychologie weer bezield worden?
Het maakt Duindam nieuwsgierig naar de mogelijkheden. Hij zegt zelf ook niet zeker van de antwoorden te zijn, maar het gaat hem om de poging. Daarover gaat zijn boeiende artikel Psychologie moet zich óók door de mystiek laten inspireren in Volzin. Psychologie kan op de natuurwetenschappen willen lijken (‘wij zijn ons brein’), of zich richten op betekenis, zingeving, je verhaal. De ziel die Duindam terug wil brengen in de psychologie ligt echter dichtbij de humanistische en de positieve psychologie.
‘Ik denk dat het nu revolutionair en hoog tijd is dat de psychologie zich óók door de mystiek laat inspireren. Dus: door stilte, meditatie, ‘uit je verhaal stappen’. De psychologie kan en mag zich later inspireren door natuurwetenschappen, geesteswetenschappen, en ja ook door spiritualiteit. Het laatste perspectief maakt nieuwsgierig naar de mogelijkheden. Ik ben zelf ook niet zeker van de antwoorden, maar het gaat om de poging.’
(Duindam)
Duindam noemt mystiek in één adem met spiritualiteit. Toch zijn er verschillen. Filosoof dr. Angela Roothaan beschrijft in Spiritualiteit begrijpen als gemene deler van de spiritualiteit: ‘leven, in de zin van echt, authentiek leven, gebalanceerd leven, in liefde met het hogere leven’. Bij mystiek denk ik meer aan ‘bewustzijn van Gods aanwezigheid in ons’, zoals Rob Faesen SJ dat omschrijft. Het is natuurlijk allebei waardevol, maar op de sofa bij de psycholoog zijn mensen vaak niet op zoek naar God, ze willen vooral in contact komen met hun ziel, hun eigen diepte of zichzelf (her)vinden. Maar misschien kom je dan toch bij God uit, bij het hogere leven…
Psychologie gaat, aldus Duindam, vaak over ‘de beste versie van jezelf ontwikkelen’, spiritualiteit gaat over het vinden van je diepste identiteit: ‘Op die diepste plek is ruimte en ben je niet alleen, maar verbonden met ‘het geheel’.’ Hij verwijst naar prof. dr. Sarah Durston (hoogleraar ontwikkelingsstoornissen van de hersenen aan het UMC Utrecht en voorzitter van de Stichting Bewustzijn en Wetenschap.) Zij roept op spiritualiteit serieus te nemen, omdat dit wel degelijk een onderdeel is van de menselijke ervaring.
Ook noemt de auteur prof. dr. Mia Leijssen (emeritus-hoogleraar psychologie en psychotherapie) die een existentiële welzijnscounseling ontwikkelde: Existential Well-being Counseling. Het gaat dan onder meer om focussen.
‘Focussen is een hele mooie, zachte manier om in dialoog met je eigen lichaam, een waarheid te ontdekken die zich onder je alledaagse bestaan afspeelt. Het is een creatieve methode waarin je jezelf tot je verbazing dingen hoort zeggen, die je niet met je hoofd had kunnen bedenken. Er komen veelzeggende beelden tevoorschijn.’
(Duindam)
Het belangrijkste van deze aanpak vindt Duindam echter dat de luidruchtige mind omzeild wordt:
‘Dat betekent niet alleen dat je jezelf verrast doordat je langs je geijkte denkpatronen en je eigen vaste clichés gaat, het betekent ook dat je in contact komt met een diepere dimensie. Je kunt dit je diepte, je stilte, de bron, de verticale dimensie noemen.’
(Duindam)
Bronnen:
* Psychologie moet zich óók door de mystiek laten inspireren (!Bericht niet meer te vinden in Volzin – update 18 02 2023)
* Spiritualiteit begrijpen, een filosofische inleiding – Angela Roothaan
Foto: © Françoise Idzerda
GODEN EN MENSEN 
[…] Pleidooi voor mystiek in de psychologie […]
LikeLike
Ik heb gemerkt dat sommige mensen dachten: “.. dan ben je misschien toch niet zo intelligent als ik dacht; wie ziet nu iets in die zweverige spiritualiteit”. Als je dat vervelend vindt kun je het best over ‘levenskunst’ spreken, dat is een aanvaard genre. Mindfulness ‘kan’ inmiddels ook steeds meer, zeker nu het efficiënter blijkt te zijn dan pilletjes bij lichte vormen van depressie. (Duindam)
https://www.newscientist.nl/nieuws/mindfulness-en-meditatie-kunnen-depressie-verergeren/
“Uit het onderzoek bleek dat ongeveer 8 procent van de mensen die meditatie proberen een ongewenst effect ervaart. ‘Mensen hebben van alles ondergaan: van een toename van angstgevoelens tot paniekaanvallen’, zegt Farias. Ook ontdekten de onderzoekers gevallen waarbij psychoses of suïcidale gedachten optraden.
8 procent zou zelfs een lage inschatting kunnen zijn. Veel meditatiestudies registreren namelijk alleen ernstige negatieve effecten, of zelfs die niet, zegt Farias.”
——————————-
Meditatie of Mindfulness is niet altijd aan te raden. Mentaal gezonde mensen zullen geen problemen ondervinden, maar juist mensen met psychologische klachten wel.
Overigens heeft meditatie of mindfulness weer niks te maken met mystiek. Meditatie is werken met het bewustzijn, mystiek gaat boven bewustzijn uit.
LikeLike
Mystiek en psychologie vermengen lijkt me onwenselijk en onmogelijk. Psychologie is het gedrag van het zelf, mystiek is het komen tot niet-zelf. Dat een niet-zelf geen last heeft van psychologische kwalen is evident, maar het zelf kan niet als doel hebben om tot niet-zelf te komen.
Psychologie is ook controle uitoefenen, mystiek is juist het omgekeerde, controle loslaten.
Ja, je zou mystiek de panacee voor alle psychologische kwalen kunnen noemen.
Maar het is tevens onbereikbaar als je mystiek als panacee zou gaan benoemen.
LikeLike
Zolang we niet weten hoe ons brein te werk gaat bij het gestalte geven aan “ je diepte, je stilte, de bron, de verticale dimensie etc.’”, moeten we het wellicht wel doen met een placebo construct als de ziel.
LikeLike