Neurowetenschapper Cyriel Pennartz (Universiteit van Amsterdam) schreef het populairwetenschappelijke boek De code van het bewustzijn. ‘Geen boek voor bangeriken, – wel voor twijfelaars, knutselaars, piekeraars, spoorzoekers en andere mensen die nieuwsgierig zijn naar wat zich in hun bovenkooi afspeelt,’ aldus de UvA. ‘Een fascinerend boek over een even fascinerend onderwerp. Tjokvol informatie en hier en daar best pittig, maar dat krijg je vanzelf met zo’n ‘Moeilijk Probleem’.’
‘Bij de schematische afbeeldingen en termenlijstjes heb je soms het gevoel dat je voor een tentamen aan het leren bent, maar daar staan gelukkig een heleboel leuke voorbeelden en anekdotes tegenover. Een aanrader voor ieder die zich wat meer bewust wil zijn van zijn bewustzijn’.
(UvA)
Pennartz neemt de lezer mee op een inspirerende zoektocht naar een van de grootste wetenschappelijke uitdagingen van de eenentwintigste eeuw: het begrijpen van de samenhang tussen hersenen en geest. De neurowetenschappen, vertelt Pennartz, hebben laten zien dat elektrische activiteit aan de basis ligt van de werking van de hersenen, terwijl zij paradoxaal genoeg ook het orgaan zijn waarmee we zien, voelen, ruiken, ons lichaam laten bewegen, plezier maken en verdriet hebben.
‘De paradox van de hersenen is dat het tóch niet die elektriciteit is die we voelen: in werkelijkheid ervaren we wel degelijk geuren, kleuren, smaken, muziek, pijn of plezier. Al die elektrische pulsjes zien er ongeveer hetzelfde uit, maar ze geven aanleiding tot radicaal verschillende ervaringen. Kennelijk zijn de hersenen op een raadselachtige manier in staat van alle elektrische signalen chocola te maken en ervoor te zorgen dat we ervaringen hebben die wezenlijk verschillen van stroomschokken.’
(Uit: De code van het bewustzijn)
Kan het bewustzijn gevangen worden door het te zien als een toestand van doordacht handelen, vraagt Pennartz zich af, en geeft hierbij een voorbeeld:
‘Ik heb die schoenen heel bewust gekocht,’ zegt een meisje tegen haar moeder op verdenking van een impulsaankoop. Maar hier bedoelt ze vooral dat ze goed heeft nagedacht over haar beslissing – niet dat ze zich zintuiglijk bewust werd van de geur of kleur van de schoenen, of hoe ze om haar voeten pasten.’
(Pennartz)
Het bewustzijn, vertelt Pennartz – een van de leiders van het Europese Human Brain Project – is als een diertje dat zich met zijn gladde vacht telkens aan je handen ontworstelt als je denkt het te hebben gevangen.
‘Dit boek gaat vooral over zintuiglijk bewustzijn – en hoe het merkwaardige weefsel van de hersenen, waarin het knettert van elektrische activiteit, in staat is ons de wereld met haar rijkdom aan kwaliteiten als vanzelfsprekend te laten ervaren. Later zal ik ingaan op andere, verder ontwikkelde vormen van bewustzijn zoals zelfbewustzijn, terwijl het bewust omgaan met grote levensvragen (klimaatbewustzijn et cetera) buiten beschouwing zal blijven.’
(Uit: De code van het bewustzijn)
Medisch Contact noemt De code van het bewustzijn door Cyriel Pennartz het meest leesbare boek, naast De verborgen bron, door Mark Solms (‘minder toegankelijk maar zeer gedegen van opzet’) en Metazoa, door Peter Godfrey-Smith (‘misschien het fraaist verteld en uitgegeven’).
‘Drie recente, schitterende boeken behandelen het probleem van het ontstaan van het (menselijk) bewustzijn, en presenteren daarmee ook een overkoepelende theorie over de functie en de werking van het brein. En passant logenstraffen ze de veelgehoorde opvatting dat we nog weinig begrijpen van de wijze waarop het brein functioneert. En dragen ze de idee dat we niet meer zijn dan ons brein ten grave, maar niet in de zin van een nieuw dualisme tussen lichaam en geest.’
(Medisch Contact)
Bij dit alles blijft begrip van het verband tussen neuronen en bewustzijn overigens een kwestie van ‘abstract denken’, stelt Pennartz, misschien om de verwachtingen niet te hoog te stellen.
‘We hebben een verbeeldingsprobleem. Mensen zullen altijd zeggen: hoe klopt de kleur van die oranje sinaasappel met al die neurale activiteit in het brein? Dat blijven toch andere dingen. In die zin zijn we principieel niet in staat de verbinding tussen bewustzijn en hersencellen zichtbaar te maken.’
(Medisch Contact)
Bronnen:
* De code van het bewustzijn: ‘Geen boek voor bangeriken’ (Universiteit van Amsterdam)
* Oorsprong en functie van bewustzijn (Medisch Contact)
* ‘Mensen leven in een simulatie’ (Medisch Contact)
* Audio: Hoe geven onze hersenen de werkelijkheid vorm? (De Nieuws BV – BNNVARA)
Beeld: smartvitaal.nl
De code van het bewustzijn | Cyriel Pennartz | Prometheus | 352 blz.| 22,50 euro | ‘Als je ’s ochtends ontwaakt uit een diepe slaap merk je het direct: je bevindt je in een wereld, met je lijf er middenin. Je bent terug van weggeweest. Dat is bewustzijn. Maar hoe verhoudt het bewustzijn zich tot onze hersenen? Vormen deze twee op de een of andere manier een eenheid? Wie zijn we eigenlijk?’ (Prometheus)
‘Pennartz is een van de zeldzame wetenschappers die overtuigend een brug weet te slaan tussen zijn fundamenteel neurowetenschappelijk werk en de grote filosofische vragen. Bij hem leer je de nuance van de geest en de complexiteit van het brein waarderen.’
(Damiaan Denys, filosoof, psychiater en auteur van Het tekort van het teveel)
GODEN EN MENSEN 
Zwerver.
Nog even voor de lol geestelijke fenomenen. Je schrijft:
” Er is een subject noodzakelijk om bewust te zijn van iets anders dan het subject. De interactie (Welke geen actie is) tussen deze twee noem ik bewustzijn.”
Er is een staat van “menselijk ervaren” in meditatie, waar dit soort bewustzijn wat jij noemt (De interactie (Welke geen actie is) tussen deze twee noem ik bewustzijn.”) afwezig is.
In die toestand van “menselijk ervaren” zijn er twee tijden tegelijk aanwezig, 1. de kloktijd (chronologisch) 2. de ervaringstijd.
2 gaat zeer snel voorbij, dat merk je wanneer je stopt met mediteren en op de klok kijkt: “Hè, wat gek, ik ga zitten en (bijna) meteen is het een half uur verder.” Maar ook, dat je ervaart in die meditatie (even tot een vaag bewustzijn komt) dat er toch weinig kloktijd is verlopen bij een externe storing door een geluid bijvoorbeeld, en rustig doorgaat met zitten niksen (zazennen)
En dan is er nog de toestand waar ook de snel-gaande kloktijd en tegelijk langzaam gaande subjectieve meditatie ervaring allemaal niet bestaat. Dan is het een soort diepe slaap of zoiets als bewusteloosheid of dood-zijn. Dan is er totaal geen persoonlijk, object-subject of aleen subject-bewustzijn. Maar het vreemde is, dan er dan na dit (non)fenomeen in een tijdsfractie, staand, luisterend naar muziek, zonder omvallen, en terugkomst in ruimte en tijd er een zeer heftig gevoel van heimwee is naar dat ‘niks’.
Bij beschrijvingen van bijna doods-ervaringen in gelukservaringen of ervaringen van het sublieme, herken ik dat. Alleen er is een verschil, velen beschrijven licht, bij mij was het echt in eerste instantie een volkomen verzinken in volkomen duisternis.
Vandaar mijn non-definitie van god als de monade der monaden: de identiteit van eenheid en veelheid als bron van al wat is en niet-is.
Leuk hè? groet van Jan
LikeLike
Beste Zwerver.
Leuk je weer te ontmoeten.
Ik begon mijn bijdrage met: “Willen we over dit onderwerp spreken, dan dienen we eerst onderscheid te maken tussen enz enz enz enz”.
Daarmee bedoel ik aan te geven dat we eigenlijk niet over deze zaken zinvol kunnen spreken. Woorden en het denkvermogen (waaruit de woorden voortkomen) zijn hier deficiënt.
Speciaal voor bewustzijn omdat bewustzijn weer primair is voor denkvermogen.
We leven niet alleen in een materiële wereld maar ook in een psychische en rationele en denkwereld.
Dus jouw opmerking object-subject is een gedachtevorm die -als zodanig- ook een tijdelijke illusoire verschijningsvorm is met alle beperkingen binnen ruimte en tijd. Enz.
Dus hebben we het met andere woorden toch over hetzelfde als ik zeg: iets verschijnt in het bewustzijn.
Ik ga nog verder: het is ook hetzelfde wanneer een materialist zegt: “bewustzijn verschijnt in de materie”.
Maar het altijd leuk om, al kunnen we niet preken over absolutismen er over te keuvelen of ruzie over te maken. De “donut” methode. Het gat bestaat niet, maar gelukkig wel door de omtrek te beschouwen. Zo komen we in “harde paradoxen” over het niets (sunyata) waar we niets over kennen zeggen dan alleen in de logica absurdismen te gebruiken: te spreken over iets dat zowel waar als niet-waar is.
Het heet hier godenenmensen. Wat denk ik over god? God bestaat niet, het is dus slechts het niets dat we als een bron van alle eenheden (monaden) kunnen beschouwen. En de monaden (eenheden) kunnen we kennen door de twee aanzichten van de monade. Tezamen vormen die eenheid en dualiteit een triade: de drievuldigheid van god.
Nu bewustzijn. God is de “niets” oorsprong van de eenheid-monade die zich doet kennen in de tegenstelling: bewustzijn-onbewustzijn. De mens ervaart dat elke dag en nacht en het heelal in de manvantara.
vriendelijke groet van Jan.
LikeLike
Jan schrijft: Nu ben ik bezig met het boek “wat is eigenlijk bewustzijn” van Jacob Jolij. Dat is naar mijn mening veel beter dan dat neurodeterminisme waar hier over gesproken wordt.
———————-
https://boeddhistischdagblad.nl/boekbespreking/152073-jacob-jolij-wat-is-bewustzijn-nou-eigenlijk/
Ook Jolij beschouwt bewustzijn als een emergente eigenschap volgens dit bericht. Wie die denkwijze volgt plaatst bewustzijn in de hersenpan en is bewustzijn een gevolg van neurale processen.
Quote: “Van daaruit kun je je bewust worden van je gedachten en vervolgens de korte periodes van stilte opmerken tussen de gedachten in. Wat je ervaart tijdens zo’n stilte is volgens Jolij bewustzijn, het is volgens hem het basisbewustzijn (mūla-vijñāna) van de yogācārafilosofie. ”
Deze (gedachte) opvatting is mij niet onbekend (en jou waarschijnlijk ook niet). Maar volgens mij is hij pertinent onjuist. Afwezigheid van gedachten, dan belandt je slechts in een algemene leegte, maar dat is zeker geen bewustzijn. Afgaande op dit bericht lijkt het er op dat Jolij toch ook de traditionele wegen bewandeld.
LikeLike
Zolang we zintuigelijk bewustzijn bespreken, bespreken we niet dat wat bewust is van het object én wat zich tegelijkertijd bewust is van zichzelf. Het zoeken in de hersenen naar bewustzijn is een zinloze exercitie. Ook een vraag als: “Hoe is bewustzijn tijdens de evolutie van het leven op aarde ontstaan? ” welke ik lees in de boekbeschrijving “De code van het bewustzijn” is een zinloze exercitie.
Wie niet bereid is tot ‘omdenken’ betreffende bewustzijn, benadert ‘bewustzijn’ vanuit de verkeerde invalshoek. (Sorry Paul, voor deze wat zuur over komende opmerkingen). Toch zie ik in dezelfde boekbeschrijving een hele goede insteek. De auteur -Cyriel Pennartz- maakt onderscheid tussen lichamelijk (zintuigelijk) bewustzijn en bewustzijn.
Tevens ben ik van mening dat we GEEN brug moeten slaan tussen fundamenteel neurowetenschappelijk werk en de grote filosofische vragen. Laat neurowetenschappers zich maar bemoeien met de hersenpan en de psychologische vraagstukken. Dát is het terrein van neurowetenschappers en de psychiatrie. Bewustzijn en filosofie is een geheel ander terrein.
(Wederom excuses voor deze kritische en wat zuur over komende opmerkingen, Paul)
Jan schrijft: “Daarna dienen we het begrip “bewustzijn” te scheiden van dat wat in het “bewustzijn” verschijnt.”
Hallo Jan.
Moet deze opmerking niet zijn: “Daarna dienen we het begrip ‘object’ te scheiden van het begrip ‘subject’? In bewustzijn verschijnt helemaal niks. Er is een subject noodzakelijk om bewust te zijn van iets anders dan het subject. De interactie (Welke geen actie is) tussen deze twee noem ik bewustzijn. Hiermee maak ik ook een radicaal einde aan de neurowetenschap. Mijn verschijnen (inclusief neurologie) is object.
Ook maakt dat een radicaal einde aan het onderverdelen van ‘gevoelsbewustzijn’, ‘zintuigelijk bewustzijn’ en andere benoemingen van bewustzijn. Ik voel meer voor de ‘lichtung’ van Heidegger.
https://www.arvindus.com/publications/200901221.html
Negeer Heidegger’s duistere kant. Zijn inzage dat we op een oneigenlijke manier in de wereld staan onderschrijf ik. Als mens leven we in een pseudo werkelijkheid. Welke overeenstemt met de verdrijving uit het paradijs zoals beschreven in Genesis. De terugkeer is de ‘open plek’ waar zich van alles kan voordoen.
LikeLike
Bedankt Paul, dat je een verwijzing naar de eerdere bijdrage hebt vermeld bij “recente reactie”.. 🙂
De code van het bewustzijn”.is voor mij een titel met een onbegrijpelijke omkering. Een code is om iets te ontcijferen. Maar voor mij is het bewustzijn de ontcijferaar.
Willen we over dit onderwerp spreken, dan dienen we eerst onderscheid te maken tussen elektrische signalen, biologische elektrochemische neuronen, informatie verwerking, denken, waarnemendheid en dan pas bewustzijn. Dan nog dienen we bewustzijn te onderscheiden in het bewustzijn als tegenstelling tot onbewustzijn dus in dualiteit komend uit zijn oorsprong. Daarna dienen we het begrip “bewustzijn” te scheiden van dat wat in het “bewustzijn” verschijnt. Dat dienen we uit te werken in het panpsychistisch wereldmodel: Een werk definitie kan zijn: bewustzijn als waarnemendheid en reactie daarop. Bijvoorbeeld een eencellig zweepdiertje die naar voeding tot beweegt, of een massa die in een zwaartekrachtsveld beweegt, en pas dan het over het :”menselijk” bewustzijn te hebben. Dat dienen we onderscheid te maken het “gevoelsbewustzijn” (bijvoorbeeld het hart als waarnemeningsorgaan voor liefde) en het waarnemen van “gedachten” met een (zintuigelijk)deel van het brein.
Ik stop hier maar en verwijs naar de eerdere reactie van mij. Ik heb het boek oorspronkelijk bewustzijn van Ziegelaar doorgewerkt. Zijn aanname klopt volgens mij niet dat ruime en tijd een oorspronkelijkheidsdimensie is. Nu ben ik bezig met het boek “wat is eigenlijk bewustzijn” van Jacob Jolij. Dat is naar mijn mening veel beter dan dat neurodeterminisme waar hier over gesproken wordt.
Paul, bedankt voor dit artikel: het heeft mijn aandacht. groet.
LikeGeliked door 1 persoon