Redt religie het inderdaad zonder kerk en God, zoals Jasper van den Bovenkamp en Taede A. Smedes stellen in We blijven onstuitbaar religieus, in Trouw van 6 juli 2019? Zonder kerk waarschijnlijk wel, maar zonder God? Zelfs als we ‘voorbij het clichédebat over God en zijn gevolg willen kijken,’ zal religie zonder God geen religie meer genoemd kunnen worden, maar eerder ongebreideld consumeren.
Ooit redeneerde Kuitert God helemaal weg, dat gebeurt nu opnieuw door journalist en voormalig hoofdredacteur van het christelijke opinieblad De Nieuwe Koers, Van den Bovenkamp, en theoloog en godsdienstfilosoof Smedes. Leegte is wat overblijft. En die moet opgevuld worden met eeuwig consumeren. Dat vult nooit.
‘De oplossing? Consumeren: ‘Het is het gevoel van leegte dat ons doet consumeren.’ Maar uiteindelijk openbaart zich daarin juist des te schrijnender de leegte van ons bestaan.’ (Van den Bovenkamp, Smedes)
Als religie niet meer ‘identiek wordt gesteld aan godsgeloof’, is het geen religie meer. Een ‘religieus aura’ toeschrijven aan het falen van een zwemmer is een schrijnend voorbeeld van het van god losgeraakt zijn, zoals het CBS-rapport aantoont. In zijn verbeelding sloot theoloog Harry Kuitert (1924 – 2017) zich voor God af. In de rede vond hij Hem niet, dus gelooft hij niet in Hem. ‘God is niet van kennis, maar van verbeelding,’ vond Kuitert. ‘God is een gedachte van mensen. Geloven is alles behalve kennis.’
‘Zo noemde Sander van Walsum het gebeuren in de Volkskrant ‘een meerdaagse hoogmis gecelebreerd op oevers van de Friese wateren’. Een paar dagen later was Van der Weijden een ‘moderne Christus’ en ‘messias’ en bleek zijn tocht ‘een onmenselijke missie’, waarna het verslag als ‘de reconstructie van een welhaast bijbelse vertelling’ verder ging.’ (VdB, T.A.S.)
God een gedachte van mensen… Denken we nu dat God een zwemmer is? Kerkelijke hoogtijdagen commerciële ‘levensgebeurtenissen? Ons ‘leven op aarde een paradijs’? ‘Natuurlijke zuiverheid een vervanging voor het geloof in God’? Dat het opperwezen te vervangen is door techniek? Wat een verbeelding.
‘Voor al minder mensen is God iets of iemand waarmee ze rekening houden. Maar ook hier bedriegt de schijn. Want het opperwezen verschijnt vandaag vooral in de gedaante van de techniek, iets waar ook historicus Yuval Noah Harari in zijn bestseller ‘Homo Deus’ al op wijst. Harari meent dat algoritmen de basis vormen van een nieuwe religie.’ (VdB, T.A.S.)
‘Alle vormen van hedendaagse religiositeit,’ schrijven de auteurs, ‘lijken vooral bedoeld om onze autonomie te redden, om de controle te behouden’. ‘Een waarheid die we liever niet onder ogen zien’, vervolgen de auteurs die confrontatie met religie. Zij citeren de Poolse filosoof Leszek Kołakowski die religie een manier noemde om te aanvaarden dat het leven een onvermijdelijke nederlaag is. Bieden die inzichten ruimte?
‘Of, zoals de Poolse filosoof Leszek Kołakowski het formuleerde: ‘Religie is een manier om te aanvaarden dat het leven een onvermijdelijke nederlaag is.’ Als de hedendaagse religiositeit dát inzicht ruimte biedt, zal zij het zonder kerk en God wel redden. Maar tot die tijd blijven we met z’n allen gewoon klassiek gelovig, hoe heftig we ook spartelen.’ (VdB, T.A.S.)
Bij alles wat de auteurs schrijven is God geheel verdwenen en toch vinden zij Nederland ‘hartstikke religieus’. Waar is God in dat hele verhaal?
Terug naar Kuitert. Hij zegt dat geloven ook is: ‘onder de indruk zijn van de verbeelding’. Kunnen we God daar dan toch niet meer vinden? Kan de Nederlander met behulp van zijn verbeelding niet eens proberen verder te denken dan wat hem is geleerd of waar hij van overtuigd is? Dan maakt hij kans om echt ‘hartstikke religieus’ te zijn.
‘Ik kan alleen woorden ontmoeten, u niet meer.
Maar hiermee houdt het groeten aan, zozeer,
dat ik wel moet geloven, dat gij luistert;
zoals ik omgekeerd uw stilte in mij hoor.’
Een gedicht van Kuiterts lievelingsdichter, Gerrit Achterberg. – Dat gaat verder dan denken: daar waar God te vinden is. In stilte. God die de rede ver te boven gaat, en zeker ook ver boven dat bizarre ‘onstuitbaar religieuze’ waar de Nederlander zich mee bezig schijnt te houden.
Bron: We blijven onstuitbaar religieus (Trouw, Letter en Geest, 6 juli 2019)
Beeld: vrijzinnigen.nl
Strip:
Anton Dingeman, Trouw (8 juli 2019)
GODEN EN MENSEN 
Kuitert had gelijk indertijd. In geloven is God een gedachte van mensen. En wie gelooft dat zijn gedachten waar zijn kan God nooit vinden anders dan een zelfbedachte God. Religie gaat over verbinden en dan kan de mens niet om liefde heen. In liefde is al heel wat meer God te vinden dan in geloven. Liefde maakt duidelijk dat zijn en niet-zijn uit elkaar bestaan. Maar neem dat niet aan van mij, want dan neem je een gedachte aan.
Godsdienstfilosoof Smedes is helemaal een grapjas. Het is het gevoel van leegte dat ons doet consumeren? Hij zou er beter aan doen om de leegte te onderzoeken ipv te doen consumeren. Zolang men in de wereld verblijft van het kijken wordt er niks gezien. Het zien zelf echter is leeg van zichzelf. Dat betekent dat Smedes zijn intellectuele geratel het zwijgen dient op te leggen. Stop eens met dat eeuwige reflecteren (en consumeren) en zoek juist de leegte! Weet je dan niet dat troebel water vanzelf helder wordt door niks te doen? Maar de denkhoofdjes willen niets liever dan roeren in het geestelijke water zodat men never nooit iets gaat ZIEN.
Ik kom hier zowaar de naam van Gerrit Achterberg tegen. Een vreemde man die ik maar ten dele begrijp. Achterberg heeft de orgastische extase welke hij heeft ervaren echter goed begrepen. Kennelijk heeft hij zichzelf uitgeleverd aan God. Een God welke het menselijk denken te boven gaat. Maar geloof er dan ook niet in!
LikeLike
Omdat iedereen in bewondering staat voor het wonder van het heelal en meer bepaald voor het wonder van het organisch leven op aarde, en vermits we daar geen degelijke verklaring voor hebben, niet wetenschappelijk en niet logisch, zijn er twee stromingen onder mensen. De enen geloven in bovennatuurlijke krachten en wezens, de anderen geloven enkel wat ze wetenschappelijk kunnen verklaren. Geen van beide strekkingen heeft een bodem onder de voeten. Ze hebben uiteindelijk allebei het geloof in hun zienswijze, maar het blijft geloven, niet weten.
LikeLike
Nadat God uit het ervaren verdwenen is volgt misschien wel de ander, dat we niet meer in staat zijn medemensen anders te zien dan als bewegende objecten, waar je soms van afhankelijk bent, waar je soms iets mee doet, maar die je net zo makkelijk aan de kant schuift als dat zo uitkomt. Descartes had al momenten dat hij voorbijgangers zag als betreft het een soort automaten. Het huisdier, de poes, de hond, daar blijven we misschien nog het langst leven in ontdekken. En je eigen kinderen uiteraard, totdat die op een gegeven moment ook vervreemden.
LikeLike