Niet-denken is een illusie, stelt de rationalistische filosofie: er is geen doen zonder denken omdat we niet om het denken heen kunnen. De anti-rationalistische filosofie daarentegen stelt juist dat doen een voorwaarde is voor ons denken, dat denken een mogelijkheid is maar geen noodzakelijkheid. – ‘We gaan vanavond doen-denken,’ zo opende docent filosofie Carli Coenen afgelopen juni de Radboud Reflects workshop Hoe doe je dat? Coenen is promovendus filosofie aan de Open Universiteit. Zij onderzoekt de vraag wat het is om te denken.
Eeuwenlang zijn we opgevoed met de idee dat bewuste beslissingen ten grondslag liggen aan ons handelen, legt Coenen uit.
‘Wat we doen is dus waardevol omwille van de rationele gedachte die eraan ten grondslag ligt: ik doe dit, want ik wéét dat dit het goede is om te doen. Maar volgens Coenen is dit idee niet juist, en is niet alles rationeel bepaald. Ons doen wordt niet bepaald door ons denken. Sterker nog, het lichaam zélf is ook belangrijk, en het bepaalt in grote mate de context voor ons denken.’ (Radboud Reflects)
Theoloog Liesbeth Jansen schreef een verslag van een van die bijeenkomsten in de serie workshops ‘Hoe doe je dat?’ van de Radboud Universiteit in Radboud Reflects.
‘Just do it! Niet denken, maar doen is de lijfspreuk van de assertieven, de succesvollen, de aanpakkers, de mensen waar we tegenop kijken. Maar dit veronderstelt dat denken en handelen te scheiden zijn. Is dat wel zo?’ (Radboud Reflects)
De leus ‘niet denken maar doen’, aldus Coenen, heeft een normatieve kracht, er gaat een opdracht van haar uit, maar klopt die opdracht wel?
‘Is het soms niet juist andersom en zouden we wat meer moeten denken voordat we handelen? In elk geval heeft ‘niet denken maar doen’ een intuïtieve aantrekkingskracht, omdat we allemaal de ervaring kennen dat dit soms klopt, dat ons denken het doen soms in de weg staat.’ (Jansen)
Als voorbeeld noemde Coenen dat je je ineens bewust wordt van je bewegingen terwijl je staat te dansen.
‘Zodra je je afvraagt ‘ziet dit er raar uit’ word je in het dansen gehinderd. De Amerikaanse filosoof Hubert Dreyfus definieerde denken als afstand nemen van een situatie. Maar afstand tot een situatie kan je ook hinderen, zoals in bovengenoemd voorbeeld.’ (Jansen)
Het loslaten van het denken heeft een sterk positieve lading, noteert Jansen, we associëren het met creativiteit, spiritualiteit en succes.
‘Maar kun je stoppen met denken? Waarom slagen we er zo vaak niet in? Speelt overgave een rol? En hoe doen we dat dan? Heeft denken niet juist ook een kritische, positieve functie?’ (Jansen)
De conclusie uit de gesprekken van die avond luidde dat denken en doen wel degelijk sterk vervlochten zijn.
Bronnen o.a.: Niet denken maar doen. Hoe doe je dat?
‘Hoe doe je dat? was een serie workshops waarin je leert om met een filosofische blik te kijken naar alledaagse thema’s zoals vriendschap, werk, liefde en vakantie. Na een korte inleiding door de gespreksleider gaan de deelnemers met elkaar in gesprek. Wat zijn jouw ervaringen, wat is jouw visie? Iedereen komt aan het woord en wordt aan het denken gezet.’ (Radboud Universiteit)
Beeld: Radboud Universiteit
GODEN EN MENSEN 
Mooi blog weer. Nu ik erover aan het denken ben gezet….
Ik zie denken als een neutrale noodzakeleijke functie waar je niet zonder kunt en er is nooit stilstand. De stilstand die ervaren is in diepe meditatie zou ik willen benoemen als evenwicht, zonder of hele subtiele schommelingen. Stil.
Vaak is het een onbewust gebeuren.
Zijn dynamiek past zich aan en is flexibelI
is er een actief of onbewust voor-denken? Wanneerr je denkt over iets wat je gaat doen.
Is er een actief of onbewust na-denken over dagene wat is geweest om vervolgens te weer te gaan voor-denken voor de volgende stap?
Het denken gaat zo razendsnel en er zijn zoveel subtiele dynamieken.
En doen zonder denken zie ik als dat het denkproces het lichaam niet hoeft te belasten omdat het lichaam vaak weet wat hem of haar te doen staat. De onbewustheid van het lichaam als instrument van het denken zal ik dan ook nooit onderschatten.
LikeLike
Hoe kan je eerst doen en dan denken, als het doen in de toekomst gepland is?
LikeLike
Probeer eens, bijvoorbeeld, te verhuizen zonder te denken, een maaltijd te bereiden zonder te denken, inkopen te doen zonder te denken, met de auto een verre vriend bezoeken zonder te denken, een mail schrijven zonder te denken. Enzovoort. ‘Denken’ is een zwaarbeladen woord, zo lijkt het. Maar het is alledaags en noodzakelijk, je kan niet zonder. Verder is het natuurlijk zo dat heel veel van je denken emotie-gestuurd is, gebaseerd is op ‘buikgevoel’. Ook gaat het denken door in bed in je slaap, zoals de betere beslissing het resultaat is van ‘als je er een nachtje over geslapen hebt’. ‘Denken’ is een beperkt maar noodzakelijk deel van heel je fysieke en mentale gebeuren. Denk ik.
LikeLike
Denken of niet denken, dat is de kwestie.
Nee, dat is de kwestie niet.
Je kan immers alleen denken over dat wat je waarneemt.
Dat is een beperking.
Kunnen we het denken dan loslaten of stoppen?
Nee, dat is de kwestie ook al niet.
Is denken negatief of positief?
Ook al niet, het ene kan immers niet bestaan zonder het andere.
LikeLike
Lieve lezers, pas op, want voor je het weet wordt je aan het denken gezet over wat je wilt doen….b.v. wel of niet reageren op dit vermakelijke maar serieuze blog. 😉
Vermakelijk vanwege het feit dat ‘ iedereen aan het denken werd gezet’. En serieus omdat het je ( mij ) tot zelfreflectie uitnodigt.
” Denken verschaft ons een blik op de werkelijkheid en afhankelijk van onze denkbril die we op onze neus hebben zien we wat we zien. Zonder denkbril zien we, hoe dan ook niets, zelfs onszelf niet.
( een citaat uit het boek van Jan Drost: ‘ Denken helpt ‘.)
Denken, doen en zien….ik ga er deze zomer eens goed over nadenken. 😉 En dit denken in overeenstemming proberen te brengen met mijn doen. En dat is in elke geval een beetje genieten van een hopelijk mooie zomer. Iets wat ik graag een ieder, die hier leest, toe wens.
LikeGeliked door 1 persoon