‘Net als religie biedt ideologie ons zingeving in de vorm van mythes, rituelen en transcendente ervaringen. De mythes van radicaliserende jongeren lijken vaak op elkaar: het is de schuld van de Ander, alleen ik en mijn groep kennen de waarheid, wie niet voor me is, is tegen mij.’ Dit stelt godsdienstwetenschapper Birgit Pfeifer in een interview met iFilosofie van de ISVW. ‘We moeten naar de pijn toe’.
Volgens Pfeifer typeren diversiteit, ontworteling en geweldsdreiging onze maatschappij; en daar de jeugd altijd wel in een existentiële onzekerheid verkeert, omdat veel dingen nieuw zijn, kunnen ze ook in een existentiële crisis terechtkomen.
‘De reactie op zo’n crisis is dat mensen op zoek gaan naar zingeving. Religies en ideologieën bieden antwoorden op existentiële vragen. Extremisme biedt vooral antwoorden die zwart-wit en zijn daarom voor jongeren makkelijk te begrijpen.’
Radicale ideologieën bieden volgens Pfeifer jongeren het gevoel bij een groep te horen en niet alleen te zijn; en wordt de existentiële vraag van vrijheid en eigen verantwoordelijkheid door een bijbehorende complottheorie beantwoord.
‘Alle kwaad is de schuld van de ‘Ander’, bijvoorbeeld dat ik geen stageplek heb omdat ik Mohammed heet en iedereen zo racistisch is.’
Volgens Pfeifer stopt met deze mythes – die als mantra’s herhaald worden – het zelfstandig denken en hoef je alleen nog maar te doen wat je religie of ideologie je opdraagt, zoals bij alle aanhangers van extreme ideologieën.
‘Men wil bemind worden, bij gebrek daaraan bewonderd, bij gebrek daaraan gevreesd, bij gebrek daaraan verafschuwd en veracht. Men wil bij andere mensen een gevoel oproepen. De ziel huivert voor de leegte en wil tot iedere prijs contact.’ (Uit: Dokter Glas van Hjalmar Söderberg)
Wat nu te doen tegen radicalisering? Met Windesheim, Radicaal Anders en Kadans is een pedagogische alliantie tegen radicalisering gevormd. Waar eerder veel filosofielessen werden wegbezuinigd, is er nu ‘bildung’: kritisch reflecteren, wat inhoudt dat je je eigen zingevingsconstructen kunt verbinden met die van anderen: filosofen, kunstenaars, je docent of een politieke tegenstander.
Het boek Extreem in de klas van Mark Leegsma, uitgegeven door ISVW Uitgevers, reikt leraren, maar anderen evengoed, handvatten aan om met dergelijke extreme uitingen om te gaan. Meer dan vijfentwintig experts uit verschillende kennisinstituten en lerarenopleidingen van hogescholen en universiteiten delen hun ervaringen en hun visies. Zij bieden inzicht in polarisatie en radicalisering in voortgezet en beroepsonderwijs en geven raad over hoe je bekwaam kunt handelen om de klas, en uiteindelijk de samenleving, voorbij de verdeeldheid te krijgen.
‘Het gaat om de diepste menselijke angsten, die ons allen bezig houden, niet alleen kinderen die extreme dingen roepen, maar ook de docent die voor die klas staat.’
Zie: iFilosofie
Aan de Vrije Universiteit doet Birgit Pfeifer momenteel promotieonderzoek naar de rol van existentiële processen in aanloop naar geweld op scholen met dodelijke afloop en andere radicaliseringsprocessen bij jongeren.
Mark Leegsma (1980) studeerde klinische psychologie en filosofie. Hij doceerde verscheidene cursussen aan de afdelingen psychologie van de Universiteit van Amsterdam en de Erasmus Universiteit Rotterdam en schreef mee aan Inleiding in de persoonlijkheidspsychologie (Boom, 2016). In 2015 trad hij toe tot de redactie van iFilosofie, waarvan hij sinds 2016 hoofdredacteur is. Ondertussen werkt hij aan een proefschrift op het grensvlak van filosofie en psychologie.
Extreem in de klas | Mark Leegsma | €14,95 | 160 blz. | Luxe paperback | NUR: 730 | ISBN: 978-94-91693-93-9 | ‘De school is de plek bij uitstek om niet te berusten maar in te grijpen. Waar de oplossingen het hardst nodig zijn, vinden de vruchtbaarste experimenten plaats.’ (ISVW)
GODEN EN MENSEN 
Armand Kritisch onderwijs over levensbeschouwing is jou blijkbaar niet gegund geweest. Machtswellust van mensen en belangengroepen zou je dan kunnen onderscheiden van levensbeschouwelijke pogingen van gelovige en ongelovige mensen om leven en wereld te verbeteren. Menselijke machtswellust is menselijke ondermaats en alleen maar te veroordelen als ondermijning van recent mensenrecht….
LikeLike
Religies en ideologieën worden, veelal, gebruikt of misbruikt, door belangengroepen, om mensen tegen elkaar op te zetten en/ of oorlogen uit te lokken. De belangengroepen halen daar financieel gewin uit.
LikeLike
Valére Onderwijs is nooit een compromis tussen kennis en wijsbegeerte. Onderwijs maakt gebruik van alle(!) wetenschappen, hopelijk ook van wijsbegeerte(en theologie). Onderwijs is wel een uitgelezen middel om kritisch keuzes(ook geloofskeuzes) te leren/kunnen maken om zo verantwoord mogelijk samen leven en wereld beter te maken,
LikeLike
– …van wetenschappen naar filosofie…; of…de formule E=mc2 wordt E=mc2=Psy;… waar PSY. staat voor het enige absolute ‘zijn’ van de eeuwige, absolute wetmatige ‘logos’, …een andere ‘god’ …, als compromis tussen exacte kennis. en wijsbegeerte..
LikeLike
Met/na onderwijskundige behandeling van levensbeschouwing met tijd- en cultuurachtergrond is ook binnen het onderwijs kritische zelfreflectie op welke levensbeschouwing dan ook -itt tot andere exacte onderwijsvakken- hoogstnoodzakelijk, om zelf -en dat is onvermijdelijk bij levensbeschouwing!- verantwoord levensbeschouwelijke keuze(s) te leren/kunnen maken. Hoe hoger de onderwijssoort en hoe ouder de leerlingen des te beter zo’n zelfreflectie in te bouwen is in het onderwijs. Alléén praten over eigen gevoelentjes, leventje en wereldje, hoe leuk dat pedagogisch ook lijkt te zijn, is levensbeschouwelijk (én onderwijskundig) echter niet zo vruchtbaar.
LikeLike
@armandmaes: Bij de meest ideale democratie wordt echter rekening gehouden met de inbreng van jan met de pet.
Dat bestaat niet, dat is fictie. Trouwens we hebben hier ook veel te veel partijen en partijtjes, dan kom je er nooit meer uit, zoals de praktijk nu ook laat zien. Als nu eerst die Rutte maar eens het veld zou ruimen.
LikeLike
– …eindconclusie filosofie en religie…:
– …alles, wat is, is een trap in de evolutie van de absolute idee, van de eeuwige, wetmatige , absolute logos , van de logica, de wiskunde en andere exacte kennissen, die aanvankelijk niets zijn, behalve ‘ zijn’, en waaraan al het overige, dat is , contingent is,
-… zodat de rede niet van de werkelijkheid en de werkelijkheid niet van de rede verlaten is…;
– het absolute ‘ zijn’ de eeuwige wetmatigheid, …
god … een andere ‘logos’…
…(Valere De Brabandere)…
LikeLike
Het onderwijs zou bv ook het inzicht bij kunnen brengen dat terrorisme van godsdienst(en), kolonialisme van godsdienst(en) en ook dat van westers materialisme schuld is van ordinaire menselijke machtsdrift en niet van gezonde levensbeschouwing. Het schendt In onze tijd bovendien duidelijk het in de wereld langzaam gegroeide – ook te kennen/leren- gevoel van humanisme met zijn nog recente mensenrecht…en dient nu dus internationaal met politiek grondwettelijk recht aangepakt te worden.
LikeLike
Een mensen-gemeenschap vormt zich een beeld hoe hun ideale samenleving er zou moeten uitzien. Uiteraard wordt iedere gemeenschap beïnvloed door invloeden van buitenaf.
Het ideaal-beeld dat een gemeenschap zich vormt, wordt dikwijls gestuurd door de leidinggevenden. Bij de meest ideale democratie wordt echter rekening gehouden met de inbreng van jan met de pet.
LikeLike
Hoe je het in de gaten hebben hoe het westen Moslims terroriseert, kunt typeren met de negatieve term radicalisering, ontgaat me.
Anatol Lieven legde al eind sept 2001 in de Guardian uit, dat het beschouwen van de Islam als oorzaak van terrorisme nodig is, om te voorkomen dat de zeer gerechtvaardigde grieven tegen het westen en Israel aandacht krijgen.
Inmiddels kocht Soros de Guardian, dit soort verhalen verschijnt daar dus niet meer.
LikeLike
Ik vind het een mooie ontwikkeling. Oog/oor én handreikingen om het gesprek met elkaar aan te gaan.
Het kost wellicht wat moeite, voor alle betrokkenen, maar m.i. zeer de moeite waard.
Het mogen, leren durven om aan de verdeeldheid voorbij te komen lijkt me uiterst waardevol. Niet alléén voor de jongeren. 😉
LikeGeliked door 1 persoon
Hopelijk vergeet het onderwijs niet met alle beperkte mogelijkheden van haar soorten met (in)zicht op onze wereldwijde werkelijkheid ook kennis van en zicht op de wereldwijde levensbeschouwingen van onze mensengeschiedenis te krijgen. Dan pas zal een nieuwe generatie wereldburgers met haar groeiende kennis, wil en ervaring echt kritisch kunnen kiezen tussen menselijke waarden voor zinvol samenleven…..en niet vruchteloos blijven hangen in het eigen (gezins- en lands) gedachtenwereldje en in eigen ongenoegen
LikeLike