‘We willen een rechtvaardige wereld; en dus moeten we doen wat we kunnen: daarom benaderen we de werkelijkheid religieus. We ontdekken de metafysische en bovennatuurlijke aspecten van de werkelijkheid. Gelukkig: dan hebben we naast wetenschap nog andere ijzers in het vuur op weg naar onze ideale wereld.’ Aldus docent filosofie Jan-Auke Riemersma in een discussie met enkele trollen op het wereldwijde web. Want als we het aan de atheïstische humanist moeten overlaten…
‘Als we moeten wachten tot de atheïstische humanist de wereld een grammetje idealer heeft weten te maken, dan kunnen we alle hoop wel laten varen: met zulke mensen en hun kortzichtige visie blijft ’t aanmodderen.’
Volgens Riemersma is de architectuur van onze kennis toegesneden op het gebruik door de mens (en ’t dier) en zijn wij niet in staat om de werkelijkheid naar waarheid te vormen.
‘Ons brein manipuleert de waarneming krachtig: we krijgen een veel te eenvoudig beeld van de werkelijkheid voorgeschoteld. Het maakt ’t brein niet zoveel uit of je de waarheid ziet, zolang je je kennis maar zo ordent dat er op elk ogenblik een goede en adequate handeling op gebaseerd kan worden.’
Riemersma vraagt zich af wat we doen als we ontdekken dat onze grote idealen (een rechtvaardige wereld, een wereld zonder lijden) niet zullen worden verwezenlijkt door wetenschap, kunst en filosofie.
‘Dan onderzoekt men de werkelijkheid op hogere waarden. Wie dat niet doet is dom: die is als een gevangene die wel ontsnappen wil, maar bepaalde ontsnappingsroutes niet wil bespreken.’
Bovendien, zo vervolgt de filosoof, als ons brein ons een veel te eenvoudig beeld van de wereld voorspiegelt, dan mogen we verwachten dat de werkelijkheid zelf van een geheel andere orde is. Volgens hem zijn we op de wereld om te handelen, om te doen, om iets te bereiken en dus maken we gebruik van de gehele werkelijkheid, ook van het bovennatuurlijke domein.
‘Het spreekt voor zich dat deze metafysische wereld (het bovennatuurlijke of transcendente domein van de werkelijkheid) zich voornamelijk slechts conceptueel laat onderzoeken (maar sluit de religieuze ervaring niet op voorhand uit). Maar dat is werkelijk geen bezwaar. De wereld is nu eenmaal veel ‘geheimzinniger’ (maar dus ook: beloftevoller) dan de moderne, door al te lang verblijf in ’t benauwde laboratorium afgestompte wetenschapper ons wil doen geloven.’
Riemersma noemt het ironisch dat veel domoren niets zien in religie is omdat ze een verkeerd beeld van de mens en de menselijke evolutie hebben.
‘We bezien de wereld ook in kleine, logische brokjes. Zodat we er iets mee kunnen aanvangen. Meer niet. En als ik wat kan aanvangen met ’t inzicht dat er een bovennatuurlijke werkelijkheid is, waarom zou ik dat dan nalaten? Inzichten zijn er om te gebruiken, om er iets mee te doen.’
Dit maakt ons volgens de filosoof in de eerste plaats tot ethische wezens die voortdurend ‘waarden’ tegen elkaar afwegen. Hij vindt het daarom te verdedigen dat wij leven in een ethische werkelijkheid, eerder dan in een door en door natuurlijke werkelijkheid.
‘Wij móeten handelen en zijn zo gebouwd dat we niet anders kunnen dan voortdurend laten zien of we het goede willen of het slechte. Vandaar dat sommige verstandige mensen zeggen: religie moet je doen – een goede theoloog wast de voeten van de armen, maar blijft niet eeuwig kleven achter zijn werktafel.’
Kortom, zo besluit Riemersma zijn betoog, een verstandig mens opent zijn ogen en richt zijn blik op het bovennatuurlijke. (Ik vond deze reactie – die ik deels weergeef – van de docent filosofie in een discussie naar aanleiding van een artikel bij Geloof & Wetenschap van een hoogleraar theologie en wetenschap die naar consonantie zoekt, een te mooi pareltje om het in de krochten van internet te laten verzwijnen.)
Zie: Hoogleraar theologie en wetenschap zoekt naar consonantie
Illustr: Kunst Foto’s Haarlem (haarlem.nederland-web.nl)
GODEN EN MENSEN 
@JT: “Uit romeinse en joodse bronnen weten we dat Pilatus naar het verre Jeruzalem weggedregadeerd was, nauwlettend in de gaten werd gehouden.”
Wat weet u dat Jona Lendering, een zeer respectabele oudheidkundige, niet weet?
http://www.livius.org/pi-pm/pilate/pilate01.htm
“Pilate’s tenure of office was not typical, however, because the Syrian governor Lucius Aelius Lamia was absent.”
“he and his auxiliaries were alone.”
PP werd helemaal niet in de gaten gehouden. Hij werd aan zijn lot overgelaten.
PP behoorde niet tot een familie van senators, maar van ridders, ie een trapje lager. Een onbelangrijke provincie als Judea ging naar mensen uit die klasse. PP’s benoeming was dus niet beneden zijn niveau.
Aangezien we niet weten welke functie PP had voor hij naar Judea ging is de beoordeling “degradatie” volstrekt ongefundeerd. Aangezien hij een jaar of tien in functie bleef waren zijn superieuren blijkbaar best tevreden over hem. Dat hij zijn gehele termijn bleef samenwerken met Caiaphas (die benoemd werd door PP’s voorganger) suggereert dat hij het met de plaatselijke elite best kon vinden.
PP zal best wreed geweest zijn. Dat waren ze destijds allemaal. De andere JC – die ene die Gallië veroverde en de Republiek om zeep hielp – roeide hele volksstammen uit. Zijn adoptiefzoon Octavianus keek ook niet op van een dode tegenstander meer of minder. Nog een paar eeuwen later stuurde de katholieke heilige Cyrillus een opgehitste menigte christenen af op de filosofe Hypatia, die een doorn in zijn oog was. Deze christenen schraapten naar zeggen haar met schelpen het vlees van de botten.
LikeLike
‘Als we moeten wachten tot de atheïstische humanist de wereld een grammetje idealer heeft weten te maken, dan kunnen we alle hoop wel laten varen: met zulke mensen en hun kortzichtige visie blijft ‘t aanmodderen.’
Altijd leuk als mijn werk in Moengo, Suriname, waar ik als leraar wis- en natuurkunde kinderen een betere toekomst probeer te bieden, niet wordt gewaardeerd door geleerden in een ivoren toren die gepromoveerd zijn op smoesjes zoeken – eeehhhh apologetiek. Gelukkig waarderen de (gelovige!) mensen hier het wel. Eveneens gelukkig hebben de smoesjes eeehhhh hogere waarden van Riemersma nooit iets uitgemaakt voor mijn werk.
Oh – en ik doe het voor een salaris dat heel wat lager ligt dan dat van deze smoesjeszoeker eehhh apologeet.
Maar ach – een smoesjeszoerk eeehhhh apologeet die in zijn proefschrift schrijft dat de Evolutietheorie een toevalstheorie is en een blogstukje begin met
“Wetenschappers roepen graag dat filosofie overbodig is.”
zonder zelfs hiervan maar op de hoogte te zijn
https://whyevolutionistrue.wordpress.com/2015/08/25/im-a-philosopher-i-haz-a-paper-with-maarten-boudry-on-religious-belief/
http://scienceblogs.com/pharyngula/2015/09/10/i-am-horrified-at-what-goes-on-in-philosophy-departments-personally/
http://www.preposterousuniverse.com/blog/2014/06/23/physicists-should-stop-saying-silly-things-about-philosophy/
valt niet erg serieus te nemen. Smoesjes zoeken eehhh apologetiek eeehhh “filosofie” van religie is inderdaad niet veel soeps. Zeggen filosofen.
http://www.patheos.com/blogs/hallq/2014/06/philosophy-of-religion-is-mostly-not-taken-seriously-in-mainstream-philosophy/
LikeLike
@Joost: Zo ik vroeger ooit op school heb geleerd waren het de joodse Schriftgeleerden, maar dat waren toch ook Joden.
Het lijkt me verder een logische lijn in het verhaal dat Pilatus het met hen op een akkoord gooide, omdat deze Joden tevens over een zekere politieke macht beschikten.
Maar de Joden zijn toch door de hele geschiedenis heen vervolgd, bekleedden tevens machtsposities in het bankwezen, zowel in Duitsland, Frankrijk als in Engeland en hebben grotendeels de talrijke oorlogen in het Europa van de zeventiende en achttiende eeuw gefinancierd, (denk bijv aan de Rothschild familie).
Dat veel mensen de Joden als een bedreiging zagen en misschien nog zien heeft m.i. niet slechts met religie te maken.
LikeLike
Egbert
Met joden bedoel je feitelijk en hopelijk, de joodse Sadduceeën, de tempelpriesters, die toen met hun religieuze ook “politieke” macht hadden. Twee handen op één buik met Pilatus lieten zij hem, de uiteindelijke machthebber, Jezus op zijn wrede manier uit de weg ruimen. Aub niet nog “de joden zijn de schuld”!! Na de gruwelijke gevolgen in WOII -ook van dát denken- slikken zelfs christenen die foute interpretatie van Jezus’dood eindelijk toch eens in!
LikeLike
@Joost, Pilatus was welleswaar een wreed heerser maar had slechts belang bij rust en stabiliteit in de regio, daar lagen zijn echte prioriteiten, als hij dat kon bewerkstelligen door slechts één Jood op sterke aandrang van de Joodse gemeenschap te laten executeren wegens het uitdragen van onorthodoxe opvattingen van de Schrift, was dat voor hem niet echt problematisch, gewoonweg een nuchtere afweging, beter dan weer een massale opstand de kop indrukken zoals al eerder was gebeurd, natuurlijk hebben de Romeinen het vonnis voltrokken, maar het waren de Joden die het indirect bewerkstelligt hebben.
LikeLike
@ Egbert Uit romeinse en joodse bronnen weten we dat Pilatus naar het verre Jeruzalem weggedregadeerd was, nauwlettend in de gaten werd gehouden en zich buitenmate met overtollig executeren uitsloofde om de “rust” te bewaren en zo in een “goed blaadje” te blijven in Rome.. In de christelijke steeds anti-judaistischer literatuur (de joden werden de vijand!) komt hij er met een in het Romeinse Rijk groeiend christendom echt te goed vanaf.
LikeLike
@Joost, was Pilatus een echt wel een beul, ik lees onder “een voorzichtiger Pilatus” toch een heel ander verhaal. (gaf toe aan druk van Joodse leiders).
https://nl.wikipedia.org/wiki/Pontius_Pilatus
LikeLike
Jelle
Laat ik me nou niet herkennen in jouw gelovigen, noch wat euthanasie betreft en zeker niet in dat “moeten lijden” uit de oude christelijke theologie. Dat jij van dat soort denken al de nodige last hebt gehad is ook wel duidelijk.
Ik geloof inderdaad niet -dat wel- in een zgn goede dood(eu-thanasie), zelfs niet als je in levensonmacht en pijn voor je dood mag/zal kiezen. En ik geloof al helemaal niet dat Jezus “afstuurde” op zijn lijden en kruisdood: zo van nou ga ik eens lekker voor de mensheid lijden! Voor de joodse leiding was hij door zijn manier van leven toen gewoon al vlug onuitstaanbaar geworden en voor de romeinse beul Pilatus te joods populair en dus riskant voor diens reputatie. Hij is door hen (niet: “door de joden”) uit de weg geruimd.
Zelfs de eerste gelovige christenen laten hem dan in hun literaire lijdensverhalen jaren na zijn dood omstreeks 60 met hun joodse psalm 23 nog steeds zeggen:”mijn God, mijn God, waarom heb je me verlaten?” En dan weten we ook nog dat je bij een romeinse kruisdood in Jeruzalem -joden vonden dat als ‘sterven aan een paal’ ook een religieuze afgang- toen zo in elkaar geslagen werd dat je geen pap meer kon zeggen (en daarna gewoon in het gebruikelijke massagraf verdween)
Geloven in de God van Jezus, die hem na zijn opvallende leven “omhoogtrok uit de doden” (=geen wijsheid in pacht, maar geloof) betekent wel dat men ondanks die afgang in die manier van leven is blijven geloven en ondanks dat hoop is blijven houden op toekomst voor zichzelf, anderen en de wereld! En daarover kun je natuurlijk ook best anders denken…
PS Ik geloof je niet dat, als ze je dom noemen/vinden, je dat niet als beledigend zult/kunt ervaren.
LikeLike
@Paul, Amen. 🙂
LikeGeliked door 1 persoon
@ tibosch
Beledigend, nee.
Vervelend is alleen dat er volkomen verschillende denkwerelden zijn, waarin, meen ik, goddelozen best de gelovigen hun geloof gunnen, tegelijkertijd er verbaasd over zijn dat gelovigen menen de wijsheid in pacht te hebben.
Ik ken dat van de man die mijn schoonvader had kunnen worden, een dominee, die mijn ongeloof niet kon accepteren.
Z’n dochter maalde er niet om.
Dat de wijsheid in pacht hebben uit zich ook in praktische dingen, de gelovigen menen de goddelozen te kunnen voorschrijven dat er eerst geleden moet worden voor er euthanasie mag worden toegepast.
Voor goed begrip, als gelovigen willen lijden, ik gun een ieder een hobby, maar ik ben er zwaar op tegen dat ik moet lijden vanwege die hobby die ik niet kan volgen.
Het verhaal van deze Riemersma vind ik eigenlijk komisch, verbazingwekkend dat een Fries, landgenoot, zo niet nuchter kan zijn.
LikeLike
……” Ik wil positief eindigen zo voor de kerstdagen…..”
Dat het alle dagen kerst moge zijn. 😉
LikeGeliked door 1 persoon
@Egbert,
Ik wil positief eindigen zo voor de kerstdagen… 😉
LikeLike
@Paul, had je daar beter niet meteen mee kunnen aankomen i.p.v. eerst het conflictmodel hier zo grondig onderbouwd in de schijnwerpers te plaatsen. 🙂
Maar verschil in mens en wereldbeeld zal altijd weer conflicten oproepen en afstand blijven scheppen, wederzijdse tolerantie betrachten is en blijft noodzakelijk.
Quote: wetenschap ontleent haar krediet grotendeels aan haar vermogen om tal van levensbeschouwelijke stromingen en groeperingen, inclusief godsdienstige, te verenigen rondom gemeenschappelijke cognitieve aanspraken.
Dat klopt.
Quote: Van den Brink besluit dat alles er anders uit komt te zien ‘wanneer de evolutionaire geschiedenis van deze planeet niet het een en al is, maar deze dankzij Gods geheimnisvolle handelen uitloopt op een wereld waarop gerechtigheid woont.’
Dat weten we helemaal niet, dit betreft wel duidelijk een geloofsboodschap.
LikeGeliked door 1 persoon
Religieuzen en humanisten kunnen beide geloven in zaken waar we zelf niet de kennis bezitten om het te begrijpen. De humanist is dus een andersgelovige. Vermits ieder een eigen persoonlijkheid vormt, die gevormd is door opvoeding, biotoop waarin men leeft, de kennis die we halen uit geschriften en gesprekken en praktische ervaringen die men opdoet. Daarom is het onmogelijk om in niets te geloven, het leven zou gewoon onleefbaar zijn. Alleen de dingen die we zgz verplicht worden te geloven, zijn zinloos. We kunnen ook zaken geloven die op leugens gebasseerd zijn. Daar is nu eenmaal geen kruid tegen gewassen.
LikeGeliked door 1 persoon
Joost,
Dat was het conflictmodel, morgen kom ik terug met het consonantiemodel, harmonisch! 😉
LikeLike
Interessant Paul. Heb niet alles gelezen nu maar lees veel over deze zaken, al jaren….
LikeLike
@Paul We zullen die ouderwetse manier van reageren toch af moeten leren! Aan de reacties van Cees en Jelle hier merk je hoe beledigend dat nog steeds overkomt bij hen, die je -denk ik- humanist ‘met open oog voor mens en wereld’ mag noemen.
De voor onze huidige wereld door mij broodnodig genoemde discussie tussen gelovigen en humanisten maak je zo wel onmogelijk..ook voor fellowgelovigen Dat egoistisch jezelf zo beter vinden gaat uiteindelijk ten koste van mens- en wereldverbetering!
LikeLike
Wat zou er gebeuren wanneer niet alleen de theoloog de voeten wast van de arme, maar een ieder de voeten wast van de ander?
De ‘zeker wetende’ bij de twijfelaar. De wetenschapper bij de Theist. De gelovige in het bovennatuurlijke bij de atheïst en allen andersom.
Dan hoeft de parel niet te verdwijnen in de krochten van het internet.
Ik geloof dat die parel gedragen wordt in die twee handen van de ontroerende foto.
LikeLike
@Joost,
Met je eens, maar misschien begrijp je zijn felheid als je de discussie bij Geloof & Wetenschap volgt. Ik vond zijn weergave van de verschillende manieren waarop je naar de wereld kan kijken wel helder.
LikeLike
Waarom met zo’n gelovige visie in s’hemelsnaam uithalen naar een “atheistisch humanist”? Weten filosofen als Riemersma niet dat deze visie op mens en wereld pas goed tot gelovigen doordringt (en dat heet “dogmaontwikkeling”) in onze recente tijd van mensenrecht en groeiend wereldbesef?
Moet je theoloog zijn om te beseffen dat met het gelovige “hemel verdienen” uit het verleden mensenleven en wereld er maar bekaaid vanaf kwam? En dat dat egoistisch geloof nou niet bepaald mens- en wereldverbeterend werkte en werkt?
Trouwens dat geldt ook -laat daar geen misverstand over bestaan- voor egoistisch humanisme. Wereldverbetering lijkt nu slechts mogelijk in nauwe samenwerking tussen gelovigen en humanisten (liefst ook met hun wetenschappelijk inzicht) met open oog voor mensen en wereld..en dan blijft men elkaar niet nog alsmaar “afkatten”!
LikeLike
Het is natuurlijk mijn domheid dat ik het bovenstaande zo warrig vind dat ik er niet eens iets tegenin kan brengen.
Wie geinteresseerd is in nogal uiteenlopende ideeën over de ideale wereld, toen in een gelovig Engeland, kan ik aanbevelen George Macaulay Trevelyan, ‘British History in the Nineteenth Century (1782 – 1901)’, London 1921
LikeLike
– Ook de beste wetenschapper en ook beste filosoof moet eindigen in het besef, dat er ‘meer is’ ; en dat de ‘ rede niet van de werkelijkheid, en de werkelijkheid niet van de rede verlaten is ‘ .
– En te leven volgens die absolute ‘rede ‘ is dan ook onze enige ethiek en moraal…
LikeLike
Oei, ben ik een ‘domoor’ Riemersma. Heb je even?
LikeLike