Ook bij brood, bij actie, want het kan anders, moet anders. Praktisch idealisme? – Hoogleraar dr. Azza Karam, vanaf 2019 verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, (Faculteit Religie en Theologie), tevens werkzaam bij de Verenigde Naties (VN), vindt het vreemd dat er voor de rol van religie in het bereiken van de internationale duurzaamheidsdoelen nauwelijks aandacht is, terwijl religie voor het overgrote deel van de wereldbevolking een belangrijke rol speelt. ‘Duurzame ontwikkeling kan niet zonder aandacht voor religie.’
‘Daarom start de Faculteit Religie en Theologie van de Vrije Universiteit Amsterdam samen met ontwikkelingsorganisaties ICCO en ACT Alliance per 1 januari 2019 de bijzondere leerstoel ‘Religion and Sustainable Development’.’ (VU)
Sustainable Development: Duurzame Ontwikkeling. Karam heeft wereldwijd een grote bekendheid op het terrein van religie en ontwikkelingswerk. Zij is onder meer voorzitter van de VN-taskforce voor de samenwerking met faith-based organisaties en is blij met deze internationaal belangrijke leerstoel die zij vanaf januari 2019 mag bekleden. – Een einde maken aan extreme armoede, ongelijkheid, onrecht en klimaatverandering: de kern van de duurzame ontwikkelingsdoelen.
‘Naast deze culturele en religieuze waardepatronen gaat het onderzoek over de rol van de vele religieus geïnspireerde NGO’s [organisaties onafhankelijk van de overheid]. Marinus Verweij, voorzitter van [de interkerkelijke] ontwikkelingsorganisatie ICCO: ‘Het onderzoek kijkt ook naar het fijnmazige netwerk van kerken, moskeeën, synagogen en tempels overal in de wereld. Dit netwerk is te vinden op plaatsen waar overheden en bijvoorbeeld de VN vaak niet kunnen komen.’ In Nederland en wereldwijd zijn kerken en andere religieuze gemeenschappen betrokken bij thema’s als duurzaamheid, sociale gerechtigheid en vredesopbouw. Voor blijvende veranderingen is dit netwerk van geloofsgemeenschappen een belangrijke bondgenoot, maar dat vraagt wel altijd tegelijk een kritische blik.’ (VU)
Azza Karam had erbij moeten zijn, gisteren bij de Vrienden van Oikos in Utrecht. Bij hen leeft de gedachte dat het anders kan, anders moet, springlevend. Praktisch idealisme. Religie heeft aandacht voor armoede en klimaatverandering, onderwijs, gender, vredesopbouw. Kortom, voor een leefbare en eerlijke wereld. De zorg voor de aarde en de natuur speelt een belangrijke rol. In 2015 bijvoorbeeld schonk NPO Spirit aandacht aan Religie en Duurzaamheid. Religie anno 2018 kan niet zonder aandacht voor duurzame ontwikkeling. Zittend op haar bijzondere leerstoel had Karam zo aan kunnen schuiven bij Oikos om een van de 17 internationale duurzaamheidsdoelen in werking te zien.
‘Ongelijkheid, klimaatverandering en conflicten zijn de uitdagingen zijn voor vandaag en de toekomst, waarvoor stichting Oikos en haar voorlopers zich decennialang lang inzetten voor een eerlijke en leefbare wereld, door studie en acties.’ (Oikos)
Ondanks dat Oikos recent is opgeheven, werd door oud-directeur van Oikos, David Renkema met wijde blik voorwaarts gekeken en gaf hij door zijn deze dag gepresenteerde boek Geloven in een betere wereld (‘Diep onder de indruk’ – Jan Pronk) een luid klinkend startsein om de opgedane ervaringen van Oikos door te geven aan de toekomst. Renkema beschrijft uitvoerig de wereldwijde uitdagingen, zoals het zorgen voor een eerlijke verdeling (armoede!) binnen en tussen landen, het bieden van kansen voor komende generaties, en het terugdringen van spanningen, conflicten en polarisatie. Zelf geeft Renkema daar al een praktisch voorbeeld van door zijn werkzaamheden bij De Zinnen in Den Haag. (foto David Renkema: PD)
Bij Oikos bleef het niet bij geloven alleen – maar werd er voortdurend gewerkt aan een betere wereld waarin mensen zich in alle verscheidenheid inzetten voor menselijke waardigheid en een leefbare aarde voor iedereen. Ruim twintig instellingen, gelieerd aan Oikos, kregen die dag een geldprijs dankzij de Challenge die de stichting Vrienden van Oikos had georganiseerd om haar restsaldo een bestemming te geven ‘in de geest van Oikos’. In de prijzen, uitgereikt door voorzitter Ina van de Bunt-Koster, vielen onder meer: stichting IDEA; stichting OnFile en de Groene Moslims.
Tijdens deze Oikos-dag (foto: PD) werd aan het einde van de middag onder leiding van journalist en wetenschapper Mirjam Vossen – in een temperamentvolle ‘Lagerhuis-opstelling’ – stellingen besproken met vragen die te denken gaven, ook voor na afloop:
‘Is het erg dat de ‘grote verhalen’ zijn vervangen door ‘praktisch idealisme’?; ‘Als onze gevoelens van compassie onze agenda bepalen, want doen we dan met de saaie, trage en meer structurele vraagstukken?’ en ‘Hebben kerken / ontwikkelingsorganisaties een rol als educator van het publiek?’ (Oikos)
Het kan anders, stelde Oikos. Het kan beter, klonk het deze dag. Oikos mag er dan als organisatie niet meer zijn, maar – gedreven door humanitaire en ecologische waarden, zoals Renkema ook schrijft in zijn boek – het werk gaat door.
‘Theoloog in het wild’ Rikko Voorberg gaf in zijn speech, inspirerend gebarend, de luisteraars veel mee. Dat je je bijvoorbeeld niet achter God kunt verschuilen – je bent zelf verantwoordelijk. Voorberg legde daarbij de vraag voor die God zo’n vierduizend jaar geleden al stelde aan Job: ‘Waar was jij?’ met de duidelijk ondertoon: ‘Wat doe jij?’
– Een steentje bijdragen bijvoorbeeld, zoals Renkema stelt. (foto Rikko Voorberg: PD)
‘Soms ondergronds. Met de kennis van nu zien we een aantal initiatieven die het werk mogelijk op eigen wijze zullen voortzetten. (…) Mensen, bewegingen en organisaties dragen naar beste kunnen een steentje bij, gebaseerd op de beschikbare kennis en gedreven door humanitaire en ecologische waarden. Daarbij is in dialoog zijn en blijven altijd belangrijk. Want hoe we het ook wenden of keren, we hebben te maken met mensen met verschillende belangen, ideeën en verwachtingen. Dat was het geval in de twintigste eeuw en dat is in de eenentwintigste eeuw niet anders. De kunst is om de samenleving zo te ordenen dat die ordening mensen geen redenen geeft om zich vernederd te voelen.’* (Uit: Geloven in een betere wereld, blz. 156)
* Renkema verwijst hier naar Avishai Margalit, De fatsoenlijke samenleving (1966)
Azza Karam (foto: berkleycenter.georgetown.edu) is senior adviseur met de portefeuille cultuur bij het Population Fund van de VN en is voorzitter van de VN-taskforce voor de samenwerking met religieuze organisaties. Zij heeft een Egyptische en Nederlandse achtergrond en promoveerde aan de UvA op een onderzoek naar religie, beleid en gender, doceerde aan verschillende universiteiten en werkt inmiddels vele jaren bij verschillende VN-organisaties op het snijvlak van cultuur, religie en ontwikkeling. (VU)
Geloven in een betere wereld. Sporen van Oikos | ISBN: 978-94-92183-76-7 | 160 pagina’s | Uitgave 15 11 2018) | € 15,00 incl. Btw
Gerelateerd: Geloven in een nieuwe oecumene
Foto: PD (26-08-2015 – Ede-Wageningen)
Update: 10.20 uur.
GODENENMENSEN 
Het gevaar van idealen is erg groot. Als men die idealen in zichzelf veredelt en het goede voorbeeld geeft en dat in stilte binnenshuis doet of in de kerk of tempel dan valt het wel mee met het gevaar van idealen.
De resultaten van de werkzaamheid om idealen praktisch in de wereld uit te voeren, leidt tot grote ellende. Later zal men zeggen: “Met de kennis van nu zien we dat de goedbedoelde initiatieven door een eigen dynamiek tot onvoorziene tegenkrachten hebben geleid.” “We hadden beter geen idealen kunnen hebben.” “De geest is uit de fles, en we krijgen hem er niet meer in”
Enkele voorbeelden van idealen uit het verleden:
gelijkheid…. communisme en massa slachtingen
zuiverheid… massa slachtingen van andere “rassen” dan het “zuivere ras”
geloven in onze goede god….. afslachten van ketters, heidenen, en anders denkenden
culturele revolutie… afslachten van.
En natuurlijk zal men, als men deze werking van de tegenstellingen niet inziet, nu overtuigd zijn dat het huidige ideaal wel een goed ideaal is. Niet dus…
De eerste tekenen zien we al in de zin: “De kunst is om de samenleving zo te ordenen dat die ordening mensen geen redenen geeft om zich vernederd te voelen.’
Ik vraag me dan af waarom er überhaupt geordend moet worden. Ga rustig zitten….. Prediker 4:6 Een hand vol met rust is beter, dan beide de vuisten vol met arbeid en kwelling des geestes.
LikeGeliked door 1 persoon
Een betere wereld is enkel mogelijk als er een geest van vriendschap is tussen mensen. Het idee komt van een joodse profeet Jezus. Hij noemde het liefde tussen mensen. Intussen is het begrip liefde zo verbonden met seks en zijn excessen dat we beter van vriendschap spreken.
Vriendschap vraagt wel inzet voor de ander. De vriendschap moet altijd van alle betrokken partijen komen, anders wordt het profiteren.
LikeLike
– Geloven in een betere wereld is ook op de best logische wijze eraan meehelpen.
LikeLike
Bij het scheppen van een betere wereld wordt tegelijkertijd een slechtere wereld geschapen.
Zie onze eigen samenleving. Nederland is een van de meest ontwikkelde landen ter wereld. Gesitueerd in een van de veiligste omgevingen. (Europa) In mijn leven heb ik op het gebied van democratisering, milieu en welvaart enorme sprongen voorwaarts gezien. Thuis hadden we nog zo’n wringer staan waarmee je je wasgoed uitwrong. Een wasdroger was onbestaanbaar. Het kolenhok werd ergens in november volgestort en daar deden we het mee de hele winter, elfstedentocht of niet. Enzovoorts, enzovoorts.
En nu we een fysiek betere wereld hebben geschapen in Nederland is voor mij de slechtere wereld ook zichtbaar. Velen zijn afgunstig op hén die nog rijker zijn. Zo zal het altijd blijven, je zult altijd iemand zien die het beter heeft. Want de derde wereld met zijn armoede is niet zichtbaar voor de hebzuchtigen, net zo min als de wereld van 100 jaar terug toen vrouwen nog niets te vertellen hadden en de kerk en de baas de kleine man onderdrukte. Wereld verbeteren? Begin er niet aan!
LikeLike
De wereld verbeteren is een inwendig (geestelijk) proces. Hoe we met elkaar en met de natuur omgaan, hangt af van hoe we naar elkaar, naar onszelf en naar de wereld kijken. Een bekrompen visie resulteert in een bekrompen wereld. Een open visie, met bewustwording van hoe alles met elkaar verbonden is, resulteert in een open, respectvolle en gezonde wereld.
Ik ben het dan ook volledig eens met het feit dat je je niet achter God kunt verschuilen en zelf de verantwoordelijkheid moet opnemen. Misschien moet men ook eens stil staan bij de overbevolking en de gevolgen daarvan. Maar dan mag men zich niet verschuilen achter een denkbeeldige God die voorbehoedsmiddelen “verbiedt”. Kindjes maken is gemakkelijk, opvoeden is iets anders. De inwendige toestand van de mens (o.a. de overtuigingen) bepaalt het gedrag van de mens. Dat gedrag is onze eigen verantwoordelijkheid, niet die van een denkbeeldige God. De vraag is dan ook: is de mens bereid om zijn overtuigingen en/of visie (en niet enkel godsgeloof) onder de loep te nemen? Zolang dat “heiligschennis” (taboe) is, zie ik geen vooruitgang. De NGO’s kunnen zich bijvoorbeeld afvragen of ze wel de OORZAAK van het probleem aanpakken. De gevolgen van het probleem aanpakken is dweilen met de kraan open. En dat leidt tot de catastrofes die we nu zien.
We kunnen de wereld niet veranderen, maar wel onze visie en/of overtuigingen. En daaruit volgend ons handelen. Helaas heb ik in mijn tijd op deze aardkluit ondervonden dat de mens altijd dwaas zal blijven en dat de geschiedenis zich steeds herhaalt. Wat we nu zien, is dat de mens steeds verder wegglijdt naar een meer dierlijk niveau, hoewel hij zichzelf wijsmaakt dat hij “spiritueel” vooruitgaat. Had Hitler dan toch gelijk? Oei, die vraag mogen we niet stellen, het is taboe. Zijn boek is verboden en wordt nu in alle stilte verwijderd. Maar ondertussen herhalen we dezelfde fouten en vraagt men zich verbouwereerd af hoe extreem rechts opnieuw zo sterk kan worden. Ach, we moeten nog meer taboes bedenken, dan kan men zich over 100 jaar wéér die vraag stellen. Nee, ik zie geen vooruitgang voor de mensheid, in tegendeel. Heel af en toe, heel zelden, zie ik een INDIVIDUELE vooruitgang. Daar ligt de sleutel, het begint bij de geestelijke toestand van het individu zelf. Weliswaar te weinig om de volledige mensheid tot wijsheid te brengen.
Dit is niet zo’n vrolijk bericht. Maar we moeten ons de vraag durven stellen of we verder gaan met de schone schijn en naïviteit, of als we realistisch willen zijn en de problemen echt willen aanpakken. Ik kies voor dit laatste.
Vriendelijke groet
LikeLike
Zwerver,
Als we er van uitgaan dat de samenleving niet kan verbeteren zijn echt niet op de juiste weg. Veelal wordt gezegd dat idealisme voor de jeugd is en dat het verdwijnt bij de sart van het echte leven, bij de start in het bedrijfsleven. Dat komt omdat dat bedrijfsleven gedreven wordt door winstbejach. Dat veranderen lijkt idylisch. Toch zal de vernietiging van het milieu, onze levenswijze gewild of ongewild veranderen.
Mijn moto is: Als de mens de natuur vernietigt, zal de natuur de mens vernietigen.
LikeLike
Idealen koesteren hoeft op zich niet altijd gevaarlijk te zijn, dat hangt sterk van de aard van de idealen af, denk daarbij eens aan de grondleggers van de medische wetenschap, als we allemaal rustig waren blijven zitten zouden we nu nog in grotten wonen en hier niet met elkaar zitten te keuvelen, wetenschap heeft ons veel comfort gebracht, maar over de uitspraak van de oude Romeinen: “Aan vlijt gaat de wereld ten onder”, valt ook wel weer wat te zeggen.
@Internettoerist: Ik kan me wel in je reactie vinden, het grootste probleem op de planeet is m.i. inderdaad de overbevolking en mensen kun je niet veranderen, een geestelijke transformatie kun je op wachten tot de kippen tanden krijgen.
Hitler kon uiteraard heel zich goed vinden in het Darwinisme, the survival of the fittest, dat sloot mooi aan bij de Nazi doctrine.
LikeGeliked door 1 persoon
@Armand
Het is mij klip en klaar dat de mens(heid) bezig is de natuur en daarmee ook zichzelf te vernietigen.
Klimaatverandering, plastic soep, overbevolking e.d. zullen het einde betekenen van de mens en misschien wel de hele mensheid. Dit is een rationele overweging mijnerzijds waarin oorzaak en gevolg hun beslag zullen hebben. Anderzijds is er de mystiek. In de mystiek richt men zich o.a. op ‘de wil’. Niet mijn wil geschiede, maar Uw wil geschiede. Dat betekent in deze kwestie dat ik niet wil dat het anders is dan het is. Klimaatverandering, plastic soep en overbevolking IS! Dit gezegd hebbende is er niets wat mij tegenhoudt om rommel van straat te rapen en in mijn eigen kliko te gooien. Dat is een daad van belangeloosheid. Ik word daar niet beter van, de wereld wordt er niet beter van, dan laat je de dingen gebeuren zonder dat er een doener is. De niet-doener kent geen belangen en alles gebeurd uit zichzelf. En waar de wereld eindigt? Ik heb geen idee, ik ben er niet mee bezig.
LikeLike