Met rechtsfilosoof Paul Cliteur en rabbijn Lody van de Kamp was er geen sprake van botsing of bestuiving tussen religie en seculariteit. Cliteur heeft feitelijk niets tegen religie – de jurist wil slechts ‘problemen oplossen’ – en Van de Kamp verwacht van de secularisatie dat deze uiteindelijk een krachtige roep om vrijheid van godsdienstig handelen zal veroorzaken. – Dit werd gisteren duidelijk in de tweede bijeenkomst van de Leidse Lezingen waar het ging om godsdienstvrijheid en seculariteit.
Wat als juridisch beschermde godsdienst kan gelden, kan niet door religieuze leiders worden bepaald.’ (Stelling Cliteur)
Cliteur verdedigde zijn stelling over de juridisch beschermde godsdienst met talloze voorbeelden van hoe religie tot terreur kan verworden doordat zij religieuze wetten boven nationale wetten stelt. En zo ging het over Rudi Carrell die ooit een filmpje presenteerde waarin een menigte vrouwen damesslipjes gooide naar de Iraanse ayatollah Khomeini. Door politieke druk uit Iran lukte moest Carrell openlijk zijn excuses maken. Mohammed B. aan de orde, de moordenaar van Theo van Gogh, die daarmee de islam met geweld verdedigde en belediging van de islam wilde wreken. De fatwa tegen Salman Rushdie was een ander voorbeeld, evenals de cartoonrel in Denemarken.
Het verzoek van de voorzitter zijn stelling duidelijk te maken, kwam niet echt uit de verf. Cliteur verwees hiervoor naar de voorbeelden en vindt dat je eisen mag stellen aan religie en we kritischer moeten zijn op wat onder godsdienstvrijheid kan vallen. Hij verwees naar een andere taal tussen mensen, een religieloze taal, waarin op basis van argumenten met elkaar wordt gepraat en er geen God als rechtvaardiging bijgehaald wordt. Hij verwees hiermee naar zijn boek Moreel Esperanto. Het gaat om morele autonomie. Cliteur is van mening dat je eisen moet kunnen stellen aan religie en dat er niet geleden moet worden voor onze godsdienstvrijheid.
We moeten een gevoeligheid ontwikkelen voor wat er wel of niet onder godsdienst kan vallen.
‘De secularisatie is dè scheppende hand in de hergeboorte van religieus leven en veroorzaakt daardoor een krachtige roep om vrijheid van godsdienstig handelen.’ (Stelling Van de Kamp)
Van de Kamp vertelde naar aanleiding van het ritueel slachten dat de politiek niet echt naar argumenten heeft geluisterd en dat er een verdiepend gesprek had moeten gevoerd, waarin de methode van ritueel slachten duidelijker waren geworden. Een man uit het publiek, een zoon van een slager, liet weten, dat de methode van rituele slacht te verkiezen is boven die van het abattoir. Van de Kamp zelf kon iemand van de Partij van de Dieren bijna overhalen tegen het verbod te stemmen, nadat deze had vernomen hoe ‘humaan’ koosjer slachten eigenlijk is.
‘Waar komen de bitterballen vandaan?’ is volgens Van de Kamp een vraag die je zelden zult horen tijdens de jaarlijkse politieke barbecue op het Binnenhof (een initiatief van de Nederlandse vee-, vlees- en eiersector – ‘sateetjes van de vleeslobby’, pd.) Hij zei dit naar aanleiding van de discussie over ritueel slachten. Hij was bang dat secularisatie tot onverschilligheid zal leiden en uiteindelijk tot het verdwijnen van religie, want mensen hebben de behoefte zich te ontdoen van hoger gezag. Toch zag hij een lichtpuntje en verwoordde dat in zijn stelling.
Foto’s: PD
GODENENMENSEN 
Moet laatstelijk aan je denken Paul, bij het lezen van Rode sneeuw in december van Simone ven der Vlugt. Over Leiden in de 17e eeuw. Mooi boek. Over godsdienstvrijheid gesproken.
Ceesgegroetje
LikeLike
Dank voor de leestip, Cees!
LikeLike
Jammer dat ik niet het belangrijkste argument terug vindt zoals bij het onderwerp “Religie en seculariteit” en de bijhorende video is gegeven.
Cliteur noemt daar juist de drie monotheïstische godsdiensten. En hij geeft voorbeelden uit het oude testament waar de kern van het probleem van het terrorisme zit: de blinde gehoorzaamheid aan één (eigen) God. De deontologie die tegen de menselijkheid en tegen het verstand ingaat.
Je zou eigenlijk een stap méér terug moeten doen in de tijd. Het boek “Het oude Egypte bakermat van het jonge Christendom” heeft me hier veel over geleerd.
De tien geboden van Mozes (waar het deontologisch denken het duidelijkst tot uiting komt) zijn eigenlijk een degeneratie van het Egyptische dodenboek. Mozes heeft de lessen in Egypte dus niet goed begrepen. Daar begint de ellende dus.
Het draait om de verantwoording die de ziel na zijn dood moet afleggen. In het Egyptische dodenboek staat: Ik heb niet x, ik heb niet y, ik heb niet z. Dit in tegenstelling tot de Bijbel: gij zult niet x, gij zult niet y, gij zult niet z. Of je moet je zoon doden.
Bij de getuigenis voor Osiris getuigt men van een ethisch leven. Dat is principieel verschillend. zie: http://oudeegypte.phpbb3.nl/viewtopic.php?f=61&t=251
LikeLike
Ook humanisme in gelijkhebberige liberale of sociale vorm kan terreur worden. Dat is geen ‘voorrecht’ van religieuze levensbeschouwing. Zelfs “goddelijk gezag”, goed begrepen zonder “afgoderij”, kun je daar de schuld niet van geven. Terreur heeft altijd al en nog steeds te maken met gelijkhebberife drammende mensen, die anderen naar hun hand zetten.
Stond heel lang geleden met te grote schort en laarzen naast mijn opa in de slagerij. Weet nog hoe hij ieder beest, voor hij het zorgvuldig slachtte, over de bol aaide. Zag zijn mond af en toe ook bewegen in klankloos gebed. Hem zou je nu niet hoeven op te dringen, om met de modernste pijnbestrijding te werken. Trouwens de huidige massafok en massaslacht voor een lopende consumptieband zou hij zeker vreselijk vinden.
LikeLike
Hallo Joost.
Als ik het goed begrepen heb, zegt Cliteur de oorzaak van het religieus gemotiveerde geweld gevonden te hebben in de deontologie van het monotheïsme. Of dat zo is, weet ik niet. Hij draagt zijn oorzakelijkheid aan als tegenhanger van de opvatting dat de oorzaak zou liggen in armoede.
Ik meen dat zo’n zelfde gelijkhebberige drammerigheid als bij sommige religieus gemotiveerde gewelddaders ook bij mensen te zien die ik zou willen aanduiden als “Verlichtings-fundamentalisten”. Maar of die op vergelijkbare wijze over zullen gaan tot terrorisme, dat weet ik niet.
In de video spreekt Cliteur over de “hobbel” die genomen dient te worden om tot onmenselijkheid over te gaan. Ik meen dat hij bedoelt, dat bij religieuze mensen dat makkelijker kan doordat die een soort “meditatie” als training uitvoeren.
Daar wil ik tegen inbrengen dat in het leger er ook een soort “hersenspoeling” en ontmenselijking bij de training en exercitie plaats vindt. Dan gaat het m.i. over een uit zijn verband gerukt soort “religieus-achtige vaderland” mythe.
Overigens je schrijft over “afgoderij”. Ik heb nooit goed begrepen wat men bedoeld met “afgoderij”. Wat is het verschil met “Goddelijk gezag” zoals je het noemt ?
LikeLike
In de monotheistische traditie wordt geloof in God altijd verbonden met de “oproep” om geen afgoden te vereren. In eerste instantie was dat toen een protest tegen de knechting door en angst voor natuurgoden en menselijke (overheids)goden. Daarmee wordt eigenlijk wel bedoeld dat je voor niets en niemand binnen onze werkelijkheid op de knieén hoeft te gaan. Steeds duidelijker is dat met name ook een protest tegen egoisme en “oproep” tot mensenliefde geworden.. Deze liefdevolle “oproep” tot menselijke vrijheid wordt uiteindelijk gelovig be-“antwoord” in liefde tot de ongekende God in joodse en christelijke traditie of zoals het woord islam letterlijk betekent “overgave” aan de onzegbare warmhartige Allah. Het heeft er veel van weg dat de praktische werkelijkheid van je hier niet laten kennen en jezelf zijn voor anderen= geen afgoden vereren, het duidelijkst zichtbare en voelbare aspect van monotheistisch geloven in de onzichtbare God is.
LikeLike
‘Het heeft er veel van weg dat de praktische werkelijkheid van je hier niet laten kennen en jezelf zijn voor anderen= geen afgoden vereren, het duidelijkst zichtbare en voelbare aspect van monotheistisch geloven in de onzichtbare God is.’
Geen afgoden meer en dus ook geen letterlijke offers meer. Zie in dit verband: http://goo.gl/qoPiW
LikeLike
Met alle respect voor de monotheïstische overtuiging ik kan door de uitleg nu een beetje meer begrijpen dat het onderscheid tussen God en afgod een zaak kan zijn voor iemand met betrekking alleen en uitsluitend voor zichzelf. Als je dat tot jezelf beperkt blijft heb ik er geen moeite mee. Maar ik ben het er totaal niet mee eens.
Maar in mijn zienswijze is het (ook en voornamelijk) een onverdraagzame zienswijze die mensen met een andere overtuiging veroordeelt.
Ik heb zelf meer respect voor andere overtuigingen bijvoorbeeld de polytheïstische of de agnostische. In mijn katholieke opvoeding heeft mij altijd gestoord, het superioriteitsgevoel van de katholiek ten opzichte van de anders-denkende. Het was de ander die de afgoden vereerde. Dat ging dwars tegen mijn gevoel in. Daarom had ik vragen zoals: wat is de toetssteen om te weten welke God de juiste is en welke de afgod. Missie en zending vind ik onjuist: het opdringen van je eigen mening. Mijn opvoeding heeft dus contraproductief gewerkt (gezien vanuit het katholieke geloof).
Psychologisch zie je dat mensen meer gebaat zijn met een polytheïstische opvatting en ook een moeder God. Maria verering en geloof in aartsengelen, engelen, machten, kronen, raderen: het zijn allemaal reacties op het steriele beeld van een monotheistische God: de enig ene juiste.
Het was voor mij een verademing om kennis te nemen van de Gnostieke denkbeelden, door de orthodoxen “ketters” genoemd, die op de brandstapel werden verbrand met hun geschriften.
Ik ben ook dankbaar dat de Nag Hammadi geschriften toch zijn bewaard. Ik vind bijvoorbeeld ook dat de Tao Teh Tsjing of de Mahbaharata te prefereren is boven de Bijbel.
LikeLike