Moleculair biofysicus Cees Dekker wil zelf leven maken met behulp van artificiële intelligentie (AI). En dat in tijden van oorlogen en klimaatcrisis waarin mensen het leven laten. ‘Een ongelooflijk prestigieus project waar de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) 40 miljoen euro voor over heeft.’ Meer dan honderd wetenschappers gaan tien jaar lang van levenloze moleculen levende cellen proberen te scheppen scheppen. – Terecht dat dit onderzoek ethische en religieuze vragen oproept. 

‘We hebben de verantwoordelijkheid voor God te spelen;
ìk voel zelfs een verantwoordelijkheid om voor God te spelen’
_{(Cees Dekker)}

Voor God spelen?
Zondagnacht 26 mei was hierover een Ongelooflijke Podcast te beluisteren. #195: ‘Baanbrekend onderzoek naar het ontstaan van leven, gaat christelijke wetenschapper Cees Dekker voor God spelen?’ De gedrevenheid van de universiteitshoogleraar TU Delft is goed te horen. Hij ‘gaat op in iets wat groter is dan hijzelf’, zou Pierre Teilhard de Chardin (1851-1955) zeggen. Op zich mooi, maar dat moet niet te groot worden. De voor veel natuurwetenschappers onbekende paleontoloog en theoloog Teilard de Chardin dacht in zijn tijd diep na over de ‘stuwende kracht van de evolutie’, waaronder een van de drie ‘geboorten’: de biogenese, de sprongmutatie van levenloze naar levende materie.

_{Cees Dekker}

‘Laboratorium-evolutie’
‘Wat is leven? Kunnen we levende cellen maken van levenloze moleculen?’ vroeg een multidisciplinair team van Nederlandse wetenschappers zich af. Om deze vragen te beantwoorden wil het onderzoeksteam, onder leiding van TU Delft, een levende synthetische cel bouwen van levenloze biomoleculen, waarbij ze voor het eerst gebruik maakt van laboratorium-evolutie en kunstmatige intelligentie.
Het tienjarige onderzoeksprogramma daartoe, getiteld ‘Evolving life from non-life’ (EVOLF) kreeg van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) 40 miljoen euro toegekend in het kader van de Summit-subsidieregeling.’
_{(Uit: Leven creëren uit levenloze biomoleculen met AI en lab-evolutie, TU Delft)}

Andere scheppers
In De Ongelooflijke Podcast vindt Dekker het jammer dat Stefan Paas en David Boogerd naar ‘schepper’ Frankenstein (van het monster) en ‘vader van de atoombom’ Oppenheimer verwijzen. Toch is hun associatie niet onterecht. De biofysicus gaat wellicht iets scheppen dat pootjes kan krijgen of anderszins uit de hand kan lopen. Een ‘schitterend ongeluk’? Het Cees Dekker Lab hermetisch beveiligd…

_{‘…iets scheppen dat pootjes kan krijgen…’}

‘Filosofisch en ethisch onderzoek’
‘Dekker benadrukt: “In ons ‘living lab’ zullen filosofen en geesteswetenschappers samen met natuurwetenschappers werken aan een nieuwe definitie van wat leven is, en aan richtlijnen voor ‘verantwoordelijk onderzoek’ om de omstandigheden te scheppen waaronder mensen de volledige controle behouden over synthetisch leven.’
_{(Uit: Leven creëren uit levenloze biomoleculen met AI en lab-evolutie, TU Delft)}

Nieuwe definitie van leven
Een ‘nieuwe definitie van leven’. Filosofen en geesteswetenschappers worden ingehuurd om hierover diep na te denken. Zullen die denkers ook de ethiek bewaken rond het scheppen van leven? Of wordt het hun taak dat tienjarig project met mooie woorden aan te kleden om het ethisch te laten klinken? Het meest ethische zou zijn de schepping zoals die zich ontwikkelt met rust te laten, de evolutie haar eigen gang te laten gaan.

Voor God spelen
In De Ongelooflijke Podcast zegt Dekker echter dat in het eerste boek van de Bijbel de mens de opdracht krijgt om voor de schepping te zorgen; de wereld verantwoordelijk te beheren.

‘We hebben de verantwoordelijkheid voor God te spelen; ìk voel zelfs een verantwoordelijkheid om voor God te spelen. Om de schepping te onderzoeken en de kennis te benutten ten dienste van de naaste’.
_{(Cees Dekker)}

_{Jonathan Sacks – Verantwoordelijk leven in tijden van crisis}

‘Mens, waar ben je?’
De Britse emeritus opperrabbijn Jonathan Sacks (1948-2020) legt die uitspraak van Dekker anders uit. Sacks toont zich meer betrokken bij de wereld van vandaag. In Een gebroken wereld heel maken – over verantwoordelijk leven in tijden van crisis, luidt Sacks commentaar dan ook:

‘Zolang naties oorlog voeren, mensen elkaar haten en corruptie rondwaart door de gangen van de macht is onze opdracht nog niet klaar en horen we, als we goed genoeg luisteren, hoe de stem van God ons vraagt, zoals hij dat gevraagd heeft aan de eerste mensen: ‘Waar ben je?’
_{(Jonathan Sacks, in: Een gebroken wereld weer heel maken)}

Vrede scheppen
Misschien kan die 40 miljoen aangewend worden om bestaande levens eerst maar eens levend proberen te houden. Wetenschappers zouden de subsidie van NWO kunnen inzetten om in het ‘living lab’ van Dekker een intelligente onderhandelingstafel te maken. Waaromheen mensen uit levenloze oorlog levende vrede kunnen scheppen: dàt is leven maken èn in stand houden. Maar Dekker heeft een andere droom…

‘Droom
‘Onze droom is een levende cel te creëren uit levenloze moleculen. Met behulp van AI kunnen we veel effectiever parameters scannen om complexe netwerken van biochemische reacties te optimaliseren. Ons doel is om cellulaire functies in één synthetische cel te integreren die autonoom kan repliceren, communiceren en evolueren.’
_{(Uit: Leven creëren uit levenloze biomoleculen met AI en lab-evolutie, TU Delft)}

Experimenteren met de evolutie
Kunstmatige intelligentie. Iets dat onnatuurlijk is intelligent noemen, klinkt plausibel. Het zal dan wel goed zijn, zou je denken. Maar of het intelligent is van wetenschappers dat zij kunstmatig zelf leven willen scheppen? Met de evolutie experimenteren? God wordt er in ieder geval niet overbodig door. Zonder die door God geschapen ‘levenloze materie’ kunnen wetenschappers niet eens leven maken. Ze brengen hooguit leven in de brouwerij.

Bronnen:
* Leven creëren uit levenloze biomoleculen met AI en lab-evolutie, TU Delft
* #195: ‘Baanbrekend onderzoek naar het ontstaan van leven, gaat christelijke wetenschapper Cees Dekker voor God spelen?’  De Ongelooflijke Podcast, 26 mei 2024
* Een gebroken wereld heel maken – over verantwoordelijk leven in tijden van crisis, Jonathan Sacks, 2016, Skandalon

Beeld: TU Delft
Foto Cees Dekker: TU Delft
Foto ‘iets dat pootjes kan krijgen’: PD, Lage Vuursche, 2024