‘De joodse mystiek biedt de diamanten die het leven op deze aarde draaglijk kunnen maken. Kabbala is meer dan ooit noodzakelijk,’ schreef Juliaan van Acker, emeritus hoogleraar orthopedagogiek aan de Radbouduniversiteit Nijmegen, een half jaar geleden in The Post Online. In deze Maand van de Spiritualiteit (‘Opnieuw beginnen’) een speurtocht naar die Kabbala.

In De kabbalist van Geert Kimpen zijn boeiende omschrijvingen te vinden die ertoe aanzetten je meer te verdiepen in wat kabbala nu eigenlijk inhoudt. Een eenduidig antwoord op deze vraag is echter niet zomaar voorhanden. Als je zoekt naar omschrijvingen en betekenissen van kabbala stuit je op zeer uiteenlopende informatie.

Chaim Vital, een jongeman in De kabbalist, moet kiezen tussen ultieme wijsheid en ultieme liefde. Hij is de zoon van de beroemde Thoracommentator Yosef Vital en in het boek volg je de eigenzinnige en boeiende zoektocht van Chaim, die al zijn vrije tijd besteed aan de studie van kabbala. Hij wil er God mee leren kennen, meer nog, Hem ontmoeten. En ook wil hij de grootste kabbalistische schrijver aller tijden worden. Door kabbala wil Chaim onder meer de wetten, het universele principe, van het heelal leren kennen.

In De Kabbala van Daniel C. Matt kom je op het spoor van de ‘goddelijk geïnspireerde’ auteur van de Zohar. De Zohar die uiteindelijk uitgroeide tot ‘de heilige Zohar’, (Ha-Zohar ha Kadosj), de canonieke tekst van kabbala.

‘Rond het jaar 1280 begon de Spaanse joodse mysticus Mozes de Léon beknopte geschriften te verspreiden onder zijn collega-kabbalisten. Ze bevatten lyrische teksten in het Aramees, vol gelegenheidswoorden, mysterieuze symboliek en erotische beeldspraak. (…) De brontekst zou afkomstig zijn uit de kringen van rabbi Sjimon bar Jochai, een beroemde discipel van rabbi Akiva die in de tweede eeuw na Christus in Israël woonde en er zijn ideeën verkondigde.’ (Daniel C. Matt)

Matt stelt dat De Léon de verschillende bronteksten tot een meesterwerk weefde: een commentaar op de Tora in de vorm van een mystieke roman waarin rabbi Sjimon en de chavrajja door Galilea zwerven en kabbalistische inzichten verwerven. Bij Matt wordt het er niet eenvoudiger op. Kabbala komt over als zeer complex, compleet met schema’s als De Tien Sefirot (de boom des levens.) Niet een-twee-drie zijn alle ins and outs van kabbala te begrijpen.

De Groene Amsterdammer schreef ooit dat kabbala een filosofische theologie is, gebaseerd op het geloof dat elk woord, elk cijfer en elk accent in de Tora aanwijzingen bevat waarmee de geheimen van het universum en de menselijke ziel kunnen worden ontrafeld. Dat is nogal wat. Dat maakt nieuwsgierig. Waar kan je nu lezen hoe het universum en de ziel in elkaar zitten? Dat zou groot nieuws moeten zijn in de media, maar daarin lees je meestal ‘slechts’ nieuwe informatie die wetenschappers opdoen door onderzoek en nooit wordt verwezen naar de Tora of kabbala waaruit ze putten. Over de ziel kom je alleen filosofen en theologen tegen.

Matt stelt dat de Italiaanse renaissance-humanist Pico della Mirandola beweerde dat ‘geen andere wetenschap ons beter kan overtuigen van de goddelijkheid van Jezus Christus dan magie en kabbala’. Della Mirandola had zich verdiept in de Latijnse transcripties van kabbala omdat hij geloofde dat ze de oorspronkelijke goddelijke openbaring waren.

Met Chaim uit De kabbalist kan je je afvragen of kabbala ooit te begrijpen valt, maar je wordt wel, al lezende en je metgezel voelend van Chaim, gestimuleerd om kabbala te leren doorgronden. Het besef dringt zich wel op dat je hier wel enige jaren van studie voor mag uittrekken.

In Kabbala van Joseph Dan staat dat de term kabbala nog nooit zo vaak en in zo veel verschillende contexten gebruikt is als vandaag de dag. Hij heeft het over de ‘stortvloed aan nieuwe betekenissen in de hedendaagse cultuur’. De term wordt ook op tegenstrijdige manieren gebruikt. Zowel bedoeld als strikt joods orthodox, als radicale vernieuwde levensbeschouwingen. Er zijn honderden kabbalistische werken en daarnaast duizenden geschriften waarin kabbalistische termen en ideeën worden gebruikt. Hij noemt ook de Zohar als belangrijkste werk van de middeleeuwse kabbala waarin ieder denkbaar onderwerp aan bod komt.

Bij Dan betekent kabbala ‘ontvangen’ en hij stelt dat de eerste overdracht reeds plaats vond aan Mozes die de Tora ontving op de berg Sinaï en deze doorgaf aan Jozua, die haar vervolgens overleverde aan de oudsten van Israël. Mondeling werd de Tora overgeleverd aan de richteren; de profeten en de eerste wijsgeren van de Talmoed. Bijzonder is om te lezen dat 2000 jaar geleden kabbala door God aan Mozes zou zijn geopenbaard.

Kabbala wordt ook wel omschreven als een millennia oude, goddelijke waarheid. Joseph Dan zegt echter dat hoewel kabbalisten beweren dat kabbala één waarheid is, wetenschappers iedere kabbalist als een originele schrijver beschouwen die uiting geeft aan zijn eigen wereldbeeld dat in meer of minder mate verschilt van dat van andere kabbalisten.

Joseph Dan stelt dat kabbala ook werd aangeduid als gnosticisme, joods of niet joods. Anderen identificeren het als mystiek. Weer anderen ontdekte kabbala in de oude Assyrische godsdienst. Carl Gustav Jung ontdekte in kabbala de universele archetypes. De term kom je ook tegen als synoniem voor mystiek en magie en voor spiritualiteit in het algemeen. Het begrip kabbala is dus erg veralgemeniseerd en wordt breed uitgelegd of toegepast.

Volgens Joseph Dan is er geen antwoord op de vraag wat kabbala nu eigenlijk is. De beantwoorders van de vraag hebben met elkaar gemeen dat ze er een vaag idee van hebben en denken tevens dat er ergens iemand anders is die precies weet wat kabbala inhoudt…

‘Kabbala is een ervaring. Zoals chocola. Iemand kan je in geuren en kleuren uitleggen wat chocola is maar als je het niet werkelijk geproefd en ervaren hebt, weet je nog niets.’ ( Uit: De Kabbalist)

Kabbala blijft vooral nog een mysterie, dat niet direct opgehelderd zal worden door de literatuur. En het wordt er niet gemakkelijker op als je in De kabbalist leest dat je kabbala eigenlijk moet ervaren. Misschien gebeurt dat als je je er eerst uitgebreider in verdiept en daarna lange tijd erover mediteert. Het sluit wel aan bij het religieuze besef dat er meer is tussen hemel en aarde. Dat meer kan je associëren met de Eeuwige, met God.

Volgens Sjef Laenen, schrijver van Kabbala voor beginners, heeft het geen zin kabbala te bestuderen zonder je eerst te verdiepen in het jodendom, de (joodse) mystiek, de stromingen binnen de joodse mystiek en wat het systeem van De Sefirot inhoudt. Met die basiskennis zou je pas verder kunnen gaan met de zoektocht naar de (betekenis) van kabbala. De eerste stap kan je dan zetten naar wat Daniel C. Matt noemt ‘een schitterende leidraad voor spirituele zelfontplooiing’.

Bronnen o.a.:
* De kabbala: waarom mystiek noodzakelijk is
* De kabbalist: korte inhoud
* De boom des levens van de kabbala
* Kabbala
* Kabbala voor beginners

Beeld: De Tien Sefirot (hiveminer.com)

Tekening: Kabbalistische boom des levens met de Tien Sefirot (Wikimedia)

(Update: 13 4 2019)