Waardig leven en sterven

De noodkreet van hoogleraar Ethiek van de Gezondheidszorg, Theo Boer, klinkt heftig: “Stop de waanzin. Help mij te leven in plaats van de handdoek in de ring te gooien.” Het hernieuwde D66-wetsvoorstel zegt ouderen die willen sterven, te helpen. Maar volgens Boer, in Trouw, knaagt dat voorstel ‘aan ons aller bereidheid van de moeilijkste tijden nog iets te maken’. – Willen ouderen ècht dood is de vraag. Hebben zij inderdaad het gevoel dat de maatschappij hen niet meer nodig heeft? Dat zij als ouderen ondergewaardeerd worden?

‘Natuurlijk heeft dit iets medemenselijks: sommige mensen zien huizenhoog op
tegen het leven in de laatste levensfase’
_{(Theo Boer)}

Suïcidepreventie
Gooit D66 de handdoek in de ring, in plaats van ouderen boven de 75 helpen te leven? En waarom, zo vraagt Boer zich ook af, word je als je 55 of 65 bent en wil sterven naar de suïcidepreventie-lijn 113 doorverwezen? ‘Die leeftijdsgrens van 75 jaar is ook nog eens discriminerend naar anderen met een persistente doodswens. Kennelijk is het lijden van jongere volwassenen niet ernstig en hun doodswens niet invoelbaar genoeg.’

 ‘Gaande generatie’ van boomers
‘Met dit wetsvoorstel wordt een complete generatie – een ‘gaande generatie’ van boomers die uit miljoenen mensen bestaat – weggezet. ‘Wilt u sterven? Weet u het zeker? Want wat ons betreft kunnen wij zonder u.’ Het kan niet anders of hiermee wordt de toch al voortgaande onderwaardering van ouderen en van ouder-zijn geïmpliceerd.’
_{(Theo Boer, Trouw, 10 11 2023)}

Hulp bij leven en sterven
Het probleem dat Theo Boer in Trouw schetst, is niet eenvoudig. In onze maatschappij willen we – of hebben we de menselijke plicht – mensen bij te staan. Sommige mensen willen hulp om te leven, anderen willen juist hulp bij sterven. Dat geldt voor alle leeftijden. Als je jong, of ouder, en suïcidaal bent, loop je voor hulp tegen muren aan, om er uiteindelijk vanaf te springen.
Dat wordt mede veroorzaakt door een schrikbarend tekort aan zorgverleners. Palliatieve zorg wil een zo goed en prettig mogelijk leven bieden aan mensen die niet meer genezen. Ook voor die zorg zijn nauwelijks mensen. Mantelzorgers worden zelf ziek.

Verwarde mensen
Tot 2009 werkte ik bijna veertig jaar lang in de zorg, van lichamelijke tot psychische zorg, van ziekenhuis tot psychotherapeutische kliniek. Overal ontmoette ik mensen die beter wilden worden, maar zag ook velen lijden aan het leven. Sommigen kregen nauwelijks een goede behandeling, zeker in de ‘oude psychiatrie’: velen – nu verwarde mensen genoemd, en overal op straat te vinden – vonden daar veilig onderdak. Maar meer ook niet. Therapeutische hulp was daar nauwelijks. Patiënten kwamen de dag door met ‘behulp’ van tranquillizers of psychofarmaca, sluimerend, en met bezigheidstherapie. In de loop der jaren zag ik de hulpverlening wel op alle niveaus sterk verbeteren, maar de laatste decennia is de zorg finaal uitgekleed.

Zelfredzaam zijn?
Bejaarden- en verpleegtehuizen zijn vrijwel opgeheven. Mensen moeten immers zo lang mogelijk zelfstandig leven, ‘zelfredzaam zijn’, maar dat wordt op hoge leeftijd onleefbaar. De (thuis)zorg kan de hulp niet meer geven: er zijn steeds minder hulpverleners. Opvang in een tehuis is onmogelijk geworden: ze worden niet eens meer gebouwd. En niet alleen vanwege stikstofproblemen, maar door jarenlang verkeerd (geen) overheidsbeleid, beleid zonder visie op lange termijn.

Waardig sterven
‘Onze inzet is altijd dezelfde gebleven: waardig sterven moet voor iedereen boven de 75 jaar mogelijk zijn,’ zegt [D66-Kamerlid Anne-Marijke] Podt. ‘Ik besef heel goed dat er veel mensen zijn in het land die het ongelooflijk spannend vinden dat wij zelfbeschikking mogelijk willen maken. Terwijl anderen de voorstellen niet ver genoeg vinden gaan. Je moet deze discussie zorgvuldig voeren.’
_{(Wilma Kieskamp, Trouw, 6 11 2023)}

Waardig leven
Waardig sterven zou voor velen mogelijk moeten zijn; maar eigenlijk zou waardig leven op de eerste plaats moeten staan. Zò’n wetsvoorstel zou zoden aan de dijk zetten: mensen krijgen dan echt zelfbeschikkingsrecht. Over hun leven, over hun sterven, over waardig oud worden, zonder het gevoel te krijgen dat je er niet meer toe doet als oudere. Woningen en tehuizen horen ook bij dat waardig leven. En als je dan uiteindelijk het tijdelijke met het eeuwige wisselt, kom je hopelijk ook op waardige wijze in die andere wereld terecht.

Restauratie van Nederland
Na vele jaren van beleid zonder visie, heeft Nederland restauratie nodig: het land weer terug in goede staat. Nu de verkiezingen naderen, zou het mooi zijn als mensen bewuster dan ooit gaan stemmen – zelfbeschikking! – op partijen die op restauratie en waardig leven (bestaanszekerheid!) gericht zijn. Dat zal jaren duren, maar doorgaan op de huidige destructieve wijze van overheidsbeleid, zal de situatie slechts verergeren. Soms moet de onderste steen boven. Om uiteindelijk iedereen de kans te geven menswaardig te leven. En te sterven.
Stop de waanzin, help het leven. 🌱

_{Beeld: Herfst in Utrecht Leidsche Rijn, 10112023, PD
Tekening: zorgenvoormorgen.org
Cartoon: rws.be – ZAK, huistekenaar van De Morgen, tekende uit sympathie en ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van RWS deze cartoon}