De opkomst van een spiritueel milieu dat maar ten dele overlap vertoont met dat van de kerken en de traditionele christelijke godsdienstigheid, lijkt te wijzen op een deïnstitutionalisering van de religie. ‘Zelfspiritualiteit’ – de overtuiging dat de zin van het leven ligt in de ontdekking van je ware ik, je authentieke zelf – lijkt een kernelement van veel hedendaagse spirituele belangstelling. Aldus SCP-onderzoeker Joep de Hart in het rapport Geloven binnen en buiten verband, godsdienstige ontwikkelingen in Nederland, mei 2014.
‘Staat het Nederlandse christendom (om met Max Weber te spreken) ‘een duistere poolnacht van ijzige duisternis en hardheid’ te wachten? Of gaat het hier toch vooral om een afname van de hang naar dogmatische waarheden en leerstelligheid, een toename van de vrijzinnigheid? Verdwijnt het geloof slechts als ‘eene van buiten geleerde les’ (Busken Huet) en wordt het meer een kwestie van bewuste keuze?’ (SCP, 92)
Volgens de Britse sociologen Paul Heelas en Linda Woodhead, aangehaald in het rapport, gaat zelfspiritualiteit, de ‘lingua franca van new age’, een gouden toekomst tegemoet. Zij spreken de verwachting uit dat het holistische milieu een ‘spirituele revolutie’ zal bewerkstelligen als de kerken in het huidige tempo blijven leegstromen. Er gloort een nieuwe dageraad voor religie en die heet zelfspiritualiteit.
Echter, volgens De Hart – die niettemin een grotere populariteit van zelfspiritualiteit verwacht – bieden voor de veronderstelling van een ‘spirituele revolutie’ waarbij de oude religie plaatsmaakt voor alternatieve spiritualiteit, de geanalyseerde gegevens vooralsnog geen steun. Vooralsnog … komt het er uiteindelijk wel van?
‘De afgelopen 50 jaar is de onkerkelijkheid onder de jeugd voortdurend toegenomen, maar sinds 10-15 jaar ook het percentage dat met enige regelmaat ter kerke gaat. Het doet denken aan een uitspraak van Karl Mannheim: ‘De jeugd is naar haar aard progressief noch conservatief, maar wel is zij bereid elk nieuw begin te steunen.’ (SCP, 120)
Wordt de spirituele revolutie wellicht gehinderd door de toegenomen kerkbinding en hang naar kerkelijke dogma’s onder de (vooral protestantse) kerkjeugd? Een verschuiving die volgens De Hart ingaat tegen de meer algemene secularisatietendens. Onder de tweede generatie allochtonen nam het moskeebezoek (sinds 2004) toe. Klinkt allemaal inderdaad niet als revolutie.
‘De hoofdvraag die in de inleiding van dit rapport werd opgeworpen luidt: hebben de ontkerkelijking en afbrokkeling van het traditionele christelijke geloof zich verder doorgezet? Daarop kan alleen maar bevestigend worden geantwoord.’ (SCP, 119)
Vier op de tien Nederlanders omschreven zichzelf (in 2010 en 2012) als op zijn minst een enigszins ‘spiritueel’ mens. Mensen die zeggen uitgesproken ‘religieus’ te zijn, noemen zichzelf ook ‘spiritueel’. Sommige christelijke gelovigen en kerkleden staan sceptisch tegenover spiritualiteit, anderen combineren hun geloof met belangstelling voor spiritualiteit.
‘Spirituele belangstelling is geen surrogaat voor godsdienstig geloof en kerkelijke deelname. Sommige aspecten blijken voor veel kerkleden goed te combineren met traditionele christelijke godsdienstigheid, bij andere aspecten kan gesproken worden van een nieuwerwetse belevingswereld, waarin andere dingen worden nagestreefd dan in het oude geloof, van een modernisering, een bij de tijd brengen van het geloof.’ (SCP, 115)
Er is volgens het rapport in sterke mate sprake van eclecticisme (waarbij geput wordt uit uiteenlopende levensbeschouwelijke bronnen, binnen en buiten de westerse tradities); …
‘… religiositeit is voor veel hedendaagse geïnteresseerden verbonden met zoekgedrag en bereidheid tot experimenteren. De moderne houding tegenover religie en spiritualiteit wordt verder gekenmerkt door dynamiek, een openheid voor verandering en nieuwe indrukken, waarbij de religieuze denkbeelden en praktijken er veelal per levensfase anders uit zien.’ (SCP, 114)
Dit klinkt hoopvol voor de ‘spirituele revolutie’. Een sterke gerichtheid op de innerlijke ervaring als zingevingsbron (‘zelfspiritualiteit’) bleek in het onderzoek vooral karakteristiek voor Nederlanders die zichzelf als spiritueel definiëren onder uitsluiting van een verwijzing naar religie. Misschien dat die ‘spirituele revolutie’ toch niet meer zo ver weg is? Zeker als je spiritualiteit beschouwt als in een van de conclusies in dit rapport:
‘De mening dat je de zin van het leven moet vinden in je unieke innerlijke ervaring en het ontwikkelen van je eigen vermogens is wijdverbreid onder de Nederlandse bevolking. Bijna negen op de tien Nederlanders is het daarmee op zijn minst enigszins, meer dan vier op de tien zelfs in hoge mate eens.’ (SCP, 12)
Zie: Geloven binnen en buiten verband
Foto: creatov.nl
SCP-publicatie 2014/10, Geloven binnen en buiten verband – Godsdienstige ontwikkelingen in Nederland | Den Haag | Sociaal en Cultureel Planbureau | april 2014 | ISBN 978 90 377 0636 9 prijs € 22,50. Op basis van onderzoek dat tijdens een reeks van jaren is uitgevoerd, wordt de balans opgemaakt van religie en spiritualiteit in Nederland, van geloven binnen en buiten kerkelijk verband. De publicatie is verkrijgbaar bij de (internet)-boekhandel of te bestellen via de website: www.scp.nl.
GODEN EN MENSEN 
Wezenlijk voor alle nieuwe denken bij jongeren nu, lijkt me, de tijdens ons leven doorgebroken nieuwe ervaring van die kleine wereld van ons, waar wij iets van te maken hebben. Tegen de achtergrond van het nog recente mensenrecht gaat men in een ook overzichtelijk geworden geschiedenis steeds beter wereldwijd de goede dingen zien in eigen en andermans traditie en steeds beter kritisch beseffen hoe men in alle tradities fouten ging maken.
Bij jongeren is zo ook meer dan ooit doorgedrongen dat we samen moeten werken en met dit nieuwe jonge wereldgevoel, dat we samen zonder gelijkhebberij van de vroegere tradities een nieuwe wereldwijde start kunnen maken. Nu is het opnieuw zaak dat jongeren ook in deze nieuwe kleine wereld met eigen inzet gezond volwassen worden in een door hen te maken betere wereld.
In de 50-er jaren, de eerste jaren van mijn studie heb ik een tijd stage gelopen bij een toen nieuwe beweging onder jongeren, die men “Jesus’people” noemde. Bij al dat opgetogen nieuwe denken toen was nog niets te merken van de huidige ervaring van een kleine wereld die aan ons is toevertrouwd. Toen hing daar ook nog de (doodlopende) oude sfeer, gericht op eigen leven en bevrediging van eigen gevoelens. Zelfspiritualiteit lijkt me nu gelukkig geen adequate omschrijving meer van het nieuwe denken onder jongeren.
LikeLike
een onderwerp voor een gespreksgroep in 2007
-Onze eerste opdracht: Heb je Schepper lief, zodat je ook jezelf lief kunt hebben,. Hij heeft je immers gemaakt!
( Dit is de reis naar binnen; uitzoeken, welke opdracht je ziel in overleg met je Schepper, al voór je geboorte besloten heeft in dit leven uit te voeren om te mogen groeien; deze zoektocht mag een leven lang duren).
Dit houdt in: Jezelf ontdekken, uitvinden welke talenten je hebt, je positieve en je negatieve kanten leren zien, je mogelijkheden en je beperkingen kennen, zelfkennis opdoen, jezelf als zodanig leren accepteren.( zelfacceptatie).
In onze ìk-gerichte, egocentrische maatschappij, (en was dat ooit wel eens anders?), worden daar veel boeken over geschreven, kun je er veel cursussen voor volgen, kun je er veel tijd aan besteden, terwijl je tegelijkertijd de tweede opdracht uitvoert.
– Onze tweede opdracht: Heb je naaste lief als jezelf, niet minder en niet meer.
Hoe dit maatschappelijk ingevuld kan worden is ook een onderwerp dat besproken word op de volgende bijeenkomst.
Mijn vraag hierbij is: Welke functie kunnen de kerk, de kerkgenootschappen, de geloofs-gemeenschappen, invullen in onze maatschappij, in onze samenleving?
Hebben we een sociale , een humanitaire, een economische functie, of heeft toch de spirituele functie prioriteit?
LikeLike