‘Als het Nederlands elftal voor de finale tegen Spanje zingt ‘de koning van Hispanje heb ik altijd geëerd’, dan vraagt niemand zich af of ze dat letterlijk menen. De functie van die tekst – verbondenheid uitdrukken – valt niet samen met wat er woordelijk staat. Voor de Bijbel geldt hetzelfde.’ Dat zegt Bijbelwetenschapper Arie Zwiep in een interview met journalist Anton de Wit, in Volzin.

‘Want er staan natuurlijk allerlei dingen in die Bijbel waar je als lezer moeite mee kunt hebben. Geweldteksten bijvoorbeeld vind ik echt een probleem. De kinderhoofden die tegen de rotsen worden stukgeslagen, de gruwelijke verkrachtingsscènes, hele volkeren die weggevaagd worden. En het is niet eens zo dat het enkel mensen zijn die elkaar de gruwelijkste dingen aandoen… Nee, het wordt ook nog eens toegeschreven aan God zelf. Voor een gelovige is dat een probleem. Hoe moet je je aan zo’n God toevertrouwen?’ 

Volgens Zwiep heeft men eeuwenlang gezegd dat het uitroeien van hele volkeren voor het afrekenen met de zonde staat. Maar daarmee hebben ze de tekst onschadelijk gemaakt: ‘Dat vind ik allemaal veel te gemakkelijk’. Volgens Volzin bewandelt Bijbelwetenschapper Arie Zwiep de gulden middenweg. Fundamentalisten doen geen recht aan de lezers van de Bijbel en vrijzinnigen doen geen recht aan het boek.

‘Het is belangrijk je te realiseren dat de mensen daar beschreven worden zoals ze zijn, met al hun gewelddadigheid en doortraptheid. In dat opzicht is de Bijbel een boek uit het leven gegrepen, het verbloemt de rauwe werkelijkheid niet, het geeft geen rooskleurig beeld van wie wij als mensen zijn. Maar dat is niet het enige wat er staat. Er wordt ook nog beschreven dat er een uitweg is, dat er heil is, dat we de situatie kunnen veranderen. Dat is een rode draad in de Bijbel, waar we ook oog voor moeten hebben: uiteindelijk gaat het in de Bijbel om goed nieuws. En dan kunnen we met recht zeggen: de ene passage – bijvoorbeeld de Bergrede – is belangrijker dan de andere. Het is net als met het eten van vis: de vis moet je eten, de graten moet je laten liggen.’ 

Als je geïnteresseerd bent in de geschiedenis van Israël of van het christendom van de eerste eeuw, kun je beter een geschiedenisboek lezen, vindt Zwiep.

‘Je leest de Bijbel omdat die iets met zingeving te maken heeft, met God, met hoe jij zelf in het leven staat en wat werkelijk belangrijk is. Of om überhaupt iets te begrijpen van de wereld nu. En misschien zelfs om die wereld een beetje beter te maken… Overal om je heen zie je trouwens nog Bijbelse sporen: in onze taal, onze rechtsspraak, onze politiek. Als je het journaal kijkt moet je eens gaan turven hoeveel Bijbelse uitdrukkingen er gebruikt worden. Je kunt de Bijbel niet wegdenken uit onze cultuur.’  

Zie: ‘Er bestaat geen definitieve uitleg’  (Volzin)

Foto flickr.com: Stilleven met Bijbel, Vincent van Gogh (1885) Centraal in dit werk plaatste Van Gogh de lijvige Statenbijbel van zijn kort daarvoor overleden vader, die als dominee een streng christelijk leven leidde. Daarnaast zette hij de eigentijdse, realistische roman La joie de vivre van de Franse schrijver Emile Zola, als een soort ‘bijbel’ van het moderne leven. Met dit contrast lijkt Van Gogh zijn kritische houding tegenover de opvattingen van zijn vader en diens generatie te illustreren.’ (Van Gogh Museum)

In zijn professionele leven streeft Arie Zwiep (foto: VU) grondigheid na. Onlangs publiceerde de Bijbelwetenschapper het tweede deel van een twee vuisten dikke historische inleiding in de Bijbelse hermeneutiek, getiteld Tussen tekst en lezer. Diezelfde grondigheid brengt hij ook zijn studenten aan de Vrije Universiteit Amsterdam bij. De onderste steen moet boven bij het bestuderen en interpreteren van de Bijbel. (Volzin)