‘Was er maar een Beatrice de Graaf in Den Haag’

UITGELICHT – Beatrice de Graaf vertelt in de Huizingalezing 2024 Wij zijn de tijden hoe geschiedenis in crisistijd wordt gebruikt om zin en betekenis aan de tijden te geven. Bijzonder is dat De Graaf kerkvader Augustinus erbij betrekt en de filosofen Plato en Aristoteles. Op de achtergrond klinken kardinale deugden mee: beheersing, rechtvaardigheid, wijsheid, moed. Plato noemt ook nog vroomheid, en Augustinus geloof, hoop en liefde. Historicus, cultuurfilosoof en antropoloog Johan Huizinga – die zelf tijden van bedreiging, verval en verlies doormaakte – laat zich via De Graaf niet onbetuigd.

‘Wij zijn de geschiedenis in het heden’
(Pieter Jan Hagens in Buitenhof)

In een bijzonder boeiend Buitenhof licht Beatrice de Graaf, hoogleraar internationale en politieke geschiedenis (Universiteit Utrecht), haar lezing met veel wijsheid toe. Dat leidt uiteindelijk tot de bewonderende en poëtische slotzin van interviewer Pieter Jan Hagens: ‘Wij zijn de geschiedenis in het heden.’

Onzekerheid en dreiging
In tijden van crisis en onzekerheid zijn hoopvolle verhalen nodig om grip te krijgen op de rauwe werkelijkheid. Zoals de titel boven dit blog aangeeft: een van de veelal positieve reacties op de social media, in dit geval een hoopvolle verzuchting onder de YouTube-editie van Buitenhof. De Huizinga-lezing handelt ‘over het omgaan met onzekerheid en dreiging en lessen uit de geschiedenis, en wat we kunnen leren van Johan Huizinga’.

Ideaal van vrede
De Graaf vertelt in Buitenhof dat er van Huizinga wordt gezegd dat hij een cultuurpessimist is. ‘Hij wordt vergeleken met Oswald Spengler, de Duitse filosoof die Der Untergang des Abendlandes schreef. En met politiek theoreticus Carl Schmitt (1888 – 1985) uit die tijd: conservatieve denkers die de ondergang profeteerden. Met hen wordt Huizinga op één hoop gegooid. Huizinga denkt echter precies anders en wijst in tijden van diepe duisternis juist op het ideaal van vrede.’


Historicus, cultuurfilosoof en antropoloog Johan Huizinga (1872 – 1945)

‘Extreem nationalistische verdwazing’
Hagens verwijst naar een stelling van Huizinga dat we te veel het idee van crisis en geweld zijn gaan omarmen. ‘Een stelling die misschien ook in deze tijd past. Huizinga spreekt eveneens over extreem nationalistische verdwazing. Is dat wat we nu ook aan het doen zijn,’ vraagt hij aan De Graaf.

Paralellen in deze tijd
Voor een deel zijn er volgens De Graaf zeker parallellen met deze tijd te zien. ‘Huizinga citeert dan Augustinus en zegt dat je naar de geschiedenis kunt kijken of naar politieke leiders en zien hoeveel effect ze hebben en of ze succesvol zijn. Eigenlijk moet je kijken naar hun grondhouding: wat voor deugden in de klassieke Aristoteliaanse zin zij eigenlijk verspreiden: dat is uiteindelijk het enige dat hoop op de toekomst geeft. Als dat goed zit, deugt het.’

De kardinale deugden van Aristoteles
‘Wij denken dan, deugden? Moralistisch. Maar eigenlijk is dat meer dan 2000 jaar lang de manier om jonge mensen, politici, op te leiden. Niet alleen om heel slim te zijn maar ook om te leven vanuit deugden. Uit de definitie van Aristoteles volgt dan dat je genoeg slimheid hebt om te handelen volgens een hoger doel. Doelen nastreven die deugen. Kardinale deugden.’

Den Haag is de weg kwijt
Hagens reactie hierop is, als hij kijkt naar de huidige politiek: ‘Staatssecretarissen stappen op, vermeende racistische of polariserende uitspraken, kortetermijnsucces, electoraal succes, schreeuwen, schelden… Dat klinkt niet als de deugden van Aristoteles. We zijn de weg kwijt in Den Haag. En een belangrijk punt in uw lezing is dat een politicus of leider ook een perspectief moet bieden, zeggen wat je gaat doen.’

Puerilisme
‘Huizinga zou over de huidige politiek gezegd hebben dat dat puerilisme is: kinderachtig gedrag,’ antwoordt De Graaf. ‘Als een beschaving niet meer aan die hoge regels voldoet, dan wordt het kinderachtig gedrag. Niet alleen in Den Haag zijn we de weg kwijt, in de hele samenleving, ook wereldwijd is dat zo, als je naar politieke leiders kijkt.’


‘Wij zijn de tijden. U bent de tijden’

Augustinus
‘Mijn lezing heeft de titel: Wij zijn de tijden. Dat is een uitspraak van Augustinus, herhaald door Huizinga. In de tijd van Huizinga gaat de wereld ook ten onder, net als in de tijd van Augustinus als het Romeinse Rijk instort. Augustinus zegt dan tegen het woedende volk: “Scheldt niet op de keizer, scheldt niet op de tijden. Wij zijn de tijden. U bent de tijden. En wie bent u op dat moment in zo’n duistere tijd?” En dan komt hij dus met zijn deugden.’

Overtuiging leidt tot narigheid
Hagens brengt in dat Huizinga zegt dat het in de geschiedenis niet gaat om de feiten alleen, maar ook om de overtuiging. ‘En overtuiging leidt tot narigheid, zie Poetin.’ De Graaf stelt dat je overtuiging niet in moet zetten als een ‘grote morele knuppel’ waarmee je de ander op zijn hoofd slaat. ‘Je moet ook eerlijk zijn over je eigen tekort, laten zien waar je zelf fouten hebt gemaakt, waar je zelf te lang hebt gewacht om in actie te komen.’

Perspectief schetsen
‘Gaza en Israël bijvoorbeeld: perspectief schetsen is nodig voor de Palestijnen in Gaza maar ook voor Israël. Helaas ontstaan direct de kampen Palestijnen en de kampen Israël in de discussies. En beide kampen zitten knel,’ stelt De Graaf. Volgens Hagens is het allemaal nog groter. ‘Het “spel” van de internationale staten Saoedi-Arabië, Egypte, Iran, Verenigde Staten spelen allemaal een rol, èn Europa: Wij zijn ook betrokken. Waarom geen plan om als Europa ook in Syrië een nadrukkelijker rol te spelen? En dan dus niet de ander op zijn hoofd slaan met die deugden, want het is geen deugd als je vooral zelfzuchtig bezig bent.’

Perspectief vinden in sombere tijden
Op de vraag van Hagens waar je in sombere en moeilijke tijden perspectief kan vinden, antwoordt De Graaf dat je behalve in een God, ook op veel andere manieren kan geloven. Geloven in democratie is een manier: een speelveld dat ook iets transcendents heeft: het gaat niet alleen over het hier en nu maar het gaat ook om wat je aan je kinderen doorgeeft. Je kunt ook geloven in onderlinge solidariteit van groepen. Iets waar je eigenlijk in moet geloven, want je ziet zo vaak het tegendeel. Geloof is iets waar je dus niet altijd bewijs voor hebt, maar waar je toch aan vasthoudt ondanks tegenstrijdigheden.’

Amor Mundi
Andere bronnen van perspectief die in het interview naar voren komen zijn filosofie: stoïcisme. ‘En ook vriendschap geeft gevoel van solidariteit. Uiteindelijk moet alles wat je doet bijdragen aan de Amor Mundi: liefde voor de wereld, zie Hannah Arendt. Alles moet in een richting gaan die liefde voor de wereld is, inclusief je tekortkomingen en die van de ander. Een stukje vergeving naar jezelf, en kan je de ander vergeven. Kan je toestaan dat er fouten worden gemaakt en dan toch met elkaar doorgaan. Zonder genade en verlossing kom je er niet. Het gaat om doorgaan met elkaar.’


Samen met Plato’s leermeester Socrates zijn Plato (li) en Aristoteles (re)
de grondleggers van de westerse filosofische traditie

Talkshowtafels
Aan het eind van dit interview zegt Hagens dat het pleidooi voor de deugden hem heel prachtig en erg goed lijkt. De Graaf: ‘En begin bij jezelf, talkshowtafels… Als een politicus iets zegt, komt ie daar mee weg. En dat ligt aan de politicus èn de journalist. Samen dienen wij de res publica [het algemeen belang, PD] om in termen van Plato en Aristoteles te spreken: In hoeverre draagt wat jij nu zegt bij aan rechtvaardigheid, aan solidariteit. Niet alleen voor jezelf maar voor een grotere groep’.

Bron:
NPO1 Buitenhof 22 december: Wij zijn de tijden. Geschiedenis in crisistijd – (N.B. Dit blog is een beperkte, geen volledige, transcriptie van de uitzending. Aan te raden is Buitenhof in zijn geheel te bekijken en te beluisteren. En zeker ook de Huizingalezing 2024 lezen die januari 2025 verschijnt.)

Foto Beatrice de Graaf:  Stadsgehoorzaal Leiden
Beeld Johan Huizinga (1872 – 1945): Universiteit Leiden
Beeld Plato en Aristoteles: Raffaello Sanzio (1483-1520) Scuola di Atene (detail 1), (1509-1510) Stanza della Segnatura (Vaticano) – onelittleangel.com

N.B. De Huizingalezing van 12 december 2024 is te bestellen bij de boekhandel en via, tot nog nu, één website en wordt verwacht rond 14 januari 2025.

Liam, een jongen met de wijsheid van een oude ziel

Oración wemelt van verwijzingen naar de wereldliteratuur, de filosofie, het taoïsme, de leer van de elementen en de klassieke mythologie. Oración is het eerste en laatste boek van de zeventien jaar geworden William Bodhi Hoenderdos, roepnaam Liam. Zijn leven is voorbij voor het was begonnen. Liam, een jongen met de wijsheid van een oude ziel.

‘Dit is mijn visie, de geest van iemand van wie het leven ophield voordat het begon.’
(Liam)

‘Geweldig om iedereen nog eens te zien’
‘Mijn lichaam houdt het niet meer uit,’ zei Liam. Afgelopen vrijdag vond de euthanasie plaats, na zijn afscheidsfeest op 20 april. Hij hield daar een toespraak en gaf zo’n dertig aanwezigen een persoonlijk cadeau. ‘Het was geweldig om iedereen nog eens te zien’, zei Liam.

Wijsheid in prachtige woorden
Stichting Levensportret portretteerde Liam een half jaar geleden. Deze stichting biedt de mogelijkheid om het levensverhaal van mensen die ongeneeslijk ziek zijn, kosteloos vast te leggen in een professioneel videoportret. Als waardevolle herinnering voor hun naasten.

‘Alsof hij al vele levens had geleefd en elk moment had onthouden. Zijn vermogen om wijsheid in prachtige woorden te vatten, deed ons bijna schuldig voelen dat we die niet met de wereld konden delen. Alsof je een geheim plekje ontdekt, maar dit moet verzwijgen voor je vrienden’.
(Stichting Levensportret over Liam)

‘Ode aan de verwondering’
En Liam schreef, om zijn woorden met de wereld te delen. Zijn boek Oración (Spaans voor ‘gebed’) is een ambitieuze, 352 pagina’s tellende reflectie op zijn leven, vermengd met observaties over de Griekse mythologie. Gijs Beukers maakte voor de Volkskrant een mooie reportage over Liam.

‘Zijn kennis van figuren als Persephone, Sisiphos en Aeneas is – zeker voor een 17-jarige – verbluffend. Het boek is een ‘ode aan de verwondering’ die hem op de been heeft gehouden, schrijft hij in zijn voorwoord, dat hij afsluit met: ‘Dit is mijn visie, de geest van iemand van wie het leven ophield voordat het begon.’
(de Volkskrant)

Bohdi
Het kwam voor Stichting Levensportret niet als een verrassing dat Liam vertelde dat hij aan een boek werkte. Hij vertelde dat zijn leven, opgehangen aan de vijf elementen van het taoïsme en verweven met zijn favoriete Griekse mythen en sagen, hem altijd steun hadden geboden.


William Bodhi Hoenderdos, Liam

Nepal en William Bohdi
Opmerkelijk vind ik de tweede voornaam van Liam: Bodhi. Bodhi is afgeleid van budh, een woord dat in het Sanskriet bewustwording betekent, ook wel opperste kennis, verlichting, ontwaking. In zijn boek wijdt hij twee hoofdstukken aan Nepal en William Bohdi. Daarin vindt de lezer vast de oorsprong van zijn tweede voornaam. In de Volkskrant verwijst Liam naar de betekenis van Oración.

‘Oración, de titel van Liams boek, is Spaans voor ‘gebed’. ‘Maar ik zie het als iets veel breders dan je alleen met een rozenkrans in je handen tot God wenden’, zegt Liam. ‘Ik zie een gebed als iets waar je je aan vasthoudt. Dat kan ook een goed boek zijn, of een bijzonder gesprek.’
(de Volkskrant)

Goden op de Olympos
De flaptekst van Oración vermeldt dat tijdens Liams leven zijn geest ongebroken bleef, dat hij een onstilbare honger had naar kennis, leergierig was, taalgevoelig en wijsneuzig.

‘William Bodhi Hoenderbos ziet er niet tegen op om zich te meten met de goden op de Olympos. Oración is geen lamento [klaagzang PD], maar een baken van hoop. Dat is wat een schrijver vermag: je verbeelding in vuur en vlam zetten, ook als hij er niet meer is.’
(Uit: Oración, flaptekst) 


‘Het is onmogelijk om niet geraakt te worden door de puurheid en liefde van Liam’
(Stichting Levensportret over Oración)

Bohdi bij de goden
Tijdens het schrijven van zijn boek hebben de twaalf goden vanaf de Olympos met Bohdi meegelezen en goedkeurend geknikt, vermoed ik. Zodra hij hersteld is van zijn jetlag naar de andere wereld, gaan de twaalf zeker met hem in gesprek, vol bewondering over zijn leven en wijsheid. Bohdi leeft straks ergens waar hij misschien aan zijn tweede boek werkt, en ook daar zijn verbeelding in vuur en vlam zet. Hij is er niet meer, maar zal in veel harten, ook op aarde, voortleven. 💚

Bronnen:
* Stichting Levensportret, Amsterdam
* Facebook – Stichting Levensportret
* de Volkskrant – 22 04 2024 – Vijf maanden na zijn geboorte werd een tumor ontdekt. Nu, vlak voor zijn dood, debuteert Liam (17) met een literaire memoir (Gijs Beukers)
* Oración | William Bodhi Hoenderdos | Uitgeverij Brooklyn | april 2024 | 352 pagina’s | € 22,- | ‘We raden iedereen aan om zijn boek te kopen en je te laten betoveren door zijn woorden van hoop. Liam heeft ervoor gekozen de opbrengsten te doneren aan hospice Xenia Leiden en Stichting Levensportret.’
* ‘Ik heb het boek al uit. Werkelijk schitterend, heel aangrijpend, en ongelooflijk virtuoos geschreven. Ik heb erg gelachen en huil nog.’ (Annemiek Schrijver, KRO-NCRV)

Beeld: Oración (detail cover)
Beeld: Eelco Wortman / de Volkskrant – Liam wil niet dat mensen zijn boek lezen vanwege zijn aandoening. ‘Ik wil dat mensen naar me luisteren omdat ik iets te vertellen heb.’

Zin geven aan een bestaan dat anders leeg is

Psychische klachten worden snel medisch bekeken, terwijl mensen het nodig hebben te worden ‘bevestigd en gevoed in hun ziel’. Aldus Arjan Broers. Meer en meer begeeft de theoloog, schrijver, coach en trainer zich op het pad van religie en zingeving. Voortdurend zoekt hij daarbij de samenwerking met cabaretiers en theatermakers om de oude verhalen uit de christelijke traditie opnieuw relevant te maken. ‘Als je zelf zin moet geven aan een bestaan dat anders leeg is – die taak is veel te zwaar!’

‘Een onwijze tijd is het. Zelden was er zo’n nood aan wijsheid’
(Arjan Broers)

Begin mei 2023 verscheen zijn boek, De beste helft (van je leven); volgens Arjan Broers de neerslag van wat hij zelf ontdekte sinds zijn burn-out in 2015.

“Wat wil je later worden?” Die vraag krijg je vaak als kind. Maar er komt een moment dat je iets of iemand bent geworden. En dan móet je nog een poos. Over die levensfase gaat mijn boek. Hoe kun je niet alleen ouder worden, maar ook wijzer?’
(Arjan Broers in NRC)

Vroeger of later lopen mensen tegen de grenzen op van wat ze zijn geworden, aldus De beste helft, met als ondertitel: Kunnen we behalve alsmaar ouder ook wat wijzer worden?

‘Burn-out, een relatiecrisis, de dood van een geliefd mens of een opkomend gevoel van verveling. Is dit alles? Dan begint de tweede helft van je leven. De beste helft, noemt Arjan Broers het, ‘of in ieder geval de helft waar het echt om gaat’.
(debestehelft.nl)

De tweede helft van het leven is, behalve soms de ervaring van wat ongemak, ook het moment waarop de wijsheid ons lichtheid en verlichting kan geven, zegt de uitgever.

‘De laatste jaren wordt steeds duidelijker dat de manier waarop we met onze samenleving en onze aarde omgaan nogal onwijs is. Er is in deze tijd daarom een andere ontwikkeling nodig: het is tijd om geestelijk te groeien en volwassener te worden. We zouden van een kenniseconomie een wijsheidscultuur moeten worden.

Dat betekent dat we niet alleen gespitst zijn op wat we worden en doen, maar ook op wie we zijn en wat we betekenen. Dat is een taak voor ieder van ons en ook voor ons samen, want we kunnen het alleen als we elkaar helpen en ondersteunen’.
(Arjan Broers)

Op de vraag van journalist Karel Smouter (NRC) hoe we als samenleving dichter in de buurt kunnen komen van een ‘wijsheidscultuur’, is het antwoord van Broers onder meer dat ‘ik niet zou wachten met oefenen in wijsheid tot je oud bent’.

‘Ik zou het mooi vinden als mensen opnieuw kringen leren vormen, van mensen die met elkaar de paradoxen van het leven verkennen. Of denk aan ouderen en jongeren, die ervoor kiezen samen met elkaar op te lopen. Niet als mentor, maar als mensen die elkáár iets te leren hebben. En ik zie veel waarde in rituelen, om belangrijke momenten in het leven te markeren.’
(NRC)

Bronnen:
* NRC 18 mei (digitaal) en 19 mei (krant) 2023 – Interview – ‘Zelf zin geven aan je bestaan? Die taak is veel te zwaar’, weet pastor Arjan Broers – (Ook te beluisteren via NRC digitaal)
* De beste helft (debestehelft.nl)
* Uitgeverij Zilt (uitgeverijzilt.nl) – ‘In zijn boek neemt Arjan Broers ons mee op ontdekkingstocht naar wat die ‘beste helft’ ons te brengen heeft.’

Beeld: Filosofiepraktijk de Redenarij
Update 04-12-2024 Lay-out, herstel link)

Alles en iedereen is elementair met elkaar verbonden

De kleine elementaire deeltjes waaruit het leven bestaat – het hele leven blijkt opgebouwd uit 16 elementaire deeltjes – zijn alleen maar zichtbaar als ze een relatie aangaan met elkaar. – Deze kennis liet journalist Roek Lips tot zich doordringen en besefte dat dit heel fundamenteel is. Het leidde bij hem tot een heel ander verantwoordelijkheidsgevoel, ook ten opzichte van de natuur. Dit inzicht ontstond in gesprek met natuurkundige en hoogleraar Theoretische Sterrenkunde Vincent Icke.

‘Als ik niet goed voor mijn omgeving zorg, dan gaat het ook niet goed met mij’
(Roek Lips)

‘Ik liet dat [die 16 elementaire deeltjes] tot mij doordringen en besefte dat dit heel fundamenteel is. Hier wordt een natuurkundig bewijs gegeven voor het feit dat alles in relatie staat tot elkaar terwijl wij ons dit niet altijd realiseren. In andere woorden: wij ‘zijn’ in relatie met en tot elkaar, zonder relatie zijn wij niets. Alles is wezenlijk met elkaar verbonden.’ 

Volhoudbare toekomst
Lips houdt zich onder meer bezig met de vraag met welke inzichten we tot een volhoudbare toekomst kunnen komen. Genoemd inzicht bracht hem dus tot een heel ander verantwoordelijkheidsgevoel:

‘Als ik niet goed voor mijn omgeving zorg, dan gaat het ook niet goed met mij.’

Zingevingscrisis
Die omgeving verkeert meer en meer in crisis. Voor Lips zijn de crises waar we mee te maken hebben, en dus ook de klimaatcrisis, vanuit zijn perspectief onlosmakelijk verbonden met een zingevingscrisis.

‘Als mensheid denk ik dat onze vragen, de grote vragen van deze tijd, terug te leiden zijn naar zingeving en spiritualiteit. We hebben die vragen zo naar de achtergrond geduwd de afgelopen jaren dat wij een hele harde en koude wereld hebben gemaakt met z’n allen.’

Uit deze crisis komen
De journalist stelt dat als we deze spirituele diepte niet voeden wij in de war raken door het gebrek aan geestelijke handvatten: dan ontstaat er een crisis.

‘Het zijn beladen woorden, zingevingscrisis en spiritualiteitscrisis, maar ik ben niet zo terughoudend meer om ze toch te gebruiken. Hoop is datgene dat we nodig hebben om weer uit deze crisis te komen.’

‘Actieve hoop is realistische hoop’
Er zijn twee vormen zijn van hoop, stelt Lips: valse hoop en actieve hoop. ‘De valse hoop is de hoop van predikers die roepen dat het allemaal wel goed komt. De techniek zal alles wel oplossen. De hoop van het ‘in slaap sussen’. De houding van ‘niets doen en uiteindelijk komt het goed.’ 

‘Ik geloof meer in actieve hoop. De hoop die aangewakkerd wordt door de realiteit echt met beide ogen aan te kijken. Door mijn gezicht niet af te wenden van problemen, confronterende feiten en een realiteit die niet altijd plezierig is. Laat de pijn die daarmee gepaard gaat binnen.’

Duurzaamheid
Dan pas wordt er volgens Lips iets in gang gezet wat tot handelen met inzicht, wijsheid en bewustzijn zal leiden. Actieve hoop is voor hem de hoop die ons de moed geeft om te zeggen:

‘Ik ga het anders doen, ik doe er zo niet langer aan mee!’ ‘Actieve hoop is realistische hoop,’ voegt Roek toe. Hij gelooft dat we geen makkelijke tijden tegemoet gaan, vooral wat betreft het klimaat en ons ecosysteem. ‘Maar wat ons te wachten staat is belangrijk om de urgentie op te wekken die nodig is om eindelijk in beweging te komen voor een verbinding tussen nieuw leiderschap, spiritualiteit en duurzaamheid.’

Moedige leiders nodig
Eenvoudige en simplistische oplossingen zijn volgens Roek Lips – van het project ‘Nieuwe leiders’ (zie dagblad Trouw) en auteur van Wie kies je om te zijn? (interviews met nieuwe leiders) – niet meer mogelijk.

‘We hebben moedige leiders nodig die willen begrijpen wat de achterliggende oorzaken van de huidige problemen zijn en die beseffen dat simplistische oplossingen niet meer mogelijk zijn. Nieuwe vormen van leiderschap en aandacht voor zingeving zijn fundamenteel in het streven naar een duurzame toekomst.’

Zie: ‘De crisis van deze tijd is ten diepste een spirituele crisis’ (Samira I. Ibrahim, Wietske Merison, Nieuw Wij, 26 januari 2022)

Beeld 1: Gerd Altmann (Pixabay)

Beeld 2: ‘Elementaire deeltjes zijn de ultieme bouwstenen van de materie. Hun eigenschappen en interacties worden beschreven met behulp van de theorie van quantumvelden. Elementaire deeltjes spelen alle een eigen rol in ons heelal, op kosmologische schaal dan wel in de kleine wereld van atomen en kernen.’ (Universiteit Leiden)
Update: 07052025 (Lay-out)

‘COVID-19 is symptoom van een uitgeputte planeet’

Een vaccin alleen, hoe effectief het ook is, zal de balans niet naar de gezondheid doen kantelen, omdat COVID-19 geen ziekte is; het is een symptoom van een uitgeputte planeet. De vernieuwing van een gezonde relatie met onze enige gedeelde moeder, planeet Aarde, is de remedie. Dit zegt James Maskalyk, spoedarts en universitair hoofddocent aan de Faculteit der Geneeskunde van de Universiteit van Toronto. ‘De remedie voor COVID-19 is hier. Het is aan ons.’

Maskalyk werkt momenteel aan zijn boek Doctor: Heal Thyself. ‘Als de mensheid wil blijven bestaan, moeten de komende maanden genezing inhouden, niet alleen van bevolkingsgroepen over de hele wereld door het coronavirus, maar ook van de aarde zelf.’ 

‘Er is goed nieuws. We hoeven niet te wachten om te bepalen hoe, want het antwoord is er al en is al duizenden jaren bekend. Het zit in de wijsheid en heilige leringen van inheemse volkeren over de hele wereld. Ze hebben de diepste verbinding met de geest van de aarde en haar geschiedenis, en vanuit deze intimiteit kan genezing plaatsvinden.’

Niemand heeft de problemen gecreëerd die ons dreigen te overweldigen, zegt Maskalyk, de problemen zijn opgetreden als neveneffecten van een systeem waarvan de snelle groei koste wat het kost wordt aangemoedigd door blind te zijn voor natuurlijke grenzen.

‘Het Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES), een samenwerkingsverband tussen 50 landen en meer dan 500 wetenschappers, stelt dat we ‘het idee van een goed en zinvol leven moeten loskoppelen van de steeds toenemende materiële consumptie’.’

‘Als de aarde net zo levend is als zowel klimaatwetenschappers als inheemse volkeren zeggen, en als een lichaam, goed onderhouden door een diversiteit aan cellen, diep verbonden, dan is de medische diagnose die het best past bij onze moderne ziekte geen infectie, maar een gezwel. Als we dit niet behandelen, dreigt het elke laatste joule energie te gebruiken, niet uit behoefte, maar uit vraatzucht totdat alleen een schil overblijft.’

We zijn vergeten wie we zijn, stelt James Maskalyk: wij zijn van de aarde en hebben alles wat we nodig hebben om te genezen. De remedie voor COVID-19 is hier. Het is aan ons.

Zie: The real cure for COVID is renewing our fractured relationship with the planet (The Globe and Mail)

Foto: Pixabay

De wijsheid van Mohamed El Bachiri


Moslim Mohamed El Bachiri

Moslim Mohamed El Bachiri brengt een boodschap van liefde en medemenselijkheid, niet op de laatste plaats als reactie op islamitische terroristen en hun destructieve en manicheïstische visie. Sinds een aantal jaren roept hij westerse moslims op tot een meer humanistische benadering van de islam. Het resultaat is een sobere tekst van een ongelooflijke wijsheid, opgetekend door cultuurhistoricus David Van Reybrouck in Een jihad van liefde. ‘Ik zie verbroedering echt als een basis voor de toekomst’, zei El Bachiri vorig jaar in een interview met De Kanttekening.

‘Zou God het ons kwalijk nemen indien wij mensen liefhebben die anders denken dan wij? Hij heeft toch alle volkeren en naties zelf geschapen’
Mohamed El Bachiri

Een jihad van liefde werd een bestseller in Vlaanderen en Nederland, en El Bachiri werd benoemd tot Pax Christi’s Ambassadeur voor de Vrede. In 2019 won de door Pax Christie uitgeroepen Ambassadeur van de Vrede (2017) in Duitsland de Konstanzer Konzilspreis voor het uitdragen van de Europese waarden van verbondenheid en tolerantie.

‘Zou God het ons kwalijk nemen indien wij mensen liefhebben die anders denken dan wij? Hij heeft toch alle volkeren en naties zelf geschapen. Zoals de Koran het zo mooi verwoordt: ‘O gij mensen! Wij hebben u geschapen uit man en vrouw en Wij hebben u gemaakt tot volksgroepen en stammen opdat gij elkander zoudt leren kennen.’
(Uit: Een jihad van liefde)

Volgens El Bachiri zijn de meeste moslims niet geradicaliseerd. Hij zegt zelf een normale moslim te zijn en waarden en principes te hebben, waarin het doden van mensen geen deel van uitmaakt. Die boodschap van liefde heeft hij met schrijver Van Reybrouck in Een jihad van liefde verwoord.

‘Ik krijg daar weer liefde en hoop voor terug, want sinds het verschijnen van dat boek krijg ik veel steun, van mensen met allerlei geloofsovertuigingen. Dat helpt. Het is een mooie vorm van erkenning. Ik zie verbroedering ook echt als een basis voor de toekomst.’

El Bachiri zegt dat de islam een religie is als alle andere, maar bij hen is het dogma sterker, een keurslijf dat hen verhindert om vooruit te gaan en te denken.

‘De islam was ooit heilzaam voor het volk van het Arabische schiereiland, waar het ontstond in de zevende eeuw. Het was een grote beschaving, waar filosofie en wetenschap bloeiden. Maar nu heeft het aartsconservatieve Saoedi-Arabië te veel invloed, ook op de islam in Europa. Hier betalen wij nu de prijs voor.’

‘Ik ben zeer spiritueel,’ zegt El Bachiri. Hij heeft God als een liefdevol persoon leren kennen, een universele God die liefde heeft voor zijn totale schepping en in de verste verte niet lijkt op een dogmatische God die mensen in een keurslijf dwingt.

‘Ieder mens heeft een eigen beeld van God. Mijn beeld is nooit veranderd.’

Veel landen in Europa hebben de waarden verloren die hen groot hebben gemaakt, zegt El Bachiri. Hij vertelt dat de grote filosofen van de Verlichting, in het bijzonder Voltaire, door de huidige situatie beledigd zouden zijn.

‘We verliezen een deel van onze menselijkheid en nemen onze toevlucht in onwaardige wetten ten aanzien van vluchtelingen, maar ook ten aanzien van kinderen die gerepatrieerd moeten worden. Ik vind dat er internationaal gezien een verantwoordelijkheid bestaat naar die kinderen toe.’

Tot slot citeert El Bachiri Voltaire, die ooit zei: ‘Als er maar één godsdienst in Engeland zou bestaan, dan zouden de mensen bang zijn voor despotisme; als het er twee zouden zijn dan zouden ze elkaar de keel doorsnijden; maar zijn het er dertig dan leven ze in vrede en geluk.’

‘Het vermogen om te denken is een Godsgeschenk. Dat moet je koesteren, daar mag je gebruik van maken. Zo veel mensen hebben interessante inzichten ontwikkeld om de mensen vooruit te helpen; dat is een Godswonder. Om dat allemaal terzijde te schuiven omdat het niet islamitisch is, is echt een gebrek aan respect voor de rest van de mensheid, waardoor je allerlei waardevols links laat liggen.’
(Uit: Een jihad van liefde)

Bronnen:
* Het uitgebreide interview: ‘Liefdes-jihadist’ Mohamed El Bachiri bepleit verzoening en tolerantie (De Kanttekening – januari 2020)

* Een jihad van liefde | Mohamed El Bachiri | Paperback | 9789023471622 | Druk: 1 | maart 2017 | 93 pagina’s | € 9,99 | E-book: € 4,62 | ‘Een hartstochtelijk pleidooi tegen haat, wraaklust en vernietigingsdrift.’ (de Volkskrant) | ‘Mohamed El Bachiri is een Marokkaanse Belg, moslim en Molenbekenaar. Hij is ook de man van Loubna Lafquiri, zijn grote liefde en moeder van zijn kinderen, die op 22 maart 2016 bij de aanslagen in Brussel om het leven is gekomen. Zijn liefdevolle speech in het tv-programma De Afspraak eind december beroerde miljoenen en werd het meest bekeken filmpje ooit op de Vlaamse televisie.’ (Cover)

Foto: De Morgen (België)