‘Rol Averroës in Europese filosofie opzettelijk verdoezeld’

De invloed van de Andalusische filosoof Averroës (1126-1198) op het Europese denken van de 13^e tot de 18^e eeuw leverde een niet te onderschatte bijdrage, die ons begrip van de geschiedenis van de filosofie ongetwijfeld zal veranderen. – Dit blijkt uit het proefschrift The Influence of Averroes on European Thought (december 2024) van historicus en filosoof Koert Debeuf. Zijn onderzoek laat zien welke ingewikkelde en veelal ‘vergeten’ (lees: ‘verdrongen’) verbindingen er zijn tussen Arabische en Europese intellectuele tradities.

‘Debeufs boeiende schrijfstijl en passie maken dit boek tot een onmisbare bron voor wetenschappers, filosofen en iedereen die geïnteresseerd is in de rijke, complexe geschiedenis van ideeën.’
_{(Rudi Holzhauer)}

‘De rol van Averroës in het vormgeven van de Europese filosofie is opzettelijk verdoezeld’
_{door Rudi Holzhauer}

Het proefschrift The Influence of Averroes on European Thought is een baanbrekende studie die het traditionele verhaal van de westerse filosofie in twijfel trekt. Door minutieus de diepgaande invloed van de Andalusische filosoof Averroës (Ibn Rushd) op het Europese denken van de 13^e tot de 18^e eeuw op te graven, opent het werk van Debeuf onze ogen voor de complexe, vaak over het hoofd geziene, relaties tussen Arabische en Europese intellectuele tradities.

‘Het centrale argument van historicus en filosoof Koert Debeuf – dat de rol van Averroës in het vormgeven van de Europese filosofie opzettelijk is verdoezeld –
is zowel provocerend als overtuigend’
_{(Rudi Holzhauer)}

Verborgen verhalen
Debeufs grondige onderzoek getuigt van zijn passie voor het blootleggen van verborgen verhalen en zijn toewijding aan het bevorderen van een genuanceerder begrip van de geschiedenis van de filosofie. Door een nauwgezette analyse van primaire bronnen legt hij de uitgebreide, maar grotendeels vergeten, invloed van Averroës op Europese filosofen bloot en laat hij zien dat er eeuwenlang over zijn ideeën is gedebatteerd, dat ze zijn verfijnd en dat er op zijn ideeën is voortgebouwd.

Blijvende erfenis Averroës
Een van de sterkste punten van het boek is het vermogen om de invloed van in het bredere landschap van de Europese intellectuele geschiedenis te plaatsen. Debeuf navigeert behendig door het complexe web van filosofische, theologische en culturele argumenten en perspectieven. We lezen een onthulling van de blijvende erfenis van Averroës in het Europese denken in de middeleeuwse en vroegmoderne perioden, waarbij hij op deskundige wijze de manieren belicht waarop de ideeën van Averroës het werk van prominente Europese denkers kruisten en beïnvloedden.

Provocerend en overtuigend
Het centrale argument van Debeuf – dat de rol van Averroës in het vormgeven van de Europese filosofie opzettelijk is verdoezeld – is zowel provocerend als overtuigend. Door geschiedenissen van de filosofie van de 17^e tot de 21^e eeuw te onderzoeken legt Debeuf de Eurocentrische vooroordelen bloot die hebben geleid tot het systematisch uitwissen van de Arabische filosofie uit de geschiedschrijving. Verdringing dus. Dit proces van weglating, stelt Debeuf, begon in de 18^e eeuw, toen christelijke en Europese ideologieën de overhand kregen, en is tot op de dag van vandaag doorgegaan.

Averroës’ ideeën
De chronologische structuur van het boek, die verschillende eeuwen omspant, stelt Debeuf in staat om de opmerkelijke hardnekkigheid van Averroës’ ideeën in het Europese denken aan te tonen. Vanaf de scholastieke debatten in de Middeleeuwen tot aan de Verlichting en daarna reconstrueert Debeuf op meesterlijke wijze de complexe, vaak controversiële, dialoog tussen Europese denkers en hun Arabische voorgangers.

Breed scala aan denkers
Door het boek heen gaat Debeuf in op een breed scala aan denkers, van Thomas van Aquino en Dante Alighieri tot René Descartes en Immanuel Kant. Zijn analyse van de reacties van deze denkers op de ideeën van Averroës is genuanceerd en inzichtelijk en onthult het ingewikkelde web van invloeden en debatten die de Europese filosofie hebben gevormd.

Het Arabische denken
Een van de meest opvallende aspecten van het werk van Debeuf is de relevantie ervan voor hedendaagse debatten over de aard van de westerse filosofie en haar relatie tot niet-Europese intellectuele tradities. Door de diepgaande invloed van het Arabische denken op de Europese filosofie te benadrukken. Interculturele filosofie op zijn best. Debeuf daagt lezers uit om hun veronderstellingen over de ontwikkeling van het Westerse denken en de vermeende uniciteit er van opnieuw te bezien en te evalueren.

Koert Debeuf

Het Europese denken
Samenvattend is De invloed van Averroës op het Europese denken een niet te onderschatte bijdrage die ons begrip van de geschiedenis van de filosofie ongetwijfeld zal veranderen. Debeufs nauwgezette onderzoek, boeiende schrijfstijl en passie voor zijn onderwerp maken dit boek tot een onmisbare bron voor wetenschappers, filosofen en iedereen die geïnteresseerd is in de rijke, complexe geschiedenis van ideeën.

Oost en West
Het boek is essentiële lectuur voor iedereen die geïnteresseerd is in de uitwisselingen die kenmerkend waren voor de geschiedenis van de filosofie, interpretaties van de westerse filosofie en culturele uitwisselingen tussen Oost en West. Het zal wetenschappers, filosofen en algemene lezers aanspreken die hun begrip van het rijke, diverse erfgoed van het menselijk denken willen verdiepen en verbreden. (Ook) in Nederland is sprake van een Gedeeld Erfgoed.

* Wat leren we uit het onderzoek van Debeuf?
* Voor wie is het onderzoek van Debeuf relevant?
► Zie: Addendum

Bronnen:
* Een bespreking door Sahil Raza Al-kashmiri gepubliceerd in de New State Reporter, een krant in India (Jammu en Kasjmir), 20 februari 2025. Ontlening met toestemming: A monumental work of scholarship: Unveiling the Enduring Legacy of Averroes in European Thought
* Bij nader inzien … is er maar één waarheid. Column Vriendenmagazine ISVW, december 2024
* Moslim Archief: Columns voor, over Inbreng, Verdringing en Taal (Holzhauers eigen werk in progress). Hierin vertaalt / thematiseert de auteur visies op de filosofie-geschiedschrijving

_{Sahil Raza} _{Rudi Holzhauer}

Vertaling: Rudi Holzhauer, Erasmus University Rotterdam, Erasmus School of Law, retired.

Beeld Averroës (Ibn Rushd): alpujarras.nl
Foto Koert Debeuf: Vrije Universiteit Brussel (VUB) – Koert Debeuf is professor internationale politiek en Midden-Oosten aan de VUB en Research Fellow aan de Universiteit van Oxford. Hij woonde in Caïro van 2011 tot 2016 en bezocht het Midden-Oosten intensief. Eerder publiceerde hij Koorddansers van de macht (2009), Waarom dit niet de laatste oorlog is (2022) en dit jaar: Wat je moet weten om het Midden-Oosten te begrijpen (2025) – Rudi kent Koert al een tijdje. Waar het zijn analyses van de verdringing van veel islamitisch gedachtengoed betreft, deelt hij die.
Foto Rudi Holzhauer: (Moslim Archief)

The Influence of Averroes on European Thought The Disappearance of Latin Averroism from the History of Philosophy | Koert Debeuf | Bloomsbury Publishing | 26 december 2024 | Hardback | Extent: 208 | Bloomsbury Studies in World Philosophies – De hoop en verwachting van DeBeuf en Holzhauer is een uitgave in Nederland, in een vertaling door Holzhauer. Wellicht bij Boom Filosofie.
_{Eindredactie: PD (Update juli 2025, oktober 2025: lay-out)}

Wat geloven zoekers? En waarom?

Boekrecensie: God? Zoeker, wat geloof je? – dr. Hans le Grand – In deze creatieve bewerking van een proefschrift (2023) klim je in een spirituele beslisboom. En dan een waarin je steeds hoger wil komen. Klim voor klim confronteer je jezelf als zoeker met je eigen denken over levensbeschouwingen. Eenmaal in de top van die boom is je uitzicht beslist weids: een wereldbeeld dat ruimte biedt ‘voor een groot aantal religieuze manieren om tegen de wereld aan te kijken’.

‘De werkelijkheid is in al haar veelheid en diepte bijzonderder
dan alle religies bij elkaar opgeteld’
_{(dr. Hans le Grand)}

‘Zoekertheologie’
Hans le Grand promoveerde in 2023: Searching in Face of Mystery. Onder het geloof van veel zoekers vermoedt hij een gemeenschappelijk fundament. In zijn proefschrift zitten aardige neologismen zoals religious seekerism en seeker theology. Zoekertheologie. Door de positie van de zoeker kritisch te doordenken komt hij tot een gefundeerde manier om een zoeker te zijn. Dit boek voor een breed publiek doet voorstellen: Wat geloven zoekers? En: waarom?

‘25% van de mensen in Westerse samenlevingen behoren niet tot één geloofstraditie maar zoeken naar inspiratie in verschillende religieuze en wijsheidstradities. Dat is al het geval als je bijvoorbeeld aan Boeddhistische mindfulness doet en gedichten van de Moslim mysticus Rumi leest of een cursus in Joodse Kabbalah volgt. Maar als jij zo’n zoeker bent: wat geloof je dan eigenlijk?’
_{(‘Uit: God?)}

Zes geloofsstappen
Le Grand rafelt van alles uit in zijn boek, systematisch en boeiend te volgen. Losse puzzelstukjes legt hij vervolgens weer naast elkaar, zodat je een duidelijk beeld krijgt. Geen woord zegt de auteur te veel als hij in zijn boek stelt dat je zo op ‘een heel gestructureerde manier kunt nadenken over wat je als zoeker gelooft’.
De zes geloofsstappen die je kunt maken, als je met de auteur in de ‘beslisboom’ klimt, leidt niet tot simpel ‘relishoppen’. Je bent immers niet naar ‘koopjes’ aan het surfen, maar laat je inspireren door uiteenlopende religieuze tradities.

‘Uiteindelijke werkelijkheid’
Een religieuze zoeker kan, in tegenstelling tot mensen die zich aan één religie verbinden, onderwerpen open laten. Dit geldt bijvoorbeeld voor het onderwerp ‘uiteindelijke werkelijkheid’.

‘Het is voor zoekers heel goed mogelijk om je zowel te laten inspireren door het Christelijke beeld van de uiteindelijke werkelijkheid ‘God’, maar ook door het Boeddhistische beeld van ‘leegte’ en door wetenschappelijke inzichten die suggereren dat de werkelijkheid uiteindelijk wordt beschreven door natuurkundige formules.’
_{(Vrije Universiteit Amsterdam, promotie J.B. le Grand)}

Mens- en wereldbeelden
Natuurkundige en theoloog Le Grand stelt echter ethiek voorop en niet religieuze doctrine. ‘Omdat we het over God toch nooit eens worden,’ stelt hij. Want: ‘Als we het niet eens worden over klimaat en tolerantie hebben we een groter probleem.’ Ethisch filosoferen. Nadenken op ‘een zo consistent mogelijke manier’. En dat doet Le Grand consequent. Je kunt meedenken, maar vooral zèlf denken. Na iedere bladzijde die je leest, klim je prettig verder in de boom waarin je op vragende wijze vriendelijk geconfronteerd wordt met zowel mens- als wereldbeelden.

_{Hans le Grand} _– _‘_{impact through better understanding}_‘

Plausibel, maar niet helemaal waar
Le Grand introduceert de term ‘aporie’. Die komt uit het Grieks: een toestand van onzekerheid of verwarring wanneer we onszelf blootstellen aan twee tegengestelde maar acceptabele argumenten. Aporieën noemt de auteur ‘verzamelingen van uitspraken die ieder, stuk voor stuk, plausibel zijn, maar tegelijk niet helemaal waar kunnen zijn, zoals: Het Christendom zegt … Het Boeddhisme zegt … De wetenschap zegt … Als kleuter al werden we blootgesteld aan aporieën, zoals: Papa zegt… Mama zegt… School zegt…’

‘Als je op deze manier tegen religieuze inzichten aankijkt, wordt zoeken een heel logische manier van spiritualiteit: Je gaat dan van geval tot geval bekijken welke denk- en geloofsrichtingen op welk moment het meeste inzicht verschaffen en hoe je dat doet, hangt af van je culturele achtergrond en je eigen levensverhaal.’
_{(Uit: God?)}

Le Grand werkt dat helder en uitgebreid uit in zijn boek aan de hand van de penrose-driehoek die de kaft van zijn boek siert. (Dit onmogelijke figuur en optische illusie is ontwikkeld door de Britse wiskundigen Lionel en Roger Penrose). Le Grand zegt in zijn boek:

‘Het aporetisch karakter van religieuze inzichten doet ons beseffen dat werkelijkheid in al haar veelheid en diepte bijzonderder is dan alle religies bij elkaar opgeteld.’
_{(Uit: God?)}

Inclusief denken
Het aantrekkelijke van dit boek is dat de auteur een ‘tamelijk progressieve agenda’ heeft, en zo veel mogelijk ‘inclusief probeert te denken’. Ook hoopt hij een bijdrage te leveren aan een wereldmaatschappij waarin ‘iedereen zich thuis voelt, ongeacht religieuze, etnische of seksuele oriëntatie’. Voor le Grand zijn dat kernpunten waar het ook in religie en spiritualiteit om moet gaan. Eveneens is het een pluspunt dat religieus zoeken serieus wordt genomen als manier om met levensbeschouwing en spiritualiteit om te gaan.

Religieus zoeken: Een nieuwe traditie?
Het is inderdaad, zoals Le Grand stelt, de huidige trend in de samenleving die ‘te relateren is aan de spirituele behoeften van buitenkerkelijken’. Religieus zoeken als nieuwe traditie. En dan zou het inderdaad zomaar kunnen dat ‘bestaande religieuze tradities gedeeltelijk vervangen worden door buitenkerkelijke spiritualiteit’.

God? Zoeker, wat geloof je? | Hans le Grand | 2023 | Uitgeverij Van Warven, Kampen | ISBN 978 94 93288 91 1 | NUR 700 | € 15,95

Beeld: Penrose-driehoek, ingevuld door Hans Le Grand, Linkedin
Beeld Hans le Grand: Linkedin

‘Datgene waarnaar ik verwijs wanneer ik ‘ik’ zeg’

‘Met het woord ‘ziel’ bedoel ik: datgene waarnaar ik verwijs wanneer ik ‘ik’ zeg.’ Promovenda Martine Oldhoff schrijft momenteel haar proefschrift over de ziel. Voor haar is het geen uitgemaakte zaak dat de mens louter lichaam is. Er zou geen ruimte meer zijn voor de ziel. Voor haar is de mens echter meer dan een fascinerende klomp cellen, zoals ‘de wetenschap’, waaronder de hersenwetenschappen, ons leren. ‘Dat is een filosofische stellingname, geen uitgemaakte zaak.’

Oldhoff schreef Kijk op de ziel, de uitgewerkte lezing die Oldhoff vorig jaar hield op de generale synode van de PKN. Voor Oldhoff is het woord ziel ‘een barst in een volledig gesloten wereldbeeld’.

‘De Ziel moet altijd op een kier
Zodat wanneer de Hemel zoekt
Hij niet te wachten hoeft
Of bang is dat hij stoort
_{(Emily Dickinson, in Kijk op de ziel)}

‘Zieltjes winnen’ roept bij de meeste mensen geen goede associaties op, schrijft Oldhoff, want wie wil er nou een zieltje zijn?

‘Maar als het over de ziel gaat, lijken de zaken er anders voor te staan. Er zijn tegenwoordig meer mensen in Nederland die geloven in een leven na de dood dan mensen die in God geloven. Het geloof dat ‘ik’ op de een of andere wijze voortleef, is volop aanwezig.’
_{(Uit: Kijk op de ziel)}

In haar proefschrift beschrijft Oldhoff Plato en Aristoteles kort als historische achtergrond. Duidelijk wordt dat haar visie verschilt van die van Plato. Bij de Bezieling vertelt ze hierover in een interview met Cees Veltman.

‘Door Plato en zijn verwerking in filosofische en theologische tradities is het woord ziel blijven leven. Ik zie de ziel echter als geschapen door God en niet als al bestaand voorafgaand aan ons leven, zoals Plato. We zijn als mens geschapen, onderscheiden van God.’

Oldhoff, promovenda aan de Protestantse Theologische Universiteit Amsterdam, zegt dat de ziel een mooie aanleiding kan zijn om het te hebben over wie en wat God is. Het woord God is immers voor heel veel mensen betekenisloos geworden.

‘Ik denk niet dat mensen in God gaan geloven als ze het woord ziel belangrijk vinden, maar het is een mooi aanknopingspunt om het over geloof en God te hebben. Als het gaat over wie de mens is aan de hand van het woord ziel, dan kom je misschien ook wel op interessante vragen: heb ik een goddelijke kern, ben ik geschapen, is er meer dan we kunnen zien en voelen?’

Kijk op de ziel | Martine Oldhoff | ISBN: 9789043534819 | 56 pp. | 16-06-2020 | € 6,99
‘De ziel duikt overal op. Van seizoenen lang Kijken in de ziel op televisie tot in het spirituele tijdschrift Happinez. Eeuwenlang was de ziel bekende taal in kerk en theologie. Tegenwoordig nemen veel gelovigen het woord minder makkelijk in de mond. In haar boek Kijk op de ziel zoekt Oldhoff naar de betekenis van de ziel in het christelijk geloof in onze context. Zo gaat ze onder andere in op de vraag wat er vanuit de Bijbel over de ziel te zeggen is. Het is een beknopt boek met theologische verdieping, een actualisering naar deze tijd en een aanzet tot het geloofsgesprek.’ (PThU)

Zie: Martine Oldhoff: “Het woord ziel is een barst in een volledig gesloten wereldbeeld” (de Bezieling)

Beeld: Beate Bachmann (Pixabay)

‘Niet voor onze zonden stierf Jezus’

Er is geen bloedige dood nodig voor het herstel van Gods relatie met de mensheid. De boodschap van Jezus zet mensen zelf aan het werk.’ Docent-onderzoeker aan de Vrije Universiteit Amsterdam, Fulco Y. van Hulst, onderzocht invloedrijke theologen en laat zien dat de kruisdood heel anders kan worden uitgelegd. In zijn proefschrift Vrede hebben met het kruis van Christus luidt de conclusie dat niet de kruisdood van Jezus centraal zou moeten staan in de verkondiging, maar de boodschap van vrede en afwijzing van geweld. Dat Jezus gestorven zou zijn voor onze zonden vindt de onderzoeker fake news.

‘Jezus was een radicale, vreedzame activist die opkwam voor de zwakken in de samenleving. Maar hij leefde in de verkeerde tijd en moest dat met de dood bekopen.’
_{(Van Hulst, NPO Radio 1)}

Dat Jezus is gestorven aan het kruis als straf voor de zonde van de mensheid is de dominante interpretatie van zijn dood, maar volgens Van Hulst moet de interpretatie van die bruuske daad nodig worden herzien. In gesprek met journalist Jort Kelder zegt Van Hulst dat voor de doopsgezinde kerk, die ook wel bekendstaat als ‘vredeskerk’, het een onaanvaardbaar idee is dat God gewelddadig zou zijn om de mensheid te straffen.

‘Dat beeld dat Jezus gestraft wordt voor de zonden van de mensheid is eigenlijk een beeld dat zijn oorsprong had in de gedachten van Anselmus, een middeleeuwse theoloog, (…) en uiteindelijk uitgebouwd door Calvijn, maar dat vindt in mijn ogen helemaal geen basis in het Bijbelverhaal.’
_{(Van Hulst, NPO Radio 1)}

Voor Van Hulst heeft altijd de praktische navolging van Jezus voorop gestaan, met nadruk op de afwijzing van geweld: ‘Dat is wat God in Jezus heeft voorgeleefd.’ De gedachte dat je moet geloven dat Jezus gestorven is voor onze zonden, is hem altijd vreemd voorgekomen. Die manier van denken wilde Van Hulst leren begrijpen en doorgronden. De relatie tussen God en Jezus verwoordt de onderzoeker in termen van Gods activiteit in en door Jezus.

‘God maakt zich kenbaar als een God die op geweldloze wijze in Jezus de kwade machten overwint. Hij geeft zichzelf in de kruisdood om de mens te bewegen tot inkeer. Tegelijk is de kruisdood een blijk van zijn toorn: het is het gevolg van de keuze van de mens voor het kwade. Het kruis is daarmee niet Gods instrument, maar wel het symbool van de overwinning.’
_{(Uit: proefschrift Vrede hebben met het kruis van Christus)}

De gedachte is niet dat Jezus komt om te sterven, zegt Van Hulst. Hij is verbaasd hoe makkelijk mensen elkaar napraten in de theologiegeschiedenis, met soms schrikbarend weinig kritisch vermogen. Dat God geweld zou gebruiken om zijn doel te bereiken, gaat in tegen het doopsgezinde godsbeeld dat God geweld afwijst.

‘Je kunt de schriftteksten die worden gebruikt om te bewijzen dat het geweld van de kruisdood noodzakelijk is, ook anders interpreteren. Er is geen bloedige dood nodig voor het herstel van Gods relatie met de mensheid. De boodschap van Jezus zet mensen zelf aan het werk.’
_{(Uit: De Linker Wang, maart 2020)}

Zie:
* De Linker Wang, maart 2020: Fulco van Hulst: Het verhaal over Jezus wordt verdraaid
* Friesch Dagblad, september 2019: Theologische bouwsteen als bijdrage aan het vredesgetuigenis van de kerk
* Proefschrift, september 2019: Vrede hebben met het kruis van Christus (samenvatting)

Luister:
* NPO Radio 1, november 2019: ‘Dat Jezus zou zijn gestorven voor onze zonden is fake news’

Beeld: cover proefschrift (detail)

Onbegrijpelijke seks in het Denkcafé met Joris van Rossum

Debat. Joris van Rossum stelt dat de evolutietheorie het bestaan van seks niet kan verklaren, en dat we hiervoor op zoek moeten naar alternatieven. In het Denkcafé zal van Rossum een overzicht geven van alle ideeën over het ontstaan van seks. Vervolgens gaat hij in debat met Gerdien de Jong, één van de vier evolutiebiologen die onlangs een brief aan de Vrije Universiteit stuurden, waarin ze Van Rossum hard aanvallen op zijn proefschrift.

Zelf zegt evolutiebioloog en filosoof Van Rossum in Bionieuws (zie 1 en 2) dat het kritische artikel van Gerdien de Jong, Duur Aanen, Rolf Hoekstra en Arjan de Visser over zijn proefschrift een aaneenschakeling is van onjuistheden en verkeerde interpretaties.

‘Al met al lijkt de fundamentele kritiek op mijn werk ingegeven door een onnauwkeurige lezing en een slecht begrip van mijn werk. De felheid en de grote stelligheid van de kritiek zijn derhalve allerminst gerechtvaardigd.’

Volgens De Jong en de andere evolutiebiologen zou Van Rossums werk slechts uitgaan van het verouderde, populairwetenschappelijke werk The Selfish Gene van Richard Dawkins en zijn opvatting niet stroken met wat in de wereld van de evolutiebiologen algemeen voor vaststaand wordt aangenomen. Ook zou Van Rossum een fundamentele fout maken door te denken dat recombinatie in de meiose natuurlijke selectie onmogelijk maakt. Hij zou de ‘cost of meiosis’ niet begrijpen. Bovendien zou zijn werk de theorie van natuurlijke selectie falsificeren.

Van Rossum (foto: evolutieblog) verweert zich tegen deze kritiek in AdValvas en stelt vele werken (de periode van Darwins tijd tot het jaar 2012 bestrijkend) te behandelen die verschillende stromingen van de theorie vertegenwoordigen en zich onderscheiden naargelang natuurlijke selectie zou werken op het individu, het gen, de groep dan wel op de soort. Tegen de kritiek dat zijn opvatting niet zou stroken met wat in de wereld van de evolutiebiologen algemeen voor vaststaand wordt aangenomen, stelt hij dat juist ter discussie. Ook stelt hij dat hij nergens beweert dat recombinatie in de meiose natuurlijke selectie onmogelijk maakt. Nergens trekt hij de conclusie dat zijn werk de theorie van natuurlijke selectie zou falsificeren.

Is de discussie zo fel omdat religie er in de verte mee te maken heeft, of dichterbij, de Bijbel? Volgens bioloog Gert Korthof, op zijn Evolutie Blog – waarin hij zich sinds tijden bezighoudt met de evolutietheorie en de kritiek daarop – is er geen reden om het proefschrift als steun voor de opvattingen te zien van sommige kranten en stichtingen.

‘Er is dan ook helemaal geen reden voor het Reformatorisch Dagblad, het Katholiek Nieuwsblad en de Stichting De Oude Wereld, die de Bijbel als het onfeilbare, geïnspireerde Woord van God zien, om het proefschrift als steun voor hun opvattingen te zien. Integendeel. Van Rossums opvattingen zijn niet verenigbaar met een letterlijke interpretatie van het Bijbelse scheppingsverhaal. En een 6000 jaar oude aarde is ook niet te rijmen met de opvattingen in het proefschrift. In een interview zegt van Rossum dat hij nadenkt over een ‘Designer’, ‘een hoger Wezen’ als alternatief, maar hij wil God niet introduceren in de wetenschap: ‘Ik denk echter dat het te simplistisch is om God als enige alternatief te zien, hoewel dit gebruikelijk is.’

Journalist en gespreksleider Inge Janse houdt de discussie begrijpelijk en ziet toe op een eerlijke strijd om het academisch bestaan. ClublePop verzorgt de muzikale nababbel over de bloemetjes en de bijtjes. Het Denkcafé is een samenwerking van Arminius en Studium Generale EUR. Het Denkcafé is ook thuis te volgen via een live videostream bij Arminius.

Zie: Denkcafé: Onbegrijpelijke seks

UPDATE 7 maart 2013 – 09.28 uur. (Met dank aan Nand Braam)
De aankondiging van Arminius is vandaag gewijzigd: ‘De Jong kwam recent landelijk in het nieuws vanwege haar kritiek op de promotie van Joris van Rossum, die stelde dat de evolutie de rol van seks niet kan verklaren. De commotie over deze zaak liep zo hoog op dat Van Rossum zijn medewerking aan dit Denkcafé heeft opgezegd. Rest ook nog de vraag aan de Jong wat haar kritiek was…’

Zie: Arminius

UPDATE 13:14 – Het Denkcafé laat mij weten dat Van Rossum heeft afgezegd omdat hij vindt dat de Jong op unfaire wijze debatteert, met als voorbeeld dat zij een vergelijking trekt met de perikelen rondom zijn promotie met de toestanden op de InHolland-hogeschool.

Evolutietheorie toont bestaan van bovennatuurlijke werkelijkheid aan

In zijn proefschrift ‘Naturalisme en Theïsme, de integratie van wetenschap en religie’ verdedigt theoloog Jan Riemersma vandaag de stelling dat er een bovennatuurlijke werkelijkheid bestaat, en dat de evolutietheorie ons in staat stelt om het bestaan daarvan aan te tonen. Hij betoogt dat er een bovennatuurlijke of transcendente werkelijkheid bestaat (realisme) en dat het kenmerk ervan is dat deze een structuur heeft die door ons niet kan worden begrepen.

‘Vaak wordt gesteld dat mensen logisch denken omdat de werkelijkheid zelf logisch geordend is. Deze traditionele verklaring is volgens Riemersma niet te verdedigen: ‘Voor de stelling dat de gehele werkelijkheid logisch geordend is bestaat niet het minste bewijs.’ Hij keert de verklaring om: het is niet zo dat wij logisch denken omdat de werkelijkheid logisch geordend is, maar de werkelijkheid lijkt logisch geordend omdat wij logisch denken. De logische regels zelf zijn ons waarschijnlijk ingeprent tijdens onze evolutie omdat wij adequaat moeten kunnen handelen, zo legt Riemersma uit: ons ‘motorsysteem’ vereist dat wij, om ons adequaat te gedragen, ons hele brein logisch moeten inrichten.’

In de conclusie van zijn proefschrift zegt docent wijsbegeerte en maatschappijleer Riemersma, op internet beter bekend als De Lachende Theoloog: ‘Het is mogelijk om naturalist en theïst te zijn. De werkelijkheid, zoals wij deze bezien, bestaat uit twee domeinen. Het is daarom mogelijk om wetenschap te bedrijven en te geloven in een God die de wetenschappelijke beschrijving van de werkelijkheid te boven gaat.’

‘Het bestaan van een dergelijke transcendente werkelijkheid werd lang geleden al verondersteld door de bekende religieuze tradities. Het bestaan van een transcendente werkelijkheid lijkt de geloofsinhoud van tenminste een aantal religies te bevestigen. Aangezien het bestaan van een transcendente wereld niet kan worden ontkend door de naturalist, is het ipso facto onmogelijk om op grond van onze huidige wetenschappelijke theorieën te beweren dat een transcendent wezen niet kan bestaan.’

Datum promotie: 19 December 10.30 uur. Academiegebouw Universiteit Utrecht, Domplein 29

Zie: Evolutietheorie toont bestaan van bovennatuurlijk werkelijkheid aan

Foto: pd