‘Marilynne Robinson stelt een atheïstische lezer als mijzelf in staat zich te identificeren met de ervaring van een gevallen wereld, vol van pijn en verdriet, maar ook doordrongen van goddelijke genade.’ Dit zegt recensent Mark O’Connell in The New Yorker over de ‘onbeschaamd christelijke’ romans van Robinson. ‘Ik heb veel literatuur gelezen over religie en de religieuze ervaring, denk aan Tolstoj, Dostojevski, Flannery O’Connor, de Bijbel, maar alleen bij Robinson heb ik daadwerkelijk gevoeld wat het betekent om te leven met een besef van het goddelijke.’
‘In mijn romans’, zo vertelt Robinson in Felix Meritis als ik [Yvonne Zonderop, PD] haar na afloop van haar lezing interview, ‘poog ik een besef hoog te houden van een heilig en intens krachtige realiteit van menselijk bewustzijn en innerlijk leven. En als ik maar enigszins dreig te generaliseren, vraag ik op voorhand excuus, want dat is dan mijn eigen tekortkoming. Ik denk dat wij het fundamentele idee van de eigenheid van een mens en de mogelijkheden die dat biedt opnieuw moeten ontdekken.’
Volgens Yvonne Zonderop, van De Groene Amsterdammer, in een interview met Robinson, zet laatstgenoemde zich vooral af tegen het idee dat wetenschap en religie elkaar uitsluiten en dat met de komst van de Verlichting de koude ratio is gaan prevaleren.
‘Het lijkt wel, zo zei ze in Felix Meritis, alsof we de Verlichting datgene hebben laten worden wat haar critici aanvankelijk tegen haar inbrachten, zodat het zichzelf de grootste poëzie uit de menselijke beschaving dreigt te ontzeggen. Het kernidee, namelijk dat iedereen in beginsel toegang zou moeten krijgen tot alle vruchten van de menselijke geest, is het beste wat de mensheid kon overkomen. Wetenschappers die beweren dat de Verlichting en religie niet samen kunnen bestaan, doen dus niet alleen zichzelf te kort, maar beperken ook de waarde van wetenschap.’
Robinson stelt dat haar spiritualiteit, ‘om dat woord te gebruiken’, is dat zij accepteert dat er een realiteit bestaat die veel groter is dan waar wij affiniteit mee hebben.
‘Calvijn zegt: de wereld is een school. We worden steeds naar een nieuw niveau van begrip getild. Het enige dat wij daar aan kunnen geven is onze aandacht. Ik kan mij van God geen voorstelling maken, dat zou idolatrie zijn, zoals Calvijn terecht stelt. Ik ga ervan uit dat ik verbaasd zal zijn als ik hem tref. De enige omschrijving van God die ik kan bedenken luidt: genade.’
Robinson vindt het noodzakelijk onderscheid te maken tussen de religie die inzicht biedt in de menselijke conditie met alle muziek en literatuur die daarbij hoort’, zegt ze, ‘en het demografische begrip religie, dat iedereen in een bepaalde hoek bezemt.
‘Dit laatste maakt van religie een soort stammenstrijd, ik kan het niet anders noemen. En daarmee brengt het de echte waarde buiten bereik van wat elke grote religie onderwijst, namelijk: heb uw naaste lief, die hele oude wijsheid. Ik doceer veel uit de Bijbel. En dan zie je hoe Jezus Dominicus citeert die dat al zegt: heb uw naaste lief.’
Elk beroep op een christelijke identiteit dat wortelt in zulk instinctief groepsdenken vindt Robinson niet alleen totaal ongepast maar ook slecht geïnformeerd, want de religie waar het een claim op legt kent in haar aard geen grenzen, geen beperkingen en geen rechthebbenden.’
‘Laat mensen zich liever laten inspireren door die onbekende God, zegt Robinson. ‘Onze essentiële ontmoeting in de wereld is met het beeld van God. En dat is altijd die ander.’
Zie: Het religieus aangedreven humanisme van Marilynne Robinson
Juist toen we dachten dat God het publieke domein in Nederland definitief had verlaten, steekt religie de kop weer op. Het aantal moslims groeit, nieuwe vormen van zingeving bloeien op en er klinkt een roep om christelijke waarden. Kunnen we – en willen we – eigenlijk wel zonder religie? Onder de titel De goddeloze samenleving praat Yvonne Zonderop het komende jaar met denkers en onderzoekers uit binnen- en buitenland over de plaats van religie anno nu. Deze keer Marilynne Robinson over religie als stammenstrijd en waarom de bijbel nooit de gemakkelijkste weg wijst. (Deel 3 van De goddeloze samenleving nu ook online in De Groene Amsterdammer.)
Beeld: gettyimages.nl
GODEN EN MENSEN 
@ armandmaes,
…” goden” zijn dan misschien wel het product van onze fantasie;… Maar een geloof of zekerheid omtrent het transcendente, absolute ‘ zijn’ zelf behoort tot onze noodzakelijke, logische kennis en inzicht .
– Allen bij het willen nader kennen of bepalen van dat absolute, wetmatige ‘zijn’ van die logos of andere ‘ god’ kan het moeilijk worden , en verkeerd begrepen zijn …
LikeLike
@ armandmaes
Inderdaad, onzekerheid in een groep maakt een groep zwak, onzekerheid bij een mens vergt veel hersencapaciteit, dat is dus duur, in de zin van noodzakelijk voedsel.
Een groep is eigenlijk alleen een groep door consensus, en dus moeten dan de vragen worden ‘opgelost’.
Elke religie lijkt mij die functie te hebben.
Op korte termijn is dan een groep met door alle leden gedragen ideeën in het voordeel.
Het probleem ontstaat wanneer de groep aanloopt tegen feiten in strijd met de gemeenschappelijke ideeën, of er individuen opstaan die de gemeenschappelijke ideeën afkraken.
Dan ontstaat er grote heisa.
Dat de katholieke kerk niet deugde was al aangekaart door eerst Wycliffe, en, mede op grond daarvan, door Huss.
Maar dat werd de kop ingedrukt, ondanks een vrijgeleide kwam Huss op de brandstapel.
Bureaucratieën laten zich niet zomaar onderschoffelen.
Luther slaagde, het leidde tot grote wanorde, die heel lang duurde.
Ik zie het Britse referendum als hetzelfde, ineens wordt duidelijk dat iets meer dan de helft het goede geloof niet heeft.
Vandaar nu wanorde in Engeland, die, net als bij de reformatie, overslaat naar heel Europa.
LikeLike
Omdat de mens veel zaken van het leven niet kan verklaren, gaat hij zijn toevlucht nemen tot goden. Men kan die goden om het even welke eigenschappen toedichten. Goden zijn dus eigenlijk niets anders dan het product van onze fantasie.
LikeLike
@valere De Brabandere
Daarom maak ik ook de nadrukkelijke opmerking dat het mentale weten niet kan wéten. Het mentale weten komt niet voorbij de contradicties.
Je spreekt over de trap in de ontwikkeling van de absolute idee. Op die trap overstijgt men de contradicties. Niet door mentaal onderzoek alleen. Maar door innerlijk die trap te bestijgen.
Niet-zijn spiegelt het zijn(de) oftewel bewustzijn. (ik hou um er in, Jan) Niet-zijn is geen mentaal begrip. Het kan niet gezegd worden. Het is een contradictie die de mens moet zien te overstijgen.
Mentaal kan de mens niet begrijpen dat je dát wat je NIET bent, bént.
Als ik zo’ n uitspraak doe wordt ik op zijn gunstigst uitgelachen.
De onwetende mens kan de trede van contradictie niet maken en verliest zichzelf in afgoderij of ander onnozel gedoe.
LikeLike
@zwerver
– “…geloven is voor gemakzuchtigen…”.
– Misschien kunnen we’. een stapje verder gaan op de weg van het ” zeker-zijn” …. En voor waar en zeker aannemen, dat alles een trap is in de ontwikkeling van de absolute idee, dieandere logos, of andere ‘god’…
– En … gaat het verder niet op om aan dat absolute zijn of ‘god’ een verdere bepaling of inhoud te geven…zonder in contra- dixies te vervallen..
LikeLike
@valere De Brabandere
-Het ‘goddelijke’ bestaat en is het logisch wetmatige- zijn zelf .
Daar ben ik het wel mee eens, maar niet als mentale conclusie.
-Alleen wordt het moeilijk en onmogelijk aan dat ‘god-zijn’ een nadere of verdere inhoud aan te geven.
Volstrekt onmogelijk op mentale wijze. Moeilijk in spirituele zin.
– Het blijft bij een zekerheid in geloven …
Geloven is voor de gemakzuchtigen. Er zit niets anders op dan op zoek te gaan naar het goddelijke in onszelf. Zodat geloven overbodig is.
LikeLike
– @ Zwerver,en allen,
-Het ‘ goddelijke’ bestaat en is het logisch wetmatige- zijn zelf .
-Alleen wordt het moeilijk en onmogelijk aan dat ‘ god-zijn’ een nadere of verdere inhoud aan te geven.
– Het blijft bij een zekerheid in geloven …
LikeLike
@jelle vd wal
Er wordt gesproken over een innerlijk leven. Nu kan ik mij voorstellen dat je je daar niks bij kan voorstellen. Maar wat wel duidelijk is dat het zich in jou of mij bevindt. En dat het lééft.
En gezien de context is het ook goddelijk.
Je geeft aan dat je je er niks bij kunt voorstellen. Dus dan moet je eerst bij jezelf te rade gaan of je er serieus naar wil zoeken. Als je dat niet wil ben je klaar.
Wil je het wel, dan zul je eerst moeten kijken wat goddelijk betekent. Google leert mij dat het iets verhevens is. Dat vind ik een slecht begin. Internet en boeken geven dus in eerste instantie geen uitkomst.
Er wordt gesproken over genade. Dat is een wat gemakkelijker begrip. Genade betekent dus dat jou of mij niks meer kwalijk wordt genomen, wat wij ook gedaan moge hebben. Dus ook iemand als Dutroux valt hier onder.
Genade betekent dus eigenlijk de wereld van goed en kwaad verlaten. Dutroux is wezenlijk gelijk aan bv Mandela.
Maar nu valt mij iets vreemds op. Hoe kan genade nou goddelijk (verheven) zijn? Hoe kunnen we nu de barrière tussen goed en kwaad slechten als Dutroux net zo verheven is als Mandela? Want dat is genade: het slecht het verschil tussen Dutroux en Mandela.
Goddelijk synoniem verklaren aan verheven is dus onzin. Google heeft mij op een dwaalspoor gezet. Ik kan dus het goddelijke in mijzelf vinden door de barrière tussen goed en kwaad te slechten.
LikeLike
@Allen, svp zo veel mogelijk on-topic blijven.
LikeLike
@ egbert
Mijn oudste familielid overleed een jaar of vijf geleden, hij werd 94, maakte dus de oorlog mee, was de hele oorlog ondergedoken, in de zin dat hij een identiteitsbewijs had wat vals was, en waarmee hij regelmatig heel Nederland door reisde.
Die valse identiteit had hij aangenomen nadat hij een NSB’er had beledigd, en gezegd werd ‘maandag ga je naar de Poolse mijnen’, die waren niet gezond.
Zijn uitspraak was ‘oorlog maakt van mensen beesten’.
@ zwerver
Helaas is me onduidelijk wat ik zou moeten gaan doen.
Kwam het ook niet tegen in de vele honderden boeken die ik las.
LikeLike
@Jelle, Het doden van die man was volstrekt zinloos in het kader van winnen van die oorlog.
Eens, daarbij nog genomen de represailles voor de burgerbevolking.
Enkele leden van mijn familie zijn ook door de Duitsers gefusilleerd omdat zij op hun beurt als leden van een verzetsgroep weer probeerden Duitsers en NSBers te liquideren, zo ging dat.
Mijn neef die in Vietnam had gevochten stelde toen ik hem in de tachtiger jaren in Californië opzocht, als je voor de eerste keer iemand doodt heeft dat enorm veel impact op je, naderhand went het, wordt het routine, misschien voer voor psychologen?.
LikeLike
jelle vd wal
3 Juli 2016 om 18:43
Er staat dat de eigenheid en de mogelijkheden van de mens opnieuw ontdekt kunnen worden. Dat ontdekken dient dus te gebeuren door Jelle vd Wal. Ik kan het gaan voorzeggen, maar dat is geen ontdekken. Ont-dekken houdt in dat je ergens de bédekking af dient te halen. Dat kan je alleen zelf doen….
LikeLike
Zoek het goddelijke in je zelf, zou ik zeggen. Dat houdt al in dat je het begrip geen inhoud kan geven. Mocht God bestaan, dan regelt God die inhoud wel. Mocht God niet bestaan, dan is het ook goed.
Je kan je nooit een buil vallen zou ik zo zeggen.
Behalve natuurlijk als je God inhoud of voorstelling ga geven. Dat is idolatrie. (nu ga ik even googelen wat dat betekent)
Ben ik weer: 1) Afgodendienst 2) Aanbidding 3) Afgoderij 4) Beeldendienst 5) Geloof aan beelden 6) Schepseldienst 7) Verafgoding 8) Verering
Dacht ik al;-)
LikeLike
@ armandmaes
Het begrip moord is een cirkelredenering.
Als doden ontoelaatbaar wordt geacht is het moord.
Als doden een geweldige daad is, zoals net het doden van 260 of zo IS strijders door de VS, op hun grondgebied, dan is het geen moord.
Het doden van een Duitse officier bij Putten was geen moord.
Het doden van die man was volstrekt zinloos in het kader van winnen van die oorlog.
Toen Duitsers, als toen wettelijk toegestane represaille, de hele mannelijke bevolking wegvoerde, en die omkwam, ik vermoed als gevolg van dat Britse en VS vliegtuigen voedseltransport onmogelijk maakten vanaf jan 1945, was dat weer moord.
LikeLike
Ik denk dat wij het fundamentele idee van de eigenheid van een mens en de mogelijkheden die dat biedt opnieuw moeten ontdekken.’
Kan iemand mij uitleggen wat hier staat ?
LikeLike
Een eigenaardig hersenspinsel. We weten niet wat het begrip “god” inhoudt. Toch moeten we ons, zogezegd, laten inspireren door het goddelijke. We moeten ons laten inspireren door iets wat we niet kennen.
Ik zou eerder zeggen: Laat je inspireren door het menselijke. Iedereen zou dienen te weten dat moord, in gelijk welke omstandigheid, ontoelaatbaar is. Dat is spijtig genoeg een ideaal idee. Als we, als natie, aangevallen worden, kunnen we ons niet laten afslachten door de aanvaller. Een dilemma.
LikeLike