Wordt het koninkrijk van God een republiek? In de komende nieuwe vertaling van de Bijbel – de Bijbel in Gewone Taal – wordt ‘het koninkrijk van God’ vertaald als ‘Gods nieuwe wereld’. Weg met het koninkrijk? Waait er een Goddelijke lente? ‘Wereld’ klinkt democratischer dan ‘koninkrijk’, waar erfopvolging over de nieuwe koning(in) beslist.
‘Het doel van dit project is om een Bijbel beschikbaar te stellen die voor iedereen leesbaar en begrijpelijk is. De Bijbel in Gewone Taal (BGT) moet toegankelijk zijn, zowel wat betreft taalgebruik als wat betreft betekenis, zodat iedereen die behoefte heeft aan een begrijpelijke Bijbel ermee uit de voeten kan.’
Klinkt ook democratisch: een Bijbel die voor iedereen leesbaar en begrijpelijk is. Geen Bijbel voor peuters – die bestaat echt – maar voor volwassen lezers die gewoon willen lezen en begrijpen. Toegankelijk genoeg om er mee uit de voeten te kunnen. Er is acht jaar over de vertaling gedaan.
Misschien komt er ooit nog eens een Bijbel die ook de verschillende hoofdstukken die tegenstrijdig lijken – in de ogen van leken en wellicht ook vele theologen – in jip-en-janneketaal uitlegt. Hoewel, de BGT belooft ‘heldere verbanden en duidelijke tekstindeling’. Het Goede Leven doet er verslag van.
‘Een belangrijke kwestie is de weergave van metaforen. Metaforen staan bekend als moeilijk vertaalbaar. Dat leidt vaak tot een voorzichtige aanpak waarbij beeld en stijlvorm intact blijven. De doelstelling van de Bijbel in Gewone Taal vraagt echter om een andere benadering. Niet alleen omdat de beperkte woordenschat een letterlijke vertaling vaak onmogelijk maakt, maar ook omdat de diepe culturele verwevenheid van metaforen ze voor hedendaagse lezers vaak ongrijpbaar maakt.’
En zo wordt helder dat de term ‘besnijd daarom uw hart’ gewoon betekent ‘open je hart’. En ‘een licht dat je vermaant’ wordt in de jip-en-jannekebijbeltaal zoiets als ‘licht dat de weg wijst’. In de vertaling van de hele zin valt mij hier op dat de oorspronkelijke vertaling meer literair en poëtischer is. Dat lijkt helaas weg te vallen door de prozaïsche jip-en-janneketaal van de BGT die in 2014 verschijnt. Maar misschien moet je daarvoor bij de Studiebijbel zijn.
‘Want de lessen van je vader en je moeder zijn een lamp, een licht dat je vermaant en de weg wijst naar het leven’ (De Nieuwe Bijbelvertaling). En: ‘Want de lessen van je vader en moeder wijzen je de weg in je leven. Net zoals een lamp je de weg wijst in het donker’ (BGT).’
De metafoor is dus verdwenen: ‘God mijn rots’ wordt: ‘God die mij beschermt’. Je hoeft niet meer na te denken wat er met ‘rots’ bedoeld wordt. Volgens nieuwtestamenticus en een van de vertalers van de BGT, dr. Matthijs J. de Jong, gaat er van de oorspronkelijke tekst niets verloren omdat die pas tot zijn recht kan komen als lezers de tekst ook begrijpen.
Volgens het Bijbelgenootschap wordt de hele Bijbel vertaald uit het Hebreeuws en Grieks, komen er bekende woorden in te staan, korte zinnen die helder geconstrueerd zijn en de betekenis van beelden wordt uitgelegd. Er worden duidelijke verbanden gelegd, er komt een overzichtelijke tekstindeling, Bijbelse termen worden verklaard en de Bijbel in Gewone Taal is toegankelijk voor iedereen.
Zie: Op weg naar een duidelijke en toegankelijke Bijbel in gewone taal
Illustrs: creatov.nl en counseling.flrministry.com
Foto: bijbelgenootschap.nl
GODEN EN MENSEN 
Met dank..wat zeg maar eens dat jij niet je best deed! Ik snap je volledig. Krijg alleen de indruk dat je exegese als eigenstandig, al dan niet kerkelijk, geloofsgezag ziet. Exegese is alleen maar tegen achtergrond van cultuur en tijd uitleggen wat gelovigen -zeker ook de volkse verhalen- zeggen zodat wij het er al dan niet mee eens kunnen zijn, omdat we dan precies snappen wat die gelovigen bedoelen. En dat gebeurt de laatste eeuwen hier met name met behulp van taal-, literaire en historische mens- wetenschappen…en met de daarbijhorende wetenschappelijke bescheidenheid. En zonder kerkelijke of welke in-egese van gezag dan ook.
LikeLike
Het is moeilijk, om te zeggen wat ik niet snap. En het wordt een heel verhaal. Toch maar geprobeerd.
Het gaat over het gebruik in jouw tekst van de woorden “gebakken lucht” en even later “vanitas”. Is dat een tautelogie? Ik bedoelde in mijn stukje met vanitas dus een illusie of met andere woorden “iets dan zich voordoet als bestaand maar waar men bij nader inzicht achter komt dat het in wezen niets wezenlijks is.”
Zoals bij de beursgang van world online op het beursplein mensen met grote koekenpannen gebakken lucht aan het verkopen waren. Om de mensen de ogen te openen. (zoiets als Salomo in het boek Prediker doet)
Diegene die niet door de mooie woorden van Nina Brink heen konden kijken hadden toen geen last “vanitas” En degene die het doorzien hebben ook geen last van “vanitas”. Hoe zou je last kunnen hebben van vanitas? Hoe bedoel je dat ?
Ik denk dat er verschillende semantische niveau’s door elkaar lopen. Dat verhaal van Boeddha ken ik niet en is m.i. een voksverhaal met syncretische elementen, Ganesha is Hindoeistisch en Boeddha boeddhistisch. Het zou een leuke film van Bollywood kunnen zijn.
Wat ik geleerd heb van dit verhaaltje is dat de slurf dus als fallus-symbool gebruikt kan worden. De aard van Ganesh is ten slotte dat hij altijd de eerste impuls geeft. En als de slurf niet penetreert is er weer een maagdelijke geboorte. De bekende symbolen. Als ik gelijk heb en het is een volksverhaal, dan heeft het volk het erg goed begrepen.
Overigens om bij het onderwerp van Jip en Janneke terug te keren: ik heb begrepen dat in India de cultuur en de religie en de stripverhalen en de goedkope Bollywood films als een chaos door elkaar heenvloeien. Dat is misschien een hint: laat de aanzienlijke kaste van de Brahmanen de exegese van de heilige boeken bepalen. Maar de levende religie wordt gedragen door de hele maatschappij en is in voortdurende veranderende wording. Misschien dat men hier in het westen teveel hangt aan de “juiste” exegese, Er zouden aantrekkelijke youtube filmpjes vol met mythen en symbolen dienen te komen.
In deze tijd heeft de Sience Fiction zoals star trek de functie van de oude religie al voor een groot deel overgenomen.
Nou dat was weer heel wat. 🙂
LikeLike
Jan, mag ik vragen wat je precies niet snapt? Heb zo geen Ahnung wat ik zou moeten antwoorden?
LikeLike
God (als die al bestaat) spreekt met de stem der stilte. (Zo heet een boekje van mevr. Blavatsky.)
LikeLike
@joost Ik snap je niet.
LikeLike
Beste Jip en lieve Janneke, laat je niks op de mouw spelden; God spreekt geen gewone taal!
LikeLike
Met onze tekstkritische literair en historische kennis hebben we natuurlijk geen definitieve antwoorden, maar wel de voor deze tijd kritisch best mogelijke. Waar ik uit ervaring met medegelovigen wel als de dood voor ben is, dat men 35 tot 20 eeuwen oude teksten (en de ouderdom van afzonderlijke boeken en afzonderlijke teksten wordt driftig meer dan ooit onderzocht!) zomaar letterlijk eeuwen lang blijft herhalen en dan denkt dat we ook de toen tijdgebonden literatuur zomaar snappen. Dat bedoel ik met “onbijbelse gedachten”. We hebben al alle moeite met Elckerlyc en Vondel.
Bovendien is er op grond van het oude wereldbeeld een (vaak zelfs prachtige!) bijbelkunst ontstaan die vaak ook met het toen gebruikelijke gemak bijbelteksten letterlijk afbeeldt en intussen op veler netvlies is blijven hangen.
LikeLike
“de oude Bijbel blijft oorspronkelijke norm”
Da’s nogal lastig, want hoe oud is oud? Vijfde eeuw? Wat is oorspronkelijk? Van voor 1000 CE zijn er maar weinig exemplaren meer over.
“geen verkeerde onbijbelse gedachten”
Ik betwijfel of we in de 21e eeuw nog wel definitief onderscheid kunnen maken tussen verkeerde onbijbelse en correcte bijbelse gedachten. Nu zie ik tekstkritiek als een tak van wetenschap. Ik ben nog altijd van plan dit eens door te nemen:
http://www.textualscholarship.org/stemmatics/index.html
Maar we weten al een flink tijdje dat de wetenschappelijke methode geen definitief uitsluitsel kan geven. Dat is uiteraard ook geen reden er met de pet naar te gooien, maar er blijft een mate van speculatie en dus het risico op “verkeerde oonbijbelse gedachten”, wat dat dan verder ook moge bbetekenen.
LikeLike
“Het doel van dit project is om een Bijbel beschikbaar te stellen die voor iedereen leesbaar en begrijpelijk is.”
Het zal wel aan mij liggen, maar volgens mij is die er al en zelfs gratis en voor niets op internet te vinden: de Nieuwe Willibrord Vertaling.
http://www.willibrordbijbel.nl/?b=36
Of is begrijpend lezen in Nederland zo ver afgezakt dat dit ook al te moeilijk is voor het gros?
LikeLike
Ook Boeddha heeft zijn geboorteverhaal. Zijn moeder werd door de slurf van de olifantsgod aangeraakt en negen maanden later kwam de kleine Boeddha met uitgestrekte armpjes in alle wijsheid sprekend neergedaald uit de schoot van zijn moeder. Je kunt dat oude verhaal wat geen “gebakken lucht” is snappen, het ook met je moderne hersens zelfs mooi vinden ..en helemaal geen last hebben van “vanitas”.
LikeLike
Ik ben benieuwd wat ze voor het woord “Vanitas” gaan gebruiken. Qua stijl vind ik de eerste en tweede erg mooi:
Zoals Prediker zegt:
1. “Ijdelheid der ijdelheden, ijdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid.”
of:
2. Ydelheit der ydelheden spreket ecclesiastes: ydelheit der ydelheden ende alle dinc sijn ydelheit.
of:
3. ” Lucht en leegte, zegt Prediker, lucht en leegte, alles is leegte.”
of:
4. IJl en vluchtig, zonder zin, nutteloos is alles, zegt hij. Volkomen zinloos is het leven.
of:
5. Een en al vluchtigheid, zegt Prediker, een en al vluchtigheid, alles is even vluchtig.
of:
6. IJl en ijdel, zegt Prediker, ijl en ijdel, alles is ijdel.
Nu heb ik van een vriend gehoord dat Vanitas tegenwoordig niet vertaald kan worden door ijdelheid of lucht of leegte of ijl of vluchtig of zinloos. Hij kiest voor: “gebakken lucht”.
Dus niet ijdel gedrag van een ijdeltuit,
niet lucht dat je kan verpompen,
geen leegte die je kan opvullen,
niet vluchtig zoals benzine,
niet nutteloos of zinloos als zijnde niet efficiënt om iets te bereiken…,
Maar: alles is “gebakken lucht” ! Alles schijnt iets te zijn, maar in wezen is het zonder essentie.
Dat doet me meteen denken aan Maya ( http://nl.wikipedia.org/wiki/Maya_(begrip) ) de “illusie” uit het Hindoeisme of aan de toespraak van Boeddha over het niet-zelf kenmerk:
http://suttas.net/suttas/samyutta-nikaya/22/sn22-59-anattalakkhana-sutta.php
of
http://www.sleuteltotinzicht.nl/s22-059.htm
En dit gaat dus over één woord; vanitas.
LikeLike
Het gaat er meer om dat we door de oude bijbelse woorden- die vaak nog goed te begrijpen zijn- en bijbelse verhalen -die door ons vaak ten onrechte alleen als historische verslagen gelezen kunnen worden- met onze moderne hersens niet op verkeerde gedachten worden gebracht.
Dat man/vrouw van Gen 1 “als God” moeten “heersen” over deze wereld, betekent niet dat ze die werkelijkheid naar hun hand kunnen zetten, maar met de oude connotatie van heersen voor deze werkelijkheid moeten zorgen.
De oude “Lege-graf-verhalen” betekenen niet dat de begraven Jezus weer uit een graf klom, maar dat christenen geloven dat hij blijft leven en inspireren in zijn manier van leven en dat je hem niet in een graf moet zoeken. En dan zeg je onbegrijpelijk nogal iets opvallends.
De oude “Verschijningsverhalen” betekenen niet dat Jezus na zijn dood weer lijfelijk te zien was, maar dat christenen in hem blijven geloven en hem als hun man blijven zien. En dan zeg je onbegrijpelijk nogal iets opvallends.
Het oude “Hemelvaartverhaal” betekent niet dat men Jezus omhoog zag gaan, maar dat christenen geloven dat Hij met God te maken heeft, nog voorzichtiger gezegd, met de eigenlijke bedoeling van het menselijk leven. En dan zeg je onbegrijpelijk nogal iets opvallends.
“Jip-en Janneke-taal” suggereert dat we de moeilijke bijbel in kinderlijk eenvoudig door iedereen inhoudelijk te begrijpen/geloven Nederlands moeten vertalen. Een goede bijbelvertaling zou er steeds weer -want de oude Bijbel blijft oorspronkelijke norm- wel voor moeten zorgen dat de oude, niet zo moeilijke, want door gewone mensen geschreven, bijbel bewust of onbewust geen verkeerde onbijbelse gedachten veroorzaakt in onze moderne hoofden…en niet meer doet begrijpen wat die gelovige mensen van toen op hun manier eigenlijk willen zeggen
LikeLike