‘Juist in deze tijd van crises is het goed ‘Spinoza’s filosofie als godsdienstkritiek’ te lezen. Het verheldert veel van onze huidige situatie. De lezer kan zelf de toepassing van deze ‘theorie van het waangeloof’ wel toepassen op onze tijd vol waan over economische groei, over geld en euro, over hebzucht, bonussen etc.’
Pleidooi voor heruitgave
Dit zegt Stan Verdult van het blog Spinoza de Benedictus in zijn bespreking van het boek (proefschrift) Drie perspectieven op religie in het denken van Spinoza – een onderzoek naar de verschillende betekenissen van religie in het oeuvre van Spinoza door arts en filosoof Paul Juffermans. In dit boek onderscheidt laatstgenoemde drie perspectieven op religie in het denken van Spinoza over religie. Aan elk perspectief wijdt hij een uitvoerig hoofdstuk of deel.
Juffermans bespreekt Spinoza’s filosofie als godsdienstkritiek, met name over de superstitie (waangeloof, pd); filosofische religie: filosofie als metafysisch gefundeerde ethiek-religieuze heilsweg en filosofisch-wetenschappelijk onderzoek van de historische religieuze (westerse) tradities: de openbaringsreligies van Jodendom en christendom.
Verdult: ‘Uitvoerig laat Juffermans zien hoe voor Spinoza de passionele gemoedsgesteldheid (hoop, vrees, hoogmoed, haat etc.) ten grondslag ligt aan de superstitie (en niet zozeer de verwarrende godsbeelden zelf). Voorts hoe waangeloof tot conflictueuze gevolgen voor de samenleving leidt; hoe angst en superstitie instrument worden van godsdienst en politiek om het volk te regeren. En hoe dit in sommige tijden kan escaleren.’
‘Wat zou het goed zijn,’ zegt Verdult ten slotte, ‘wanneer dit deel als zelfstandig boek zou verschijnen. Het vergt slechts beperkte redactionele wijzigingen en behoeft m.i. geen actualiseringen. Het boekje over het waangeloof, waaraan we in alle tijden onderhevig zijn (en bepaald niet alleen op het vlak van godsdienst) zoals het uit Spinoza’s filosofie wordt gepresenteerd is nog steeds geldig en uiterst nuttig. Ik zeg: Doen!
N.B. Hier is het boek nog wel verkrijgbaar.
GODEN EN MENSEN 
Het oorspronkelijke bijbelse geloof noemt bij het geloof in God ogenblikkelijk en steeds de “strijd” tegen afgoden. Het een schijnt niet zonder het ander te kunnen. In de oorspronkelijke islam is diezelfde combinatie In onze tijd zijn dat in eigen vorm nog steeds de natuurgoden , maar ook het boven genoemde menselijk egoistische ik met zijn waangoden. Spinoza heeft in zijn tijd -tegen het onbegrip van te makkeljk gelovige tijdgenoten in- steeds en consequent vastgehouden aan die combinatie God en waangoden. Bij Spinoza heb ik de indruk dat je “filosofie” wat dit betreft ook rustig “theologie” kunt noemen.
LikeLike