HET ‘BEYOND’ IN FILOSOFIE, WETENSCHAP, RELIGIE EN KUNST

IMPRESSIE – Filosoof Hein van Dongen maakte op het symposium HET ‘BEYOND’ IN FILOSOFIE, WETENSCHAP, RELIGIE EN KUNST op mij veel indruk, daar hij glashelder de Amerikaanse filosoof en psycholoog William James naast Frederic Myers zette.

Gerard Burger – vertaler van het boek en ook spreker op het symposium – zei dat Myers’ fascinatie voor de grote levensvragen – vooral rondom sterven en dood – hem aanzette aan tot een baanbrekende studie. Met plaats voor paranormale ervaringen. Myers’ werk is de basis van de dieptepsychologie en de wetenschappelijke parapsychologie en bijzonder actueel.

Toen ik me eerder al eens verdiepte in William James’ boek The Varieties of Religious Experience'(1902), bleek dat dit boek in de Nederlandse taal al in 1907(!) verscheen onder de titel De verscheidenheden op het gebied van de godsdienstige ervaringen. Het gaf de aanstoot tot het onderzoek naar de godsdienstpsychologie. De grote betekenis van dit werk, ligt in het feit dat James uitgaat van de religieuze ervaring. Kerk en dogma laat hij terzijde. Nu is dat boek verkrijgbaar als Varianten van religieuze ervaring.
  
Op de universiteit kan je nog steeds niet echt parapsychologie studeren. Er bestaat geen zelfstandige parapsychologische wetenschap, hooguit is het een onderdeel van de empirische psychologie, als te bestuderen verschijnsel. Van Dongen zei op het symposium dat in de boekhandel parapsychologie slechts te vinden is op de ‘zweefplank’, terwijl daarin toch veel buitengewone ervaringen worden beschreven. Het komt allemaal doordat de psychologie vooral in handen is van ‘witte mannen, van witte filosofen’. Die bekijken de psychologie puur vanuit de materiele (rationele) kant.
 
Volgens filosoof en parapsycholoog Hans Gerding – ook al een boeiende en net als Van Dongen een spreker die met humor extra fijn is om naar te luisteren – hoort parapsychologie bij het gewone leven, dus bij psychologie. Dat komt, sprak hij hoopvol, we moeten nog even wachten… 🦋

– Als dank kreeg iedere spreker/spreekster – als vanuit de andere wereld plotseling verschenen… als dank een echte Myers-hoed… 😉

Update 03022025 (Lay-out, links)

Kan de mens andere dimensies binnengaan?

HET ‘BEYOND’ IN FILOSOFIE, WETENSCHAP, RELIGIE EN KUNST – ‘In dromen en hallucinaties, in meditatie, onder hyp­nose, in mystieke en paranormale ervaringen kunnen wij zien, voelen, proeven, horen en ruiken. Frederic Myers vroeg zich af of deze ervaringen poorten zijn naar dimensies en sferen die ècht bestaan. Zou de mens latente vermogens bezitten om andere dimensies te kunnen betreden?‘

‘Voor eenieder die zichzelf afvraagt wat de mens in wezen is: één van de meest
belangwekkende vragen die iemand zich kan stellen’

Wetenschappelijke benadering
Het boek Menselijke persoonlijkheid is het meesterwerk van Frederic Myers (1843 ­- 1901). Nu in de Nederlandse vertaling. De Engelse classicus raakte gefascineerd door de vraag of persoonlijk overleven na de fysieke dood mogelijk zou zijn. Hij was de eerste die een wetenschappelijke manier voor het benaderen van parapsychologische verschijnselen ontwikkelde.

‘Menselijke persoonlijkheid is niet alleen één van de eerste pogingen om de psychologie van de mens zo volledig mogelijk te beschrijven, het is tevens een lucide uiting van de Victoriaanse worsteling tussen spiritualiteit en de toen opkomende wetenschap.’
(Uitgeverij Van Warven)

!►Symposium ter gelegenheid van het uitkomen van de Nederlandse vertaling van: Frederic Myers Menselijke persoonlijkheid, een gotische psychologie | Frederic Myers Symposium | 2023 16 april 11.00 – 17.00 uur | Bilthoven: In de tuinzaal van Huize Het Oosten: Rubenslaan 1 | 3723 BM Bilthoven | 030 – 27 44 600


Frederic Myers

SYMPOSIUM: Zin en bestemming
Het symposium staat in het teken van zin en bestemming die wij zoeken en vinden op onze levensweg, zegt theoloog, filosoof, voorganger, auteur en uitgever Rinus van Warven. Hij vertelt hij over manifestaties van religie en spiritualiteit.

‘In een nabij de doodervaring of mystieke ervaring blijkt het ‘heilige’ als zingevende eeuwigheid altijd al in en rondom ons aanwezig te zijn geweest. Even interessant als belangrijk is dat belemmeringen tussen ons dagelijks leven en de mystieke dimensie poreus lijken te zijn.’

 Moderne parapsychologie
Hans Gerding, filosoof en parapsycholoog spreekt over Frederick Myers, Carl Jung en de moderne parapsychologie. Voor Myers en Jung staan de grote levensvragen centraal en het mensbeeld dat daarbij hoort. Bij het zoeken naar antwoorden speelt voor beide wetenschappers het onderzoek naar mentale uitzonderingstoestanden en hun betekenis een grote rol.

‘De invloed van Myers op Jung is groot, en samen staan ze aan de wieg van de wetenschappelijke parapsychologie. Ligt de moderne hedendaagse parapsychologie in het verlengde van hun denken of niet?’

Een gift uit Avalon
Annet Brouwer, healer in praktijk Farus te Zaltbommel, auteur van Een gift uit Avalon (over contact met overleden dierbaren), zegt dat er veel persoonlijke verhalen van mensen zijn die verrast worden door een onverwacht teken van een overleden dierbare.

‘Ondanks de enorme diversiteit in tekens en bezoek kan iets gezegd worden over de ‘taal’ waarin gene zijde tot ons spreekt, de betekenis die het contact voor de nabestaanden heeft en de boodschappen die erin besloten liggen. Uit onderzoek blijkt dat de troostende werking van deze ervaringen groot is.’

De vernieuwing van ons denkklimaat
Filosoof, muzikant, en o.a. verbonden aan de stichting Filosofie Oost-West, Hein van Dongen, vertelt over Frederic Myers en William James, pioniers van een nieuwe psychologie die het hedendaagse reductionistische mensbeeld overstijgt en in allerlei richtingen uitbreidt.

‘Myers ontdekte de noodzaak tot verbreding en verdieping van ons mensbeeld in de bloeitijd van het spiritisme. De veranderingen in het denkklimaat in de twintigste eeuw hebben ertoe geleid dat zijn ideeën later wonderlijk gedateerd aandeden. Maar het klimaat verandert snel: wat we nu nodig hebben is juist een wetenschap die ons terugbrengt bij wat we in onze reductionistische monomanie zijn vergeten.’

Wetenschappelijke parapsychologie
Gerard Burger, biochemicus, arts, klinisch patholoog en vertaler van Menselijke Persoonlijkheid: spreekt over: Wat een mens werkelijk is: ‘Menselijke Persoonlijkheid’ volgens Frederic Myers.  

‘In deze lezing staat Frederic Myers centraal. Zijn fascinatie voor de grote levensvragen, vooral rondom sterven en dood, zette hem aan tot een baanbrekende studie. In het mensbeeld waar hij op uitkwam is plaats voor paranormale ervaringen. Myers’ werk is de basis van de dieptepsychologie en de wetenschappelijke parapsychologie, en nog steeds bijzonder actueel.’

Menselijke persoonlijkheid, een gotische psychologie | Frederic Myers | Paperback | 550 blz. | €32,50 | Uitgeverij Van Warven |
‘In dit boek bouwt Myers met behulp van veel voorbeelden deze psychische structuur op een originele manier geleidelijk op, waardoor de meer exotische parapsychologische verschijnselen op een volstrekt geloofwaardige manier worden ingepast. Hierdoor ontstaat een logisch bouwwerk, dat veel intrigerende vragen oproept die nog altijd niet beantwoord zijn. Het boek is na zo’n honderdtwintig jaar nog steeds actueel en een must voor eenieder die zichzelf afvraagt wat de mens in wezen is, een van de meest belangwekkende vragen die iemand zich kan stellen.’

Beeld: nieuwetijdskind.com
Beeld Frederic Myers: Uitgeverij Van Warven

Bewustzijn en de paradox van de hersenen

Neurowetenschapper Cyriel Pennartz (Universiteit van Amsterdam) schreef het populairwetenschappelijke boek De code van het bewustzijn. ‘Geen boek voor bangeriken, – wel voor twijfelaars, knutselaars, piekeraars, spoorzoekers en andere mensen die nieuwsgierig zijn naar wat zich in hun bovenkooi afspeelt,’ aldus de UvA. ‘Een fascinerend boek over een even fascinerend onderwerp. Tjokvol informatie en hier en daar best pittig, maar dat krijg je vanzelf met zo’n ‘Moeilijk Probleem’.’

‘Bij de schematische afbeeldingen en termenlijstjes heb je soms het gevoel dat je voor een tentamen aan het leren bent, maar daar staan gelukkig een heleboel leuke voorbeelden en anekdotes tegenover. Een aanrader voor ieder die zich wat meer bewust wil zijn van zijn bewustzijn’.
(UvA)

Pennartz neemt de lezer mee op een inspirerende zoektocht naar een van de grootste wetenschappelijke uitdagingen van de eenentwintigste eeuw: het begrijpen van de samenhang tussen hersenen en geest. De neurowetenschappen, vertelt Pennartz, hebben laten zien dat elektrische activiteit aan de basis ligt van de werking van de hersenen, terwijl zij paradoxaal genoeg ook het orgaan zijn waarmee we zien, voelen, ruiken, ons lichaam laten bewegen, plezier maken en verdriet hebben.

‘De paradox van de hersenen is dat het tóch niet die elektriciteit is die we voelen: in werkelijkheid ervaren we wel degelijk geuren, kleuren, smaken, muziek, pijn of plezier. Al die elektrische pulsjes zien er ongeveer hetzelfde uit, maar ze geven aanleiding tot radicaal verschillende ervaringen. Kennelijk zijn de hersenen op een raadselachtige manier in staat van alle elektrische signalen chocola te maken en ervoor te zorgen dat we ervaringen hebben die wezenlijk verschillen van stroomschokken.’
(Uit: De code van het bewustzijn)

Kan het bewustzijn gevangen worden door het te zien als een toestand van doordacht handelen, vraagt Pennartz zich af, en geeft hierbij een voorbeeld:

‘Ik heb die schoenen heel bewust gekocht,’ zegt een meisje tegen haar moeder op verdenking van een impulsaankoop. Maar hier bedoelt ze vooral dat ze goed heeft nagedacht over haar beslissing – niet dat ze zich zintuiglijk bewust werd van de geur of kleur van de schoenen, of hoe ze om haar voeten pasten.’
(Pennartz)

Het bewustzijn, vertelt Pennartz – een van de leiders van het Europese Human Brain Project – is als een diertje dat zich met zijn gladde vacht telkens aan je handen ontworstelt als je denkt het te hebben gevangen.

‘Dit boek gaat vooral over zintuiglijk bewustzijn  –  en hoe het merkwaardige weefsel van de hersenen, waarin het knettert van elektrische activiteit, in staat is ons de wereld met haar rijkdom aan kwaliteiten als vanzelfsprekend te laten ervaren. Later zal ik ingaan op andere, verder ontwikkelde vormen van bewustzijn zoals zelfbewustzijn, terwijl het bewust omgaan met grote levensvragen (klimaatbewustzijn et cetera) buiten beschouwing zal blijven.’
(Uit: De code van het bewustzijn)

Medisch Contact noemt De code van het bewustzijn door Cyriel Pennartz het meest leesbare boek, naast De verborgen bron, door Mark Solms (‘minder toegankelijk maar zeer gedegen van opzet’) en Metazoa, door Peter Godfrey-Smith (‘misschien het fraaist verteld en uitgegeven’).

‘Drie recente, schitterende boeken behandelen het probleem van het ontstaan van het (menselijk) bewustzijn, en presenteren daarmee ook een overkoepelende theorie over de functie en de werking van het brein. En passant logenstraffen ze de veelgehoorde opvatting dat we nog weinig begrijpen van de wijze waarop het brein functioneert. En dragen ze de idee dat we niet meer zijn dan ons brein ten grave, maar niet in de zin van een nieuw dualisme tussen lichaam en geest.’
(Medisch Contact)

Bij dit alles blijft begrip van het verband tussen neuronen en bewustzijn overigens een kwestie van ‘abstract denken’, stelt Pennartz, misschien om de verwachtingen niet te hoog te stellen.

‘We hebben een verbeeldingsprobleem. Mensen zullen altijd zeggen: hoe klopt de kleur van die oranje sinaasappel met al die neurale activiteit in het brein? Dat blijven toch andere dingen. In die zin zijn we principieel niet in staat de verbinding tussen bewustzijn en hersencellen zichtbaar te maken.’
(Medisch Contact)

Bronnen:
* De code van het bewustzijn: ‘Geen boek voor bangeriken’ (Universiteit van Amsterdam)
* Oorsprong en functie van bewustzijn (Medisch Contact)
* ‘Mensen leven in een simulatie’  (Medisch Contact)
* Audio: Hoe geven onze hersenen de werkelijkheid vorm? (De Nieuws BV – BNNVARA)

Beeld: smartvitaal.nl

De code van het bewustzijn | Cyriel Pennartz | Prometheus | 352 blz.| 22,50 euro | ‘Als je ’s ochtends ontwaakt uit een diepe slaap merk je het direct: je bevindt je in een wereld, met je lijf er middenin. Je bent terug van weggeweest. Dat is bewustzijn. Maar hoe verhoudt het bewustzijn zich tot onze hersenen? Vormen deze twee op de een of andere manier een eenheid? Wie zijn we eigenlijk?’ (Prometheus)

‘Pennartz is een van de zeldzame wetenschappers die overtuigend een brug weet te slaan tussen zijn fundamenteel neurowetenschappelijk werk en de grote filosofische vragen. Bij hem leer je de nuance van de geest en de complexiteit van het brein waarderen.’
(Damiaan Denys, filosoof, psychiater en auteur van Het tekort van het teveel)

Populairste astrologie-app Co-Star is zowaar jungiaans

Een relatief grote groep mensen uit Europa en Amerika gelooft dat er waarheid schuilt in astrologie, zegt Kocku von Stuckrad, hoogleraar Religiewetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen. De afname van geloof in geïnstitutionaliseerde vormen van religie zou deels een verklaring kunnen zijn voor de populariteit van astrologie, denkt Annemarie Foppen, godsdienstpsycholoog aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Moderne astrologie springt in het gat dat religie achterlaat in de samenleving. ‘Wat waar is, is niet meer belangrijk in een tijd waarin overal een vraagteken achter staat. De vraag is: wat past bij mij?’ Foppen stelt dat eerdere generaties natuurlijk ook te maken hadden met secularisatie, maar die waren vaak geworteld in de kerk.

‘Veel millennials zijn opgegroeid zonder in hun jeugd veel mee te krijgen van kerk of religie. Ik heb daarom het idee dat er minder een taboe rust op allerlei vormen van spiritualiteit, waaronder astrologie.’

Co-Star is de populairste astrologie-app van dit moment. Het begin van een verklaring voor die recente populariteit zou volgens Arjan van der Linden (De Nieuwe Koers) kunnen liggen in technische innovaties die astrologie toegankelijker hebben gemaakt.

‘Co-Star onderscheidt zich vooral omdat het meer is dan een horoscoop-app. Het is ook een sociaal netwerk, dat de mogelijkheid biedt de eigenschappen die je volgens je geboortehoroscoop hebt, te vergelijken met die van vrienden die de app ook hebben geïnstalleerd. En, ook niet onbelangrijk, met die van potentiële liefdespartners. Co-Star maakt op basis van de sterrenbeelden van beide personen inzichtelijk welke karaktereigenschappen matchen en waarschuwt voor de kanten van beide persoonlijkheden die volgens de sterren juist weleens zouden kunnen botsen.’

Co-Star is een vorm van astrologie die op de jungiaanse astrologie lijkt, zegt Carolina Ivanescu, godsdienstsocioloog aan de Universiteit van Amsterdam: een manier van denken die vandaag de dag heel populair is binnen de mainstream astrologie.

‘De vorm van astrologie die apps als Co-star aanbieden, met veel focus op karaktereigenschappen en persoonlijkheidskenmerken, heeft veel weg van een astrologische beweging uit de twintigste eeuw: de jungiaanse astrologie.’

Van der Linden zegt dat de jungiaanse astrologie in de twintigste eeuw ontstond en geïnspireerd is door het werk van Carl Jung, de grondlegger van de analytische psychologie.

‘Jung geloofde in het bestaan van twaalf archetypische persoonlijkheden die in ons collectieve onderbewustzijn ‘wonen’. Het bestuderen van deze typen zou helpen om mensen en hun drijfveren beter te begrijpen. Astrologen begonnen rond het begin van de twintigste eeuw met het toepassen van inzichten uit Jungs analytische psychologie op de astrologie. Ze verzetten zich tegen het idee dat alles van tevoren vastligt, een idee dat tot dan toe gangbaar was binnen de astrologie. Astrologie kan juist mensen helpen zichzelf te leren kennen en zo betere keuzes te maken, was de gedachte.’

Volgens Banu Guler, mede-oprichter van de op NASA-data gebaseerde Co-Star app, is het een manier om in contact te komen met vrienden en over verschillen te praten die cultuur, gender of klasse overstijgen. 

‘Ik denk dat mensen in de basis een behoefte hebben om onderdeel te zijn van iets groters dan henzelf. Met het afnemen van religie is er een geloofsvacuüm ontstaan: we gaan van ons werk, naar een bar, naar een restaurant, naar huis en naar Netflix, zonder enige betekenis te voelen. Onze hele wereld is hyper-uitgedacht en rationeel. Astrologie is een weg om daar uit te komen, een manier om jezelf in de context te plaatsen van duizenden jaren geschiedenis en het universum.’
(Banu in i-D, Lianne Kersten)

Het staat geschreven in de sterren (De Nieuwe Koers – of via Blendle)

Co-Star

Beeld: Oleg Gamulinskiy (Pixabay)

De gunstige effecten van spirituele psychotherapie

Sinds Sigmund Freud religie een kleine honderd jaar geleden als ‘collectieve waan’ bestempelde, bleven artsen en wetenschappers ver weg van het spirituele. ‘Of God onze mentale gezondheidscrisis kan oplossen – dat valt nog te bezien. Maar de kansen die spiritualiteit biedt voor klinisch gunstige effecten, en de vraag van patiënten naar spirituele behandeling, zijn alvast goede redenen om erin te geloven.’ – Dit zegt David Rosmarin, klinisch psycholoog en universitair hoofddocent aan Harvard Medical School, in zijn artikel Waarom de psychiatrie Gods hulp nodig heeft, in Psyche & Brein.

In de psychiatrie is spiritualiteit lange tijd aan de kant geschoven. Toch kan aandacht voor spiritualiteit een wezenlijk verschil maken voor psychiatrische patiënten. Dat blijkt uit een experiment (‘SPIRIT’) aan het Mclean Hospital, een psychiatrisch ziekenhuis in Massachusetts.
Volgens Rosmarin verging in de VS één groep het afgelopen jaar mentaal beter dan tevoren: zij die ten minste een keer per week (virtueel of fysiek) een religieuze dienst bijwoonden.

‘Van hen beschreef 46 procent zijn mentale gezondheid als ‘uitstekend’, tegenover 42 procent een jaar eerder. Voormalig Congreslid Patrick Kennedy en journalist Stephen Fried schreven het al in hun boek A Common Struggle: de twee meest ondergewaardeerde behandelingen voor mentale aandoeningen zijn liefde en geloof.’

De psycholoog stelt dat omdat gezondheidszorgprofessionals alledaags spiritueel gedrag en ervaringen ten onrechte loskoppelen van wetenschap en klinische praktijk we blind blijven voor mogelijke spirituele oplossingen. Terwijl onderzoekers een verband hebben aangetoond tussen geloof en de dikte van de hersenschors, die mogelijk beschermt tegen depressie.

‘Uit mijn eigen onderzoek blijkt dat geloven in God samenhangt met betere resultaten bij de behandeling van acuut psychiatrische patiënten. Uiteraard kun je patiënten een geloof in God niet voorschrijven. Maar patiënten die lijden, zouden in elk geval de mogelijkheid moeten krijgen om spiritualiteit in hun behandeling op te nemen.’

Door zijn onderzoek weet de psycholoog dat veel seculiere personen toch ergens in geloven. Daarom peilt hij bij al zijn patiënten hun spiritualiteit. Een patiënt vertrouwde hem toe dat ze wel in God geloofde, en dat ze bovendien geloofde dat ze op de wereld was gezet met een specifiek doel. Hij wijdde drie sessies aan die denkbeelden, en in die korte tijd vond de patiënt opnieuw meer hoop dat ze de moeilijkheden in haar leven kon overwinnen. Haar symptomen van depressie namen af.

Spirituele zorg heeft trouwens niet alleen een gunstig effect op gelovigen. Het merendeel van de patiënten die uit vrije wil de behandeling ‘SPIRIT’ volgden, had geen religieuze overtuiging. Blijkbaar gaan veel niet-gelovigen toch op zoek naar spiritualiteit, vooral in tijden van nood. Opmerkelijk is dat uit het SPIRIT-experiment bleek dat patiënten beter reageren op de behandeling wanneer die wordt gegeven door clinici zonder religieuze gezindheid…

‘Seculiere behandelaars zouden dus betere resultaten kunnen behalen met een spirituele interventie. Dat was een verrassende bevinding, maar het is goed nieuws, want psychiaters zijn als groep het minst religieus van alle artsen.’

Zie: Waarom de psychiatrie Gods hulp nodig heeft (Psyche & Brein, 28 oktober 2021 – Blendle)

Beeld: Gert Altmann – Pixabay

Een ander verhaal dan hemel, hel en reïncarnatie

We leven in een mysterie groter dan God ooit heeft kunnen scheppen, als de wereld zo in elkaar zit als kwantumfysici beweren. Psycholoog en schrijver Jamal Ouariachi leest computerwetenschapper en filosoof Bernardo Kastrup. Die laatste maakte de laatste jaren naam met een theorie waarin hij de kwantumfysica verbindt met bewustzijnsfilosofie. Daarin is hij niet de eerste of enige, maar eerdere kwantumachtige theorieën van bewustzijn bleven uitgaan van een materialistisch wereldbeeld.

Bernardo Kastrup is filosoof en computerwetenschapper die internationaal furore maakt door te stellen dat het materialisme – het idee dat de werkelijkheid alleen bestaat uit materie en er geen God, ziel, of vrije wil is – niet klopt

Als een universeel bewustzijn de basis van de werkelijkheid is, zegt Ouariachi, en onze individuele menselijke geesten aspecten van dat bewustzijn vormen, dan heeft dat allerlei implicaties voor hoe we tegen bijvoorbeeld de dood aankijken.  

‘Jij als individuele entiteit komt door de dood misschien wel tot een einde, maar je bewustzijn niet. Dat is een heel ander verhaal dan het kinderachtige hemel, hel en reïncarnatie waar religie het mee probeert.’

Als het brein inderdaad het bewustzijn ‘veroorzaakt’ – zoals onder andere Daniel Dennett stelt – dan vraagt Ouariachi: hoe dan? Hoe kom je van het fysieke, het materiële tot het ontastbare van de geest? Een nieuwe generatie filosofen, neurowetenschappers en AI-deskundigen durft wilder te denken dan de generatie van Dennett.

‘Neem computerwetenschapper en filosoof Bernardo Kastrup. Die maakte de laatste jaren naam met een theorie waarin hij de kwantumfysica verbindt met bewustzijnsfilosofie. Daarin is hij niet de eerste of enige, maar eerdere kwantumachtige theorieën van bewustzijn bleven uitgaan van een materialistisch wereldbeeld.

Kastrup is geen materialist, integendeel. Hij wordt wel gezien als voorloper in een ‘moderne renaissance’ van het metafysisch idealisme — de gedachte dat de realiteit in essentie mentaal van aard is. Dat klinkt meteen al heel zweverig, terwijl idealisme niet meer of minder een metafysische theorie is dan materialisme.’

Materialisme stelt, aldus Ouariachi, dat de werkelijkheid kan geobserveerd en gemeten worden. Los van wat we in de werkelijkheid aantreffen, is er niets.

‘Dat is volgens Kastrup moeilijk vol te houden, zeker nu de afgelopen vijftien à twintig jaar enkele belangrijke stellingen uit de kwantumfysica experimenteel zijn aangetoond. Neem het experiment dat wetenschappers van de TU Delft in 2015 uitvoerden rondom het verbijsterende fenomeen van ‘verstrengeling’: deeltjes die op grote afstand van elkaar tóch invloed op elkaars eigenschappen kunnen hebben.’

Kastrup stelt dat er aan de materie een diepere werkelijkheid ten grondslag ligt: een universeel bewustzijn. Dat idee is door materialisten altijd afgewezen, want onnodig om de werkelijkheid te verklaren.

‘De kwantum­fysica schoffelt die opvatting onderuit. Het materialisme voldoet niet meer. Volgens Kastrup is een andere kracht verantwoordelijk voor het in onze ogen volkomen bizarre gedrag van de wereld op kwantumniveau.’

De theorie van Kastrup spreekt Ouariachi meer aan dan de theorie van Dennett en dat komt, denkt de schrijver, vooral omdat Kastrups denken niet zo onuitstaanbaar blind is voor de waarde van menselijke ervaring.

Zie: Is alles bewustzijn en bewustzijn alles? (Jamal Ouariachi)

Beeld: Technische Universiteit Delft | Delftse wetenschappers realiseren als eersten ‘on demand’ quantum-verstrengeling | ‘In het experiment onder leiding van hoogleraar Ronald Hanson (TU Delft) ging het om de interactie tussen twee elektronen in verschillende labs op 1280 meter afstand.’ (Kennislink)

UPDATE 11 februari 2022 – Luistertip: De Ongelooflijke Podcast (19 januari 2022)
Bernardo Kastrup is filosoof en computerwetenschapper die internationaal furore maakt door te stellen dat het materialisme – het idee dat de werkelijkheid alleen bestaat uit materie en er geen God, ziel, of vrije wil is – niet klopt. En hij baseert dat onder andere op recent onderzoek uit de kwantumfysica. Kastrup heeft de gave om moeilijke materie uit te leggen met heldere voorbeelden.
– Journalist David Boogerd gaat in gesprek met Bernardo Kastrup en vaste gast theoloog Stefan Paas.
Update 07012025 (Lay-out)