Recensie – Geen afbeelding uit een oud manuscript, maar een rookpluim in regenboogkleuren siert de omslag van het boek Esoterie – De zoektocht naar absolute kennis. Het suggereert oneindigheid, het bestaan van een multiversum en een frisse kijk op esoterie. In negen hoofdstukken brengt Kocku von Stuckrad het esoterisch denken van de voorbije eeuwen tot leven. Hij start met een zeer academische uiteenzetting over esoterie en het esoterisch discours veld.
door gastblogger Annick Van Damme
Het was even wennen aan de overvloed van namen, boeken en ideeën die hij zeer bondig naar voor schuift. En meteen denk ik: dit onderwerp is moeilijk in een klein boekje te proppen, zeker als je er zoveel over weet te vertellen. Neem dus maar vanaf het begin een blaadje bij de hand om te noteren over welke onderwerpen je bijkomende informatie wil opzoeken. Mocht de informatiestroom nog te overweldigend zijn, laat dan de drang om elke zin te begrijpen los en het lezen zal een stuk aangenamer worden. De eerste dertig bladzijden waren voor mij tandenbrekers, ook al ben ik vertrouwd met het onderwerp.
Von Stuckrad schotelt een gevarieerd esoterisch buffet voor. Hij wijst op de rijkdom aan ideeën door de eeuwen heen, hoe ze in elkaar overlopen en sommige oude ideeën terug opflakkeren. Een groot pluspunt aan dit boek is dat hij steeds wijst op de noodzaak kritisch te zijn over hoe we de esoterische informatie uit het verleden vanuit onze huidige zienswijze op esoterie, religie en cultuur interpreteren. Alleen al daarom is dit boek een aanrader voor iedereen die zich wil verdiepen in het onderwerp.
De laatste drie hoofdstukken stellen me regelmatig teleur, in het bijzonder het deel over Magische ordes ofwel Egypte in Engeland. Zijn uiteenzetting lijkt me gebaseerd op een oppervlakkige bestudering van de literatuur over de Golden Dawn en Aleister Crowley. Zijn informatie is soms fout, onvolledig en zijn conclusies te kort door de bocht.
Mag ik een meer genuanceerd beeld over de Hermetic Order of the Goden Dawn (HOGD) en de relatie met het Theosofische Genootschap schetsen? (foto Annick van Damme: AVD)
De broedplaats van de HOGD is de Societas Roscruciana in Anglia. De HOGD had een grote aantrekkingskracht, ook op leden uit het Theosofisch Genootschap. De HOGD liet zowel mannen als vrouwen toe en opvallend is wellicht dat vooral vrouwen doorstroomden tot de hogere graden en achter de schermen een leidinggevende rol vervulden (zowel in opleiding, organisatie als financiering). In tegenstelling tot het Theosofisch genootschap was de HOGD opgericht met het doel om niet alleen de esoterische ideeën over geest, ziel, lichaam/natuur te onderzoeken, maar deze kennis en ervaring ook te gebruiken in magische rituelen. Een idee dat bij Blavatsky de haren deed rijzen, waarop ze al vlug verbood dat leden van haar genootschap tevens lid waren van de HOGD. De relatie tussen Blavatsky en de HOGD was ronduit vijandig.
Over Aleister Crowley is heel wat te zeggen, maar hem een centrale figuur van de Golden Dawn noemen is toch een foutieve interpretatie van de rol die hij binnen de HOGD heeft gespeeld. Noem hem eerder een vrouwenversierder en onruststoker die op vraag van Mathers in de Londense HOGD-tempels orde op zaken moest stellen, maar daar de gelegenheid niet toe kreeg.
Zo weinig informatie de auteur het heeft over de HOGD, zo uitgebreid is hij over het Theosofisch Genootschap van Blavatsky. Is het misschien het aantal jaren dat een genootschap bestaat, dat de waarde ervan bepaald? Does size matter? Mij lijkt het een te sterke benadrukking van het Theosofisch Genootschap als beïnvloedende organisatie op de moderne vormen van esoterie.
In de eerste hoofdstukken worden heel wat namen opgesomd van personen waar ik nog nooit over heb gehoord. Dat waardeer ik aan dit boek, want het verruimt mijn horizon. In de eerste hoofdstukken schuwt Von Stuckrad vaagheid. Dit is voor een boek over het esoterische een enorme uitdaging en een absolute noodzaak, maar die houding lijkt weg te vallen als hij het heeft over esoterie vanaf de 19e eeuw. Nergens lees ik in de laatste hoofdstukken iets over Stanislas de Guaita, Oswald Wirth, Papus of Eliphas Levi. Laat Von Stuckrad Frankrijk en Zwitserland links liggen op de kaart van het esoterisch landschap?
Over moderniteit en esoterische beleving blijft Von Stuckrad vaag en opvallend onkritisch. Hij heeft het over de sacralisering van de psyche, de ziel als landschap en noemt een aantal new-age fenomenen zoals bv. channeling en tendensen, en het samengaan van ecologie en esoterie, maar al bij al is dit een mager hoofdstuk. Een enkele keer verwijst hij naar seksualiteit als onderdeel van esoterische beleving, geen enkele keer naar het gebruik van geestverruimende middelen. Ik denk dat beide aspecten een belangrijke invloed hebben gehad op het esoterisch denken en beleving in de 20e eeuw. Het ontbreekt ook aan een kritische noot over de invloed van marketing op het huidig esoterisch denken.
En dan is het boek plots uit en blijf ik toch met een enigszins onbevredigd gevoel naar esoterisch kennis achter. Dit is in hoofdzaak een academisch boek, dat slechts met mate zal doorsijpelen naar het ruimere publiek dat niet enkel het esoterische wil bestuderen, maar het ook een waardevolle plaats in hun leven willen geven. Misschien is er te veel versnippering in het esoterisch denken in de 21e eeuw om er iets zinvols over te zeggen?
Kocku von Stuckrad is hoogleraar Religiewetenschap en Decaan van de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap bij de Rijksuniversiteit Groningen.
Kocku van Stuckrad: Esoterie. De zoektocht naar absolute kennis | Uitgeverij AUP | Paperback | € 19,95 288 blz | ISBN 978 90 8964 621 7 | Ook als e-book verkrijgbaar
Gerelateerd: Religie en de zoektocht naar absolute kennis
Klik hier voor meer over Annick Van Damme.
GODEN EN MENSEN 
Dank Paul!
Groet
Frank
Verstuurd vanaf mijn iPad
LikeLike
@Zilvervis, ik heb uw verzoek doorgegeven aan Annick.
LikeLike
Geachte mevrouw,
Dank voor uw verhelderende bespreking van Von Stuckrads boek. Op grond hiervan denk ik dat ik het boek liever niet lees, ondanks de positieve kanten die u ook belicht. Ik ben zo vrij te veronderstellen dat mijn eigen boek ontkomt aan de kritiekpunten die u noemt (te academisch, misvattingen etc). Van veel mensen die bepalend zijn geweest voor de ontwikkeling van de esoterie (Blavatsky, Steiner maar ook bijv. Plotinus) zijn korte biografieën toegevoegd. Ik zou het zeer waarderen als u mijn boek zou willen lezen en recenseren. het is kort geleden uitgekomen en heet Esoterie in Begrijpelijke Taal. Ik kan u kosteloos een exemplaar doen toekomen. Meer informatie vindt u o.a. onder de volgende link:
http://i-bookshop.nl/in-begrijpelijke-taal/esoterie-in-begrijpelijke-taal
LikeLike
[…] van esoterie? Want waarom anders dat gebrek aan kritiek op het esoterisch gedachtengoed? Een andere recensent meende dat Von Stuckrad meer kritiek op het esoterisch gedachtegoed had moeten uiten. Waarom doet […]
LikeLike
@Annick
Veel dank voor dit wijsheidsinzicht!!
Daarom voel ik me waarschijnlijk een botsauto die óf links óf rechts tegen de vangrail rijdt in plaats van netjes rustig in het midden van de weg.
LikeLike
@Jan De ervaringen die met Matigheid te maken hebben zijn niet zo vredig als op het eerste zicht lijkt. Het verbinden van energie tussen materie en pure energie gaat met heel wat uitdagingen gepaard. Door het verbinden worden oude ideeën en innerlijk structuren vernietigend. Hierin zou je het werk van Kali kunnen zien.
LikeLike
@Annick van Damme
Oh vergeten, het beeldje is te zien op tijdstip14:14 van de video. Kali staande op Shiva.
Shiva ziet dat het fout gaat op 14:03 Shiva verlaat zijn plaats om onder Kali te komen op 14:08. Shiva dempt de woeste dansstappen van Kali om het uiteenvallen van het universum te voorkomen 14:14.
Kali komt tot stilstand en steekt haar tong uit (guna rajas=energie) vastgeklemd door haar tanden (guna sattwa=harmonie) Kali wordt ook gezien als de heerser van het “niet zijn” in de grote verduistering van de tijdscyclus (Pralaya).
LikeLike
@Annick van Damme
Ik heb even kort op je site gekeken. Ik heb niet veel met Tarot: bijna niets Maar wat wel indruk op me maakte is de eerste beschrijving van de wereld citaat:
“De kaart van De Wereld toont een vrouw die heel centraal staat op de kaart, ze staat midden in het universum, midden in de Schepping en tegelijk stelt ze de Schepping zelf voor. Ze stelt de meest dichte vorm van de Schepping voor, de natuurlijke perfectie. Haar naaktheid is gesluierd, over de (bijna) perfecte goddelijke Schepping hangt een waas, een mysterie.”
Ik denk dan aan Isis (van Osiris) en aan MahaMaya (de grote illusie) maar ik word het meest getroffen door dat wat nu in mij werkzaam is vanwege het bronzen beeldje dat ik onlangs gekocht heb.
zie bjdrage:
https://godenenmensen.wordpress.com/2014/05/21/steeds-meer-mensen-kijken-over-de-grenzen-van-een-religie-heen/#comment-4574
Bedenkt dat Shiva en (de naakte) Kali één zijn: bewustZIJN en energie.
Wat dan bij mij als vraagteken ontstaat is de woestheid van Kali en de matigheid in jouw beschrijving die daarna volgt. Ik ben benieuwd of dat vraagteken een uitroepteken kan worden.
groet van Jan
LikeLike
De zoektocht naar absolute kennis was typisch voor de periode eind 18de eeuw/begin 19de eeuw. Esoterie kan je niet gelijkschakelen met een zoektocht naar absolute kennis, maar elk boek heeft natuurlijk wel een pakkende titel nodig; en het is niet steeds de auteur die de titel van zijn boek bepaalt.
Persoonlijk heb ik vooral interesse in de tocht, het in beweging zijn of Zijn in beweging. Tarot is hierbij de rode draad. Het brengt me in contact met de geschied-en-is van de westerse spiritualiteit, met cultuur, symboliek, mystieke beleving, ….
Het is een interesse dat ik graag met anderen deel via mijn blog, ontmoetingsdagen, cursussen, enz.
Wat boeken over esoterie betreft : Ik merk dat die vooral sterk zijn in het verzamelen van feiten en leggen van verbanden tussen die feiten; ze grasduinen in manuscripten en schotelen je die kennis voor. Ik vermoed dat men bewust schuwt om duidelijke uitspraken te doen over esoterie in de meer recente tijden uit vrees geassocieerd te worden met een bepaalde denkstroming. Hun visie en academisch werk zou dan niet langer als volwaardig en evenwichtig worden gezien.
LikeLike
Kocku von Stuckrad is hoogleraar Religiewetenschap en Decaan van de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap.
“De zoektocht naar absolute kennis”
Ik vraag me af of het de eigenschap van godgeleerden is om te menen dat er zo iets is als “absolute kennis”.
Het lijkt me zo iets als zoeken naar de pot goud op het einde van de regenboog.
Kocku zoekt dan aan de rode zijde en Annick aan de violette zijde en beiden zien andere kleuren aan de grens van de regenboog.
LikeLike
Hoi Corrie.
Je hoeft geen sorry tegen me te zeggen hoor !!!
Ik snoep graag van allerlei wortels.
Daar zeg ik ook geen sorry voor.
groetjes Jan
LikeLike
Geen blog, maar een reactie.
Ieder volgt zijn eigen queeste.
Esoterie is zo veelzijdig, daar kun je voorlopig wel mee vooruit. Een paranormale bijeenkomst bracht mij naar de rozenkruisers. Voor mij één stap verder na antroposofie, een BDE, cursussen filosofie, en parapsychologie .
De link naar deze mevrouw verwijst naar de mogelijkheden van Tarot. Astrologie en een horoscoop gaven mij het advies veel te lezen over grote leiders. Daarvoor heb je m.i. alleen al meerdere levens nodig. Leiding geven lijkt voor mij niet meer de juiste weg. Mensen kunnen leren zelf hun keuzes te maken. Dáár kun je advies over inwinnen . Om al deze adviezen te verwerken, (en jezelf te blijven); blíjf je bij je eigen wortels. De mijne liggen nou eenmaal in het Vrijzinnig/Humanistisch Christendom. (Sorry Jan).
Het bijzondere hiervan vind ik ,dat de mens Jezus, zelf nooit hoorbaar heeft geprotesteerd tegen zijn lot. Mij lukt dat niet. Voor algemene verspreiding van esoterische kennis was de mensheid toen waarschijnlijk nog niet rijp. Nu verdiepen meerdere mensen zich hier wel in.
Hoe kun je deze kennis terugkoppelen naar een algemeen aanvaardbaar Christendom? De uitleg die de kerkvaders aan religie gaven waren gerelateerd aan de tijd. Wereldlijke macht speelde daarbij ook een rol. Dat kun je wel begrijpelijk vinden, maar niet acceptabel. Hoe nu verder ? Op zoek via kerkmoeders? Wat ik van Teresa van Avila las, sprak mij erg aan. Zouden er overeenkomsten bestaan tussen een mystieke ervaring, een BDE, homeopathie en filosofie?
“De innerlijke burcht” van Teresa lijkt op de omschrijving van een homeopatische behandeling: De ui afpellen tot je bij de kern bent gekomen. Over beiden: Spinoza en Teresa las ik “ Amor Fatum, Amor Dei”, . De associatie met het pad van TAO is dan snel gelegd. En een tekst van Huub Oosterhuis: U is de toekomst. Kome wat komt. Wéten doen we niets, We geven vorm naar vermoeden.
LikeLike