God ontlaadt zijn toorn op zijn Zoon? Jezus als hitteschild of bliksemafleider? Het is niet Bijbels Vader en Zoon zo tegenover elkaar te zetten. Moeten wij beschermd worden tegen een vader uit wiens handen wij gered moeten worden? Kan ik die vader wel vertrouwen? Wat is dat voor vader, die eerst je vijand is? – Deze gedachten hielden Reinier Sonneveld, de auteur van Het vergeten evangelie, erg bezig. Hij schreef er een dik boek over. ‘Een nieuwe kijk op de laatste 18 uur van Jezus verandert inderdaad alles’, luidt een recensie.

In Het vergeten evangelie stelt Reinier Sonneveld scherpe vragen bij de gedachte dat God genoegdoening zou eisen, en dat Jezus plaatsvervangend de straf draagt en de schuld betaalt. – Nogal een heftig thema. Mensen haken vaak af als het over de kruisiging gaat, zoals Sonneveld zelf ervaart als hij er met anderen over spreekt. Welke God wil een kruisiging?

‘Het kruis staat niet voor niets symbool voor het christelijk geloof zelf: Jezus’ kruisdood vormt de diepste kern ervan. Jezus brengt verlossing door aan het kruis een gruwelijke dood te sterven. Maar hoe kan het leven, de dood en de opstanding van één mens verlossing betekenen voor de mensheid?’ (weetwatjegelooft.nl)  

Christus Victor versus Verzoening door voldoening
Er zijn twee gedachten over de executie van Jezus. Dat zijn de oudchristelijke Christus Victor-benadering en het model van Verzoening door voldoening.

‘De kern ervan [van de Christus-Victor-benadering, PD] is dat God koning wordt, en wel door de executie van Jezus. Toen Jezus werd gekruisigd, werd de mensheid gered. Verzoening gebeurt door wat God en mens van elkaar scheidt – het kwaad in en buiten ons – te overwinnen. Waar velen de Christus Victor-benadering combineren met die van Verzoening door voldoening, wijst Sonneveld dit laatste model resoluut van de hand en betitelt hij aspecten ervan als ‘on-Bijbels’.’ (Studiedag over verzoening)

Het gaat Sonneveld vooral om de herontdekking van Christus Victor, zegt hij in een vraaggesprek in het ND, waarin hij met theoloog Kees van Kralingen de degens kruist over het ‘vergeten evangelie’, zoals theologisch onderzoeker Solleveld de kijk op het verzoeningswerk van Jezus betiteld. De discussie gaat morgen in de Theologische Universiteit Kampen uitgebreid verder op een studiedag voor predikanten: ‘Hoe Jezus’ kruisdood ons kan verlossen’. Iedereen moet dan wel minstens Het vergeten Evangelie gelezen hebben.

Onderzoeker Sonneveld vertelt over de karikaturen over Jezus als offerlam, die elke zondag vele keren van de kansels worden verkondigd, en vraagt zich af dat als Gods genade en vergeving gratis wordt aangeboden, waarom je dan zegt dat daarvoor betaald moet worden. En dan ook nog weer door de dood van een mens? Dan wordt het volgens hem een transactie.

Sonneveld zag onlangs een evangelisatiefoldertje in een ziekenhuis liggen, over een strenge God met een baard, en een kloof met een kruis eroverheen. Dat vindt hij een onbegrijpelijk verhaal, tenzij je er dertig jaar mee bent opgevoed. Volgens Sonneveld werkt dat niet en vindt dat mensen gediend zijn met een groter evangelie.

‘Als ik tegen een ongelovige zeg dat Jezus de overwinning van de liefde is, dan snapt iedereen dat zinnetje. Ik kan daarbij het verhaal vertellen over vergeving voor een overspelige vrouw of de beulen die Jezus bij het kruis vergeeft. Dan voelt iedereen aan dat dit is wat we allemaal willen: dat het kwaad verslagen wordt, leven met een God die helemaal liefde is. Dan vertel je een begrijpelijk verhaal, dat bovendien veel aantrekkelijker is.’ (ND)

En toch wordt ‘de kruisiging een kroning’, volgens een van de vele recensenten: daar kom je pas achter als je het boek Het vergeten evangelie uit hebt. – Het doet mij encyclopedisch aan, uitermate boeiend, met veel foto’s, tekeningen en uitstapjes naar alle kanten: poëzie en techniek; verwijzingen zowel naar filosofen, theologen en psychologische onderzoeken als naar televisieprogramma’s; naar artikelen uit vele kranten en Bijbelcitaten; van Monty Python tot Theo Maassen; van De Correspondent tot Twitter. Duidelijk is de lange queeste van Sonneveld naar het hoe, wat en waarom van God en Jezus. 

Bij een van de citaten in Het vergeten evangelie, van theoloog en kerkvader Ireneüs van Lyon – de man van de Verzoeningsleer, de leer die bij het Eerste Concilie van Nicea tot grondslag van het christendom werd uitgeroepen – blijf ik even mijmeren als ik op blz. 96 lees: ‘De glorie van God is de mens die voluit leeft.’ Hoe zou Jezus over zo’n uitspraak denken, destijds op Golgotha? – Het vergeten evangelie zou vooral over Goed Nieuws gaan, een ontdekking die voor Sonneveld een openbaring bleek: ‘We zijn een deel van het ‘goede nieuws’ uit de Bijbel vergeten.’
Het boek leest als een detective. En dan een van de betere. Heeft God het gedaan?

Bronnen:
* Zijn we een deel van het ‘goede nieuws’ uit de Bijbel vergeten?
* Studiedag over Verzoening

Het vergeten Evangelie – Het geheim van Jezus verandert alles | Reinier Sonneveld | 2018 | Uitgever Buijten & Schipperheijn Motief, Amsterdam | E-books via reiniersonneveld.nl/shop

Beeld: David Mach – Dadiani Fine Art – Calvary, 2011, Mixed Media