Boeddhist Varamitra vraagt zich af of je gegrond kunt zijn in meerdere religies. Wel denkt hij dat je meerdere inspiratiebronnen kunt hebben en dat bijvoorbeeld het boeddhisme voor veel mensen de tweede inspiratiebron kan zijn. ‘Ik denk niet dat een cafetaria-achtig model, waarbij mensen elementen van verschillende religies op één bordje scheppen, zal beklijven. Je hebt volmondige JA – zeggers nodig; mensen die zich 24 uur per dag verbonden weten met een traditie, daarin gegrond zijn.’
‘Door letterlijk bij elkaar aan te bellen en simpelweg bij elkaar aan tafel te gaan zitten. We moeten van ons eiland af en naar het wij-land toe. Alleen zo, door elkaar scherp te houden, kunnen onze tradities interessant blijven voor zoekers’ (Varamitra)
Waarheidsclaims Je vergroot je kans met God in aanraking te komen, zoals godsdienstsocioloog Erik Sengers vorig jaar zei in Trouw. Toch bestaat er zoiets als Multiple Religious Belonging, dat erop neerkomt dat sommige gelovigen de waarheidsclaims van één religieuze traditie als een keurslijf voelen en zich niet alleen afkeren van kerken en religieuze instituties, maar ook niet langer onderworpen willen zijn aan religieuze autoriteiten die ze voorschrijven waarin ze moeten geloven. André van der Braak (foto: VU Amsterdam), hoogleraar boeddhistische filosofie in dialoog met andere levensbeschouwelijke tradities, aan de VU in Amsterdam, zegt hierover:
‘Zelf ben ik ook een multiple religious belonger. Opgegroeid in de katholieke kerk, daarna de kerk vaarwel gezegd en het boeddhisme omarmd, toen een aantal jaren het spirituele pad bewandeld bij een Amerikaanse spirituele leermeester, en nu puttend uit zowel de katholieke als de boeddhistische traditie. Bij veel mensen in mijn omgeving bemerk ik een sympathie voor het boeddhisme, en boeddhistische meditatie, zonder dat ze nu de behoefte voelen om zichzelf als ‘boeddhist’ te omschrijven.’
‘Vastbijten in de materie’ Varamitra vergelijkt Multiple Religious Belonging met erwtensoep die door de blender is gegaan: dan zie je wat er van overblijft. Hij wil mensen die zich vastbijten in de materie, zich met overtuiging inzetten voor een bestendig Boeddhisme. Hij vindt trouw zijn aan één traditie de voorwaarde voor het voortbestaan ervan.
‘Ik zit wel eens met leden van meer hedendaagse religieuze stromingen om de tafel. Zij hebben het idee dat alle religies en bronnen op hetzelfde neerkomen. Maar vanuit mijn perspectief zie ik bij hen vooral een marginale kennis van het boeddhisme. Ze leggen het op hun eigen manier uit, wat echt volledig voorbij gaat aan waar het echt over gaat. Wat blijft er dan nog van over, behalve dan een soort erwtensoep die in de blender is gegaan? Ik geloof juist in diversiteit: niet iedereen is hetzelfde. Dat zorgt voor een mooie dynamiek, die ons uitdaagt. Als je nergens meer ècht in gelooft, dan word je een soort dood water.’
Varamitra(foto: bchaaglanden.nl) vindt dat er een brede onderlaag van mensen is die op een basale, soort consumerende manier, geloven – vaak alleen op bepaalde markeerpunten in het leven. Toch wil Varamitra met andere religies samenwerken.
‘Door letterlijk bij elkaar aan te bellen en simpelweg bij elkaar aan tafel te gaan zitten. We moeten van ons eiland af en naar het wij-land toe. Alleen zo, door elkaar scherp te houden, kunnen onze tradities interessant blijven voor zoekers. Dat betekent absoluut niet dat we allemaal één worden of iets dergelijks, daar geloof ik niet in.’
Illustr: Relishoppen geeft je de kans om verschillende religieuze stromingen beter te leren kennen. (Leidse Studenten Ekklesia)
Varamitra (1953) is van huis uit organisatieconsulent en sinds 1987 in Amerika en Europa opgeleid in boeddhisme en meditatie. Naast zijn werk voor BC Haaglanden werkt Varamitra als hoofd boeddhistische geestelijke verzorging bij het Ministerie van Veiligheid en Justitie.
Prof. dr. André van der Braak is werkzaam aan de Vrije Universiteit als bijzonder hoogleraar boeddhistische filosofie in dialoog met andere levensbeschouwelijke tradities. Hij studeerde klinische psychologie en vergelijkende wijsbegeerte in Amsterdam, studeerde in 1986 af op Nietzsche en het boeddhisme en promoveerde in 2004 op Nietzsche aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Van 2007 tot 2009 was hij directeur van de stichting Filosofie Oost-West. Naast zijn wetenschappelijke en algemenere publicaties geeft hij sinds vele jaren cursussen bij HOVO Amsterdam. Update september 2025 (Lay-out), tekstcorrectie
RELIFILOSOFIE 