‘Is er zoiets als een hoogste norm waar ons bestaan aan moet voldoen? Kunnen we die kennen, of moeten we de standaard waaraan ons leven moet voldoen helemaal zelf bepalen? Is de norm voor goed en kwaad in elke tijd en cultuur weer anders?’ Een anonieme geldschieter heeft de Protestantse Theologische Universiteit 1,5 miljoen euro toegekend om deze vragen te onderzoeken. Zes jaar wordt ervoor uitgetrokken om antwoorden te vinden. ‘Het wordt oppassen voor reflexen van gelovigen en ongelovigen,’ zegt projectleider van het Moral Compass Project, Maarten Wisse, hoogleraar dogmatiek aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU). ‘We zitten vast in een denken uit de Verlichting dat het goede algemeen geldig moet zijn, anders is het subjectief en daarmee verdacht.’

‘Het hachelijke schuilt hierin dat een gelovige snel in de reflex schiet dat, als hij denkt te weten wat goed is en wat Gods gebod is, hij vindt dat iedereen zich daaraan moet houden. De reflex van de ongelovige daarop is even rigide, maar in spiegelbeeld: hij zal deze opvatting afdoen als een privémening die hij niet serieus hoeft te nemen, omdat ze teruggaat op diens geloof. Het toetsen op redelijkheid of goede argumenten blijft achterwege.’ (ND)

Veel mensen vinden – volgens de PThU – dat mensen het met elkaar eens moeten zijn over een universele norm voor goed en kwaad, maar omdat dat duidelijk niet het geval is, kan er dus ook geen universele of goddelijke wet zijn.

‘Toch roept dat ontbreken van een universele standaard voor het goede leven ook onzekerheid op: hoe weet ik dat het goed is wat ik doe? Wanneer ben ik goed genoeg? Tegelijkertijd is er bezorgdheid over mensen die een hoogste norm menen te kennen: die mensen lijken per definitie intolerant. Enerzijds hebben mensen behoefte aan een norm waaraan hun leven moet voldoen, maar anderzijds lijkt zo’n norm altijd op gespannen voet te staan met hun belangen.’ (PThU)

Het Moral  Compass Project wil bijdragen aan het versterken van een ‘moreel kompas’, gericht op het goede zonder mensen klem te zetten.

‘Anderzijds verkennen we in het project vanuit drie toegepaste velden wat een ‘moreel kompas’ zou kunnen bijdragen aan concrete ethische vragen op het terrein van vrijheid van meningsuiting, de notie van de familie en de vragen rondom het levenseinde.’ (PThU)

In het ND zegt Wisse dat we in onze tijd nieuwe manieren moeten vinden om over moraal te spreken, zonder in reflexen terecht te komen die elkaar uitsluiten.

‘Kunnen we een manier vinden om het spreken over de hoogste norm of om Gods geboden in verband te brengen met een breder maatschappelijk debat over goed en kwaad? Ook mensen die niet geloven, hebben inzicht in het goede, wat weer niet betekent dat iedereen het over moraal eens kan worden. Juist vanuit de deugdentraditie weten we dat moraal geen rigide criterium kent dat je overal op kunt toepassen, maar dat er verstand en wijsheid bij horen om te bepalen wat in een situatie rechtvaardig is.’

Hoogleraar Theo Boer, Universitair docent ethiek, medische ethiek (PThU) en een van de onderzoekers van het project, twittert dat hij het het een prachtig project vindt waarin de ethiek van het levenseinde een postdoc krijgt.

‘Met in de traditie van dit op Spinoza geïnspireerde project specifieke aandacht voor godsdienstige en niet-godsdienstige argumenten bij een zelfgekozen levenseinde.’

Moral Compass Project – Bij dit project zijn vijf onderzoekers van de PThU betrokken: Maarten Wisse (projectleider), Theo Boer, Petruschka Schaafsma, Pieter Vos en Klaas-Willem de Jong en er worden zes postdocs en promovendi aangesteld die delen van het project uitvoeren.

Beeld Good Evil Wishy Washy: slantedright2.blogspot.com