‘God is dood, dus die kan ons niet meer straffen. Het is de mens die het zichzelf allemaal aandoet. Zo bekeken zijn de ergste ecologische doemverhalen zelfs een vorm van hoogmoed. Alsof de mens in staat is om de planeet te verwoesten. De planeet heeft al veel erger meegemaakt: van ijstijden tot komeetinslagen.’ Dit zegt Joël De Ceulaer in Liberales. ‘De moderne mens lijkt wel emotioneel gehecht aan doemscenario’s. We smullen ervan, we smachten ernaar, en o wee als iemand de ernst van de zaak probeert te relativeren.’

Alsof we kleuters zijn die keer op keer hetzelfde sprookje willen horen. Doodsbang zijn we voor die enge heks en die boze wolf, maar toch kunnen we er niet genoeg van krijgen. Gelukkig zorgen media, politiek en wetenschap vandaag voor een nooit opdrogende stroom aan onheilsberichten. Samen schrijven zij de sprookjes van deze tijd. Verhalen waarmee het gezellig huiveren is, ’s morgens in de krant, ’s avonds in het journaal.

Joël De Ceulaer is auteur van de boeken Homo Sapiens en Grote vragen. Hij werkte van 1999 tot 2011 voor Knack magazine en is nu redacteur bij De Standaard. De Ceulaer schreef een essay over onze onuitroeibare neiging tot doemdenken.

Toch zijn die sprookjes niet nutteloos. In 1999, vlak voor de zo gevreesde millenniumwende, verscheen het zeer interessante boek De Apocalyps, het einde der tijden door de eeuwen heen. Daarin legt de Amerikaanse historicus Eugen Weber uit dat het geloof in de Bijbelse eindtijd vaak de motor van vooruitgang is geweest. Tal van ontdekkingsreizigers en wetenschappers – onder wie Christoffel Columbus en Isaac Newton – vonden hun motivatie mede in de nakende komst van het duizendjarige rijk, dat zou voorafgaan aan het Laatste Oordeel.

De Ceulaer vindt dat we ons wat meer met het optimisme moeten bezig houden en reikt daarvan enige voorbeelden aan, zoals het boek De rationele optimist, waarin de Britse bioloog Matt Ridley zich richt op die vooruitgang. Want alles is beter geworden: we waren 10.000 jaar geleden met 10 miljoen, nu met meer dan 6 miljard. 99% van die 6 miljard heeft het in vrijwel alle opzichten beter dan die 10 miljoen van toen. Ridley geeft inzicht in onze sterke punten en adviseert ons om optimist te zijn. Weg met het pessimisme!

Ridley toont aan dat de mensheid de voorbije eeuwen op de meeste vlakken alleen maar vooruitgang heeft geboekt. Waarom slaat die boodschap dan niet aan? Omdat pessimisme veel wijzer klinkt dan optimisme, denkt Ridley. ‘Als u in het café tegen uw vrienden zegt dat de regering goed bezig is, zullen ze denken dat u dom en naïef bent. Terwijl iemand die de wenkbrauwen fronst en zegt dat het helemaal niet zo goed gaat meteen een wijze indruk maakt. Terwijl hij misschien minder goed geïnformeerd is.’

Zie: Er was eens een apocalyps (Liberales)