‘Jeruzalem ligt niet in Israël’

Voor zijn zoontje Sam schreef Willem Wilmink: ‘Ook waar men ‘t groot verdriet herdenkt, dat snap je later wel, ook daar, Sam, ligt Jeruzalem. Maar niet in Israël’. Het zijn de slotregels van zijn gedicht Waar ligt Jeruzalem? Twee jaar later, in 2002, maakte Herman van Veen er een li e d van. – Volgens oud-hoogleraar wijsbegeerte Koo van der Wal hebben de kerk en het westen geen band met het reëel bestaande Jeruzalem en Israël. Wel met het ideële Jeruzalem en Israël.

‘De kerk en het westen hebben geen band met het reëel bestaande Jeruzalem en Israël. Wel met het ideële Jeruzalem en Israël’
₍_{Koo van der Wal)}

Israëlische en Palestijnse moeders
Zoals het ideële Israël ‘van het schooltje in Jeruzalem dat Israëlische en Palestijnse moeders, lang geleden al, gesticht hebben met het idee: als we bij de vier- en vijfjarigen beginnen, dan kunnen ze het later ook: samenleven’.

Waar ligt Jeruzalem?

Mijn kleinzoon vroeg me op een dag
toen ik wandelde met hem:
‘Opa, vertel me alstublieft,
waar ligt Jeruzalem?’

‘Waar’, zei ik, ‘ergens in een sjoel
met diep ontroerde stem
het Kol Nidrei gezongen wordt,
daar ligt Jeruzalem.

Waar het gezin dat sjabbes viert,
in Bonn of Nottingham,
zijn kippensoep in vrede eet,
daar ligt Jeruzalem.

Ook waar men `t groot verdriet herdenkt,
dat snap je later wel,
ook daar, Sam, ligt Jeruzalem.
Maar niet in Israël’.

(‘Sam Wilmink kwam in november 2000 ter wereld. Nog voor hij kon lopen en praten schreef Willem Wilmink het gedicht Waar ligt Jeruzalem?, waarin hij het ventje wandelend en sprekend opvoerde.’
_{(Uit: In de man zit nog een jongen: Willem Wilmink – de biografie door Elsbeth Etty – 2019)}

De nieuwe werkelijkheid in Israël en de Palestijnse gebieden
Correspondent Tel Aviv en Oost-Jeruzalem (2014-2017) voor NRC, Derk Walters, publiceerde in 2018 Israël zegt geen sorry meer, over de nieuwe werkelijkheid in Israël en de Palestijnse gebieden. Walters zag een op het seculiere socialisme geschoeide staat veranderen: ‘Nu zijn de krachten rechtser en religieuzer, nationalistischer en traditioneler dan het Israël dat velen, ook in Nederland, voor ogen hebben’. – Door zijn kritische berichtgeving werd in juli 2017 door de Israëlische autoriteiten zijn werkvergunning ontzegd.

‘Israël schaamt zich ook niet langer voor de bezetting, maar zegt het nu openlijk: de Westelijke Jordaanoever behoort ons toe. In toenemende mate worden tegenstanders van de machthebbers niet langer als gewone opponenten gezien, maar als dissidenten of landverraders die monddood gemaakt moeten worden.’
_{(Uit: Israël zegt geen sorry meer, 2018, Derk Walters)}

Onverzettelijke Netanyahu
Dat samenleven, waarop de Israëlische en Palestijnse moeders hoopten, is waarschijnlijk gelukt bij veel mensen in Israël. Helaas heeft de politiek daar geen boodschap aan. Nu het echt oorlog is, is ook dat vreedzaam samenleven verwoest. De onverzettelijke Netanyahu heeft zijn zin: vrede heeft hij voorgoed onmogelijk gemaakt. Bewust, want hij koerst verder aan – en gaf dat toe, onlangs weer in een toespraak – op het ‘bevrijden’ van Israël van alle Palestijnen, niet alleen van Hamas. De Westoever treft inmiddels hetzelfde rampzalige lot als Gaza.

‘We hebben gewoon een heel sterk land nodig,’ luidt het verweer van Netanyahu die stelt dat hij ook [naast Gaza] de Westelijke Jordaanoever moet hebben om Israël te kunnen verdedigen.’
_{(Zie: ‘Israël van de rivier tot de zee’ – 2023)}

Straft God zijn ‘uitverkoren volk’?
Het – metaforisch bedoelde – ‘beloofde land’ maakt van Palestina letterlijk het ‘beroofde land’. Israël verdrijft sinds 1948 honderdduizenden Palestijnen. Dan kan je – als je de Talmoed erop naslaat – weten dat dit uiteindelijk als een dodelijke boemerang werkt. Politiek Israël gelooft niet in God en de Thora, durft het dan ook niet aan op de Eeuwige te vertrouwen. Laat staan dat het aanstuurt op vredig samenleven met de Palestijnen. De God van Abraham heeft het nakijken.
Politiek Israël heeft alle kansen hiervoor laten liggen. Het lijkt of de Eeuwige – nu Hij ziet dat Israël zich niet aan Zijn wetten en regels houdt – zijn ‘uitverkoren volk’ zal straffen. Want zo schijnt Hij volgens de Thora in elkaar te zitten. Israël krijgt wellicht een onverteerbare matse van eigen deeg.

_{Duizenden Israëlische en Palestijnse vrouwen wandelen voor vrede (2017)}

Politiek maakt vrede onmogelijk
Israël had al decennia in vrede kunnen leven, velen daar werkten al vele jaren aan gerechtigheid en vrede, zoals Alex van Ligten in 2014 zei:

‘Ik denk: toch minstens óók in Israël, waar sjabbes wordt gevierd, ‘t groot verdriet herdacht, op de plaatsen waar recht en gerechtigheid hand in hand gaan met het verlangen naar en het werken aan vrede. Ik denk aan het schooltje in het hart van Jeruzalem dat Israëlische en Palestijnse moeders gesticht hebben met het idee: als we bij de vier- en vijfjarigen beginnen, dan kunnen ze het later ook: samenleven. Ik hoop dat dat schooltje er nog is.’
_{(Alex van Ligten, in: Toespraak in de Amsterdamse Studentenekklesia op 30 maart 2014)}

‘Verbondenheid’ met Israël? Welk Israël?
Koo van der Wal verwijst eveneens naar het gedicht van Wilmink:

‘De laatste regel is uiteraard dichterlijke overaccentuering om de gedachte te benadrukken dat het Jeruzalem waar het hier om gaat niet de geografische plaats in het Midden-Oosten is, maar een ideële grootheid die overal gestalte aanneemt waar diep doorleefd een religieus lied gezongen wordt, in vrede de meest alledaagse dingen gedaan worden of men in bezinning stil staat bij groot lijden in de wereld.’
_{(Koo van der Wal)}

Van der Wal stelt in Volzin terecht de vraag over welk Israël we het hebben. Hij geeft commentaar op de idee dat het christendom ontstaan is uit het jodendom. En dat vandaar gesproken wordt over de onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël. Maar, zo vraagt hij zich af, is dat een geldige gevolgtrekking, van de religie naar het volk daarvan?

_{‘Het heuveltje in de oude wijk van Jeruzalem beslaat nog geen halve vierkante kilometer, maar is van groot belang. Al millennia vechten joden, moslims en christenen om de Tempelberg, die ze allemaal als heilig beschouwen. Dit zijn de achtergronden van een conflict dat telkens weer oplaait.‘} _{(Historia, 2023)}

‘Fatale misvatting’
‘Dat doen we ook niet bij die andere bron van onze cultuur, de Griekse beschaving (‘Athene’ naast ‘Jeruzalem’). Nadat die de wereld haar onvoorstelbare schatten gegeven had heeft het Griekse volk alleen nog in historisch opzicht een bijzondere plaats in ons leven, maar is dat geen reden voor een bijzondere verbondenheid met dat volk. Hetzelfde geldt dan voor het joodse volk.’
_{(Koo van der Wal)}

Het is met het ideële Israël en Jeruzalem dat de kerk en het westen een band hebben, stelt de filosoof.

‘En niet met het reëel bestaande Jeruzalem en Israël, al helemaal niet als dat laatste met bruut geweld te keer gaat als nu in Gaza gebeurt. Dit Israël op grond van een fatale misvatting de hand boven het hoofd te houden, maakt ons nog medeplichtig bovendien.’
_{(Koo van der Wal)}

Bronnen:
* Israël zegt geen sorry meer – Derk Walters – uitgeverij Unieboek | Het Spectrum bv, Houten, 2018
* Herman van Veen – Waar ligt Jeruzalem? – music.apple.com
* Apoftegma, Richard Kroes – Jeruzalem
* Ekklessia Amsterdam
* Goden En Mensen – ‘Israël van de rivier tot de zee’
* Volzin – ‘Verbondenheid’ met Israël? Welk Israël?

Beeld: Israëlische vlaggendag ontaardt in rellen – ‘De mars van zo’n 25.000 radicale Israëliërs trekken door de Palestijnse Oude Stad van Jeruzalem’. De Standaard (Blg.) – ‘Terwijl de mars door de steegjes van Jeruzalem trok, weerklonken de ‘gebruikelijke’ slogans als ‘dood aan de Arabieren’. (Ahmad Gharabli/afp – mei 2022)
Beeld: Reuters – Duizenden Israëlische en Palestijnse vrouwen wandelen voor vrede (NOS Nieuws, Zondag 8 oktober 2017. )
Beeld Tempelberg: 333travel.nl
Update: 04012024

‘Israël van de rivier tot de zee’

The Biblical Zionist verspreidt het Bijbelse vers From the River to the Sea, Where God said Your Land will be momenteel op het wereldwijde web. Veel joden in Israël, en ook Nederlandse kerken, vinden dat alle Palestijnen uit heel Israël moeten verdwijnen. Deuteronomium 11:24 plaatsen zij naar 2023: ‘Elk stuk grond dat u zult betreden is voor u. Uw gebied zal zich uitstrekken van de woestijn tot aan de Libanon, en van de rivier de Eufraat tot aan de zee in het westen’. Ooit, zo interpreteren zij dit vers, sloot de God van Abraham een eeuwig verbond met Israël: God zou ‘al het land’ beloven. Genesis 15 en Psalmen 105 worden ook uitgelegd als ‘bewijs’.

‘Het meest voorkomende onderwerp van profetie in de hele Bijbel is het beloofde herstel van de natie Israël in deze laatste dagen’
_{(The Biblical Zionist)}

The Biblical Zionist
De tekst van het vers From the River to the Sea, Where God said Your Land will be publiceert Petra van de Wetering op X. Zij verwijst ermee naar Facebook waarop The Biblical Zionist actief is. Het in de Bijbel beschreven Beloofde Land zou grotendeels samenvallen met het grondgebied van de huidige staat Israël plus de Palestijnse gebieden (de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever), de Golanhoogten en aangrenzende delen van Syrië en Jordanië.

Celebration Church
Voorganger pastor Sebastiaan van Wessem van de joodse Celebration Church in Huizen ondersteunt die visie ook actief op X. Van Wessem is ‘global leader’ van het wereldwijde team van de KNGDM Alliantie dat ‘het goede nieuws over het Koninkrijk over de hele wereld predikt, zodat alle naties het zullen horen; en dan komt het einde’.
– Volgens ds. Ernst Leeftink is dat allemaal ‘foute retoriek en is Israël in het Oude Testament niet de staat Israël‘.

Christenen voor Israël
‘Het lijkt mij daarom ongepast om Bijbelteksten over Israël uit het Oude Testament toe te passen op steun aan de staat en de Joodse burgers van Israël vandaag. Dan krijg je van die vreemde toepassingen zoals ‘Christenen voor Israël’ dat je een Psalm over persoonlijke geloofsvervolging uit het jaar 1000 vóór Christus gaat toepassen op de politieke situatie in Israël anno 2023.’
_{(Leeftink, cvandaag)}

Het Sinaïtische Verbond
Van de Wetering en Van Wessem staan kritiekloos achter Israël en baseren dat op interpretaties uit de Bijbel. Hiermee doelen zij op het nauwe verband tussen de geschiedenis van het Joodse volk en zijn godsdienst, het jodendom. Joden geloven in één God die meer dan 4000 jaar geleden een speciaal verbond sloot met hun voorvader Abraham. Ze waren Gods uitverkoren volk en ze beloofden aan zijn wetten te gehoorzamen.
In een van die wetten staat de verplichting, vermeldt in het Sinaïtische Verbond, dat Israël zich moet houden aan Gods regels. Zoals onder meer dat ‘de niet-Israëliet’ beschermd moet worden.

_{(The Biblical Zionist)}

‘Vreemdelingen moeten worden beschermd’
Op X bevestigt Van Wessem dat het ‘Sinaï Verbond voorwaarden stelt’: ‘Maar het verbond met Abraham was eenzijdig. God beloofde al het land (Gen. 15) ongeacht hun gehoorzaamheid’. – Toch stelt het verbond dat ‘ongehoorzaamheid tot vloek’ kan leiden.

‘De Israëlieten horen nu bij God, daarom moeten ze leven als Gods volk. Dit betreft in de eerste plaats hun relatie met God zelf: Israël mag alleen God dienen, geen andere goden (Exodus 20:3; Deuteronomium 6:4-5). In de tweede plaats heeft het betrekking op de omgang van de Israëlieten met elkaar: sociale gerechtigheid moet centraal staan; armen, vreemdelingen en onderdrukten moeten worden beschermd (Exodus 22:21).
Israëls bestaan is afhankelijk van zijn trouw aan het verbond. Gehoorzaamheid aan Gods geboden leidt volgens Deuteronomium 28 tot zegen, ongehoorzaamheid tot vloek.’

_{Abraham reis van Ur naar Kanaän}

‘De niet-Israëliet die bij u woont’
De Belgische docent Jodendom en Filosofie Dennis Baert (Universiteit Antwerpen) komt tot eveneens tot die conclusie na fenomenologisch onderzoek in de Thora.

‘God heeft met zijn volk Israël een verbond gesloten dat bestaat in het opvolgen van zijn wetten en dat als doel het universele heil van de gehele mensheid beoogt. Om dat doel te kunnen vervullen, belooft God een bepaald stuk land, Kanaän ofwel het land van Israël.
Die belofte is echter geen carte blanche. Ze geldt maar zolang Gods wetten in acht worden gehouden en het beloofde land zo wordt gebruikt dat het de universele heilsmissie dient waartoe het is gegeven [cf. Genesis 12:3b]. Dit laatste impliceert o.a. de gelijke behandeling van eenieder en gastvrijheid voor de vreemdeling [de niet-Israëliet die bij u woont, Numeri 15:16].
_{(Dennis Baert, Universiteit Antwerpen)}

Oorlog tussen Hamas en Netanyahu
Van Wessem en Van de Wetering vinden alles goed wat Israël doet. Zij kijken niet verder dan hùn interpretatie van de Bijbel en denken niet in oplossingen voor de ellende waar Israël en Palestijnen al sinds 1948 in verkeren. Zij staren zich blind op wat – in hun visie – de Bijbel voor heeft met Israël. En nu is het sinds 7 oktober oorlog tussen Hamas en Netanyahu.

_{En Hamas zegt hetzelfde… Zie: De strijd om het Nieuwe Jeruzalem}

De Ongelooflijke Podcast
Het is weldadig om na de Bijbelexegeses te luisteren naar het realistische en evenwichtige geluid in De Ongelooflijke Podcast (#168, 23 november 2023). Schrijver en antropoloog Joris Luyendijk, gespecialiseerd in de Arabische en islamitische wereld, kijkt daarin als ex-correspondent naar Israël en Hamas. De journalist vertelt wat Harald Doornbos, als ‘geharde oorlogsverslaggever’, onder meer op X plaatste:

Internationaal Gerechtshof
‘Als Israël na 7 oktober had gezegd: Dit is allemaal zeer ernstig, maar we slaan niet terug. In plaats daarvan roepen we al onze bondgenoten op om maximale druk uit te oefenen op alle leiders van Hamas; om ze uit te leveren aan het Internationaal Gerechtshof. Er moet een andere autoriteit komen in Gaza die ook al deze mensen van Hamas uitlevert die hiervoor verantwoordelijk zijn. Er komt een grote rechtszaak, de gijzelaars moeten vrij. Vervolgens komt er een politiek proces.”
_{(Luyendijk in De Ongelooflijke Podcast)}

Netanyahu voert profetie van Jesaja uit
Op 25 oktober sprak Netanyahu het Israëlische volk toe: samen zullen we vechten en samen zullen we overwinnen.

‘Onze oorlog tegen Hamas is een test voor de hele mensheid. Het is een strijd tussen de as Iran-Hezbollah-Hamas van het kwaad en de krachten van vrijheid en vooruitgang. Licht zal duisternis verslaan. Met vereende kracht, met een diep geloof dat we een gerechtvaardigde strijd voeren en dat Israël eeuwig zal bestaan, zullen we de profetie van Jesaja 60:18 realiseren: “Van geweld in je land wordt niets meer vernomen, noch van verwoesting en rampspoed binnen uw grenzen. Je zult je muren Redding noemen en je poorten Roem.” Samen zullen we vechten en samen zullen we overwinnen.’
_{(Uit link naar Allisraelsnews – Leeftink in cvandaag)}

Tweestatenoplossing onmogelijk maken
In de podcast vervolgt Luyendijk dat iedereen helaas nee zegt, want ‘in het Midden-Oosten moet ook worden vergolden’. “En dat is precies de ‘logica’ voor de situatie waarin we nu zijn. Wat hier zo pijnlijk aan is,” aldus Luyendijk, “is dat Doornbos’ idee had kunnen werken als Netanyahu zo’n politiek proces had gewild. Maar het punt is dat Netanyahu altijd is gekozen op de belofte de tweestatenoplossing onmogelijk te maken. ‘We hebben gewoon een heel sterk land nodig,’ luidt het verweer van Netanyahu die stelt dat hij ook de Westelijke Jordaanoever moet hebben om Israël te kunnen verdedigen: ‘We worden omringd door 200 – 300 miljoen mensen en kunnen geen risico lopen in een vredesproces.’
– Daartegenover staan mensen die zeggen: “Het risico van geen vrede is nog groter.”

Beeld From The River: The Biblical Zionist
Beeld: bijbelspanorama.nl
Beeld Abrahams reis: József Molnár (1821-1899) – Hongaarse Nationale Galerij. (wikimedia commons)
Beeld Palestine: Pinterest
_{Update 19-06-2025}_{: (Lay-out, links)}

De verloren wijsheid uit religies

Eind deze maand verschijnt van Karen Armstrong: De verloren kunst van de heilige geschriften. Op 2 juli in Amsterdam geeft zij de lezing De verloren wijsheid uit religies in de Oude Lutherse Kerk. Volgens Armstrong schiet de uitleg van heilige geschriften tegenwoordig flink tekort. Arrogantie, intolerantie en ook geweld worden gerechtvaardigd door naar deze teksten te wijzen. ‘De Bijbel wordt gebruikt om homoseksualiteit en anticonceptie te veroordelen, de Koran dient om oorlog en terrorisme te rechtvaardigen en met behulp van de Thora wordt beslag gelegd op leefgebieden’. Armstrong stelt dat dit ver af staat van hoe de teksten ooit bedoeld waren.

‘De heilige geschriften waren altijd een middel voor mensen om hun materiële bestaan te ontstijgen en in aanraking te komen met het goddelijke. In onze seculiere samenleving hebben de teksten deze unieke functie verloren om een meer praktische toepassing te krijgen: de Bijbel wordt gebruikt om homoseksualiteit en anticonceptie te veroordelen, de Koran dient om oorlog en terrorisme te rechtvaardigen en met behulp van de Thora wordt beslag gelegd op leefgebieden.

Karen Armstrong signaleert ten opzichte van de heilige geschriften een groot onbegrip, wat volgens haar de hoofdoorzaak is van de huidige religieuze geschillen in de wereld. Weloverwogen en deskundig pleit ze voor een terugkeer naar de oude interpretatie van de religieuze teksten als basis van een betekenisvol en empathisch wereldbeeld. Armstrong wijst ons de weg bij het beteugelen van de arrogantie, de intolerantie en het geweld die het gevolg zijn van de gebrekkige hedendaagse uitleg van de heilige geschriften.’ (Samenvatting: De Bezige Bij)

Karen Armstrong (1944) is een van de meest geliefde auteurs op het gebied van religie. Nadat ze zeven jaar als non in een klooster woonde, verliet ze de orde om Engels te studeren in Oxford. Armstrongs oeuvre omvat bestsellers als Een geschiedenis van God (1993), De strijd om God (2001), Islam (2004), De wenteltrap (2003), Compassie (2011) en In naam van God (2014).

‘Gevaarlijk? Achterhaald? Onderdrukkend? Dit is hoe we tegenwoordig vaak denken over religieuze teksten. Maar op 2 juli wijst de beroemde historica Karen Armstrong ons op de oorspronkelijke betekenis van de teksten. Kom erachter welke levenswijsheid te vinden is in heilige geschriften als de Bijbel, Koran en Thora.’ (The School of Life)

Gerelateerd: De verloren kunst van de heilige geschriften

Beeld: Karen Armstrong, 2017 Prinses van Asturië Award voor sociale wetenschappen, tijdens haar ontmoeting in de bibliotheek van het historische gebouw van de universiteit van Oviedo (Spanje). © FPA | Daniel Mora

Kabbala als leidraad voor spirituele zelfontplooiing

De joodse mystiek biedt de diamanten die het leven op deze aarde draaglijk kunnen maken. Kabbala is meer dan ooit noodzakelijk,’ schreef Juliaan van Acker, emeritus hoogleraar orthopedagogiek aan de Radbouduniversiteit Nijmegen, een half jaar geleden in The Post Online. In deze Maand van de Spiritualiteit (‘Opnieuw beginnen’) een speurtocht naar die Kabbala.

In De kabbalist van Geert Kimpen zijn boeiende omschrijvingen te vinden die ertoe aanzetten je meer te verdiepen in wat kabbala nu eigenlijk inhoudt. Een eenduidig antwoord op deze vraag is echter niet zomaar voorhanden. Als je zoekt naar omschrijvingen en betekenissen van kabbala stuit je op zeer uiteenlopende informatie.

Chaim Vital, een jongeman in De kabbalist, moet kiezen tussen ultieme wijsheid en ultieme liefde. Hij is de zoon van de beroemde Thoracommentator Yosef Vital en in het boek volg je de eigenzinnige en boeiende zoektocht van Chaim, die al zijn vrije tijd besteed aan de studie van kabbala. Hij wil er God mee leren kennen, meer nog, Hem ontmoeten. En ook wil hij de grootste kabbalistische schrijver aller tijden worden. Door kabbala wil Chaim onder meer de wetten, het universele principe, van het heelal leren kennen.

In De Kabbala van Daniel C. Matt kom je op het spoor van de ‘goddelijk geïnspireerde’ auteur van de Zohar. De Zohar die uiteindelijk uitgroeide tot ‘de heilige Zohar’, (Ha-Zohar ha Kadosj), de canonieke tekst van kabbala.

‘Rond het jaar 1280 begon de Spaanse joodse mysticus Mozes de Léon beknopte geschriften te verspreiden onder zijn collega-kabbalisten. Ze bevatten lyrische teksten in het Aramees, vol gelegenheidswoorden, mysterieuze symboliek en erotische beeldspraak. (…) De brontekst zou afkomstig zijn uit de kringen van rabbi Sjimon bar Jochai, een beroemde discipel van rabbi Akiva die in de tweede eeuw na Christus in Israël woonde en er zijn ideeën verkondigde.’ (Daniel C. Matt)

Matt stelt dat De Léon de verschillende bronteksten tot een meesterwerk weefde: een commentaar op de Tora in de vorm van een mystieke roman waarin rabbi Sjimon en de chavrajja door Galilea zwerven en kabbalistische inzichten verwerven. Bij Matt wordt het er niet eenvoudiger op. Kabbala komt over als zeer complex, compleet met schema’s als De Tien Sefirot (de boom des levens.) Niet een-twee-drie zijn alle ins and outs van kabbala te begrijpen.

De Groene Amsterdammer schreef ooit dat kabbala een filosofische theologie is, gebaseerd op het geloof dat elk woord, elk cijfer en elk accent in de Tora aanwijzingen bevat waarmee de geheimen van het universum en de menselijke ziel kunnen worden ontrafeld. Dat is nogal wat. Dat maakt nieuwsgierig. Waar kan je nu lezen hoe het universum en de ziel in elkaar zitten? Dat zou groot nieuws moeten zijn in de media, maar daarin lees je meestal ‘slechts’ nieuwe informatie die wetenschappers opdoen door onderzoek en nooit wordt verwezen naar de Tora of kabbala waaruit ze putten. Over de ziel kom je alleen filosofen en theologen tegen.

Matt stelt dat de Italiaanse renaissance-humanist Pico della Mirandola beweerde dat ‘geen andere wetenschap ons beter kan overtuigen van de goddelijkheid van Jezus Christus dan magie en kabbala’. Della Mirandola had zich verdiept in de Latijnse transcripties van kabbala omdat hij geloofde dat ze de oorspronkelijke goddelijke openbaring waren.

Met Chaim uit De kabbalist kan je je afvragen of kabbala ooit te begrijpen valt, maar je wordt wel, al lezende en je metgezel voelend van Chaim, gestimuleerd om kabbala te leren doorgronden. Het besef dringt zich wel op dat je hier wel enige jaren van studie voor mag uittrekken.

In Kabbala van Joseph Dan staat dat de term kabbala nog nooit zo vaak en in zo veel verschillende contexten gebruikt is als vandaag de dag. Hij heeft het over de ‘stortvloed aan nieuwe betekenissen in de hedendaagse cultuur’. De term wordt ook op tegenstrijdige manieren gebruikt. Zowel bedoeld als strikt joods orthodox, als radicale vernieuwde levensbeschouwingen. Er zijn honderden kabbalistische werken en daarnaast duizenden geschriften waarin kabbalistische termen en ideeën worden gebruikt. Hij noemt ook de Zohar als belangrijkste werk van de middeleeuwse kabbala waarin ieder denkbaar onderwerp aan bod komt.

Bij Dan betekent kabbala ‘ontvangen’ en hij stelt dat de eerste overdracht reeds plaats vond aan Mozes die de Tora ontving op de berg Sinaï en deze doorgaf aan Jozua, die haar vervolgens overleverde aan de oudsten van Israël. Mondeling werd de Tora overgeleverd aan de richteren; de profeten en de eerste wijsgeren van de Talmoed. Bijzonder is om te lezen dat 2000 jaar geleden kabbala door God aan Mozes zou zijn geopenbaard.

Kabbala wordt ook wel omschreven als een millennia oude, goddelijke waarheid. Joseph Dan zegt echter dat hoewel kabbalisten beweren dat kabbala één waarheid is, wetenschappers iedere kabbalist als een originele schrijver beschouwen die uiting geeft aan zijn eigen wereldbeeld dat in meer of minder mate verschilt van dat van andere kabbalisten.

Joseph Dan stelt dat kabbala ook werd aangeduid als gnosticisme, joods of niet joods. Anderen identificeren het als mystiek. Weer anderen ontdekte kabbala in de oude Assyrische godsdienst. Carl Gustav Jung ontdekte in kabbala de universele archetypes. De term kom je ook tegen als synoniem voor mystiek en magie en voor spiritualiteit in het algemeen. Het begrip kabbala is dus erg veralgemeniseerd en wordt breed uitgelegd of toegepast.

Volgens Joseph Dan is er geen antwoord op de vraag wat kabbala nu eigenlijk is. De beantwoorders van de vraag hebben met elkaar gemeen dat ze er een vaag idee van hebben en denken tevens dat er ergens iemand anders is die precies weet wat kabbala inhoudt…

‘Kabbala is een ervaring. Zoals chocola. Iemand kan je in geuren en kleuren uitleggen wat chocola is maar als je het niet werkelijk geproefd en ervaren hebt, weet je nog niets.’ ( Uit: De Kabbalist)

Kabbala blijft vooral nog een mysterie, dat niet direct opgehelderd zal worden door de literatuur. En het wordt er niet gemakkelijker op als je in De kabbalist leest dat je kabbala eigenlijk moet ervaren. Misschien gebeurt dat als je je er eerst uitgebreider in verdiept en daarna lange tijd erover mediteert. Het sluit wel aan bij het religieuze besef dat er meer is tussen hemel en aarde. Dat meer kan je associëren met de Eeuwige, met God.

Volgens Sjef Laenen, schrijver van Kabbala voor beginners, heeft het geen zin kabbala te bestuderen zonder je eerst te verdiepen in het jodendom, de (joodse) mystiek, de stromingen binnen de joodse mystiek en wat het systeem van De Sefirot inhoudt. Met die basiskennis zou je pas verder kunnen gaan met de zoektocht naar de (betekenis) van kabbala. De eerste stap kan je dan zetten naar wat Daniel C. Matt noemt ‘een schitterende leidraad voor spirituele zelfontplooiing’.

Bronnen o.a.:
* De kabbala: waarom mystiek noodzakelijk is
* De kabbalist: korte inhoud
* De boom des levens van de kabbala
* Kabbala
* Kabbala voor beginners

Beeld: De Tien Sefirot (hiveminer.com)
Tekening: Kabbalistische boom des levens met de Tien Sefirot (Wikimedia)

(Update: 13 4 2019) (03-11-2024: lay-out)