Alles en iedereen is elementair met elkaar verbonden

De kleine elementaire deeltjes waaruit het leven bestaat – het hele leven blijkt opgebouwd uit 16 elementaire deeltjes – zijn alleen maar zichtbaar als ze een relatie aangaan met elkaar. – Deze kennis liet journalist Roek Lips tot zich doordringen en besefte dat dit heel fundamenteel is. Het leidde bij hem tot een heel ander verantwoordelijkheidsgevoel, ook ten opzichte van de natuur. Dit inzicht ontstond in gesprek met natuurkundige en hoogleraar Theoretische Sterrenkunde Vincent Icke.

‘Als ik niet goed voor mijn omgeving zorg, dan gaat het ook niet goed met mij’
_{(Roek Lips)}

‘Ik liet dat [die 16 elementaire deeltjes] tot mij doordringen en besefte dat dit heel fundamenteel is. Hier wordt een natuurkundig bewijs gegeven voor het feit dat alles in relatie staat tot elkaar terwijl wij ons dit niet altijd realiseren. In andere woorden: wij ‘zijn’ in relatie met en tot elkaar, zonder relatie zijn wij niets. Alles is wezenlijk met elkaar verbonden.’

Volhoudbare toekomst
Lips houdt zich onder meer bezig met de vraag met welke inzichten we tot een volhoudbare toekomst kunnen komen. Genoemd inzicht bracht hem dus tot een heel ander verantwoordelijkheidsgevoel:

‘Als ik niet goed voor mijn omgeving zorg, dan gaat het ook niet goed met mij.’

Zingevingscrisis
Die omgeving verkeert meer en meer in crisis. Voor Lips zijn de crises waar we mee te maken hebben, en dus ook de klimaatcrisis, vanuit zijn perspectief onlosmakelijk verbonden met een zingevingscrisis.

‘Als mensheid denk ik dat onze vragen, de grote vragen van deze tijd, terug te leiden zijn naar zingeving en spiritualiteit. We hebben die vragen zo naar de achtergrond geduwd de afgelopen jaren dat wij een hele harde en koude wereld hebben gemaakt met z’n allen.’

Uit deze crisis komen
De journalist stelt dat als we deze spirituele diepte niet voeden wij in de war raken door het gebrek aan geestelijke handvatten: dan ontstaat er een crisis.

‘Het zijn beladen woorden, zingevingscrisis en spiritualiteitscrisis, maar ik ben niet zo terughoudend meer om ze toch te gebruiken. Hoop is datgene dat we nodig hebben om weer uit deze crisis te komen.’

‘Actieve hoop is realistische hoop’
Er zijn twee vormen zijn van hoop, stelt Lips: valse hoop en actieve hoop. ‘De valse hoop is de hoop van predikers die roepen dat het allemaal wel goed komt. De techniek zal alles wel oplossen. De hoop van het ‘in slaap sussen’. De houding van ‘niets doen en uiteindelijk komt het goed.’

‘Ik geloof meer in actieve hoop. De hoop die aangewakkerd wordt door de realiteit echt met beide ogen aan te kijken. Door mijn gezicht niet af te wenden van problemen, confronterende feiten en een realiteit die niet altijd plezierig is. Laat de pijn die daarmee gepaard gaat binnen.’

Duurzaamheid
Dan pas wordt er volgens Lips iets in gang gezet wat tot handelen met inzicht, wijsheid en bewustzijn zal leiden. Actieve hoop is voor hem de hoop die ons de moed geeft om te zeggen:

‘Ik ga het anders doen, ik doe er zo niet langer aan mee!’ ‘Actieve hoop is realistische hoop,’ voegt Roek toe. Hij gelooft dat we geen makkelijke tijden tegemoet gaan, vooral wat betreft het klimaat en ons ecosysteem. ‘Maar wat ons te wachten staat is belangrijk om de urgentie op te wekken die nodig is om eindelijk in beweging te komen voor een verbinding tussen nieuw leiderschap, spiritualiteit en duurzaamheid.’

Moedige leiders nodig
Eenvoudige en simplistische oplossingen zijn volgens Roek Lips – van het project ‘Nieuwe leiders’ (zie dagblad Trouw) en auteur van Wie kies je om te zijn? (interviews met nieuwe leiders) – niet meer mogelijk.

‘We hebben moedige leiders nodig die willen begrijpen wat de achterliggende oorzaken van de huidige problemen zijn en die beseffen dat simplistische oplossingen niet meer mogelijk zijn. Nieuwe vormen van leiderschap en aandacht voor zingeving zijn fundamenteel in het streven naar een duurzame toekomst.’

Zie: ‘De crisis van deze tijd is ten diepste een spirituele crisis’ (Samira I. Ibrahim, Wietske Merison, Nieuw Wij, 26 januari 2022)

Beeld 1: Gerd Altmann (Pixabay)

Beeld 2: ‘Elementaire deeltjes zijn de ultieme bouwstenen van de materie. Hun eigenschappen en interacties worden beschreven met behulp van de theorie van quantumvelden. Elementaire deeltjes spelen alle een eigen rol in ons heelal, op kosmologische schaal dan wel in de kleine wereld van atomen en kernen.’ (Universiteit Leiden)
_{Update: 07052025 (Lay-out)}

Gesprekken en gedachten over een nieuwe tijd

Morgen verschijnt van Roek Lips Wie kies je om te zijn, een boek voor iedereen die op zoek is naar zelfkennis, inspiratie en reflectie op de vraagstukken van onze tijd. ‘Socrates wist het al: we hebben de echte dialoog nodig om te ontdekken wie we zijn en hoe we ons tot de wereld om ons heen verhouden. Het stellen van vragen en het gesprek daarover zijn volgens hem uitgangspunten voor een zinvol leven.’

Wie kies je om te zijn bestaat uit interviews. Die zijn ook in Trouw te vinden. In de serie Nieuwe leiders, in Trouw, dit keer een interview met cabaretier Freek de Jonge. Freek: ‘Het lot is er om onszelf existentiële vragen te laten stellen: Waarom nu, waarom hier, waarom ik?’ Volgens De Jonge zijn we door de coronacrisis weer eens geconfronteerd met het lot. Er gebeuren dingen in ons leven waar we niets over te zeggen hebben en waarbij we nederig moeten afwachten totdat er zich een oplossing aandient.

‘Maar dat zit niet meer in onze aard. Als een Don Quichot zijn we in de weer om de indruk te wekken dat we het allemaal nog uitstekend in de hand hebben. Maar het lot is er om onszelf existentiële vragen te laten stellen. Voor mij zijn dat er drie: Waarom hier? Waarom nu? Waarom ik?’

Mensen worden volgens De Jonge meer gemanipuleerd dan ooit, en toch hebben ze de hele tijd het idee dat ze vrij zijn. Hij zegt dat het voor veel mensen nu heel moeilijk is om zich te realiseren dat er aan alles een beperking zit, en dat we met 8 miljard mensen we ons niet allemaal hetzelfde kunnen permitteren.

‘Maar dat vrij zijn heeft naar mijn mening niets met vrijheid te maken als je de hele tijd méér wilt.’

In Kom verder! van De Jonge, zijn autobiografische boek, werd hij teruggeworpen op de Bijbelverhalen. Hij vertelt over het verhaal van Adam en Eva in het paradijs waarin de mens de keuze krijgt om zichzelf te realiseren.

‘Dat is de aanvaarding van de vrije wil ten opzichte van het lot, en dat leidt tot lotsverbondenheid. En dan willen mensen in het tweede verhaal God op zijn niveau ontmoeten en gaan ze een toren bouwen naar de hemel. Daar zit de hunkering in om net zo groot en net zo machtig te worden, en het verlangen om het mysterie van het geheim te doorgronden.’

Dat eindigt volgens de cabaretier letterlijk in de Babylonische spraakverwarring. Dat vindt hij zo’n mooi beeld.

‘Als je naar de wereld van nu kijkt, met alle talkshows, de enorme hoeveelheid boeken, alle informatie op internet; het is te veel. Hoe komen we in die nieuwe spraakverwarring weer bij elkaar?’

Van het geheim van de Bijbel en ook van teksten zoals van Shakespeare, vindt De Jonge dat ze multi-interpretabel zijn, waardoor het toneelstuk of Bijbelboek zijn kracht behoudt. Hij vindt het in alle tijden toepasbaar: het gaat erom dat iedereen een eigen verhaal kan vinden in die tekst. Maar als je het idee van het transcendente, het stadium tussen God en de mens en de mystieke verhalen daarover weghaalt, denkt hij dat we het grote risico lopen als robotten geprogrammeerd te worden.

‘We zijn langzamerhand van een zoekende mens die het mysterie aanhing aan het veranderen in een roboteske mens die met de illusie leeft zelfstandig te zijn, maar individueel manipuleerbaarder is dan ooit. Ondertussen accepteren we uitwassen als dat er dagelijks vluchtelingen in de Middellandse Zee verdrinken, of het groeiende verschil tussen arm en rijk.’

Het christendom heeft zich volgens De Jonge wel erg op de moraal gestort en de mens daarmee erg in het nauw gedreven: je mag dit niet en dat niet.

‘De Griekse filosofie is opener, en stimuleert daarmee meer om het goede te doen.’

* Freek de Jonge: ‘Vreugde is iets groters dan het lachen om een grap’ (Trouw) – of via Blendle

* Nieuwe leiders | Hoe vinden we onze weg in een wereld die in crisis en in verwarring is? Hoe ga je om met de toegenomen onzekerheid? Er zijn nieuwe kansen, maar als we niet uitkijken worden we opgeslokt door werkdruk, dwingende systemen en de waan van de dag. Waar vinden we moed en vertrouwen om verder te gaan en hoe blijf je op koers?
Hierover is Roek Lips in gesprek met gegaan met inmiddels meer dan 130 bestuurders, wetenschappers, kunstenaars, denkers en vele anderen, op zoek naar inspiratie en houvast. Een zoektocht naar zinvol leven, nieuw leiderschap en in transitie zijn. Een gedeelte van de inzichten deelt hij graag met je via deze site.

Beeld: PxHere