Veranderende inzichten over bewustzijn

Filosoof Jessica van der Schalk en journalist Wouter van Noort voeren gesprekken met pioniers en denkers die maar een ding voor ogen hebben: een betere toekomst. Er is nogal wat aan het verschuiven, veranderen en kantelen de laatste tijd. We kunnen gelukkig alvast iets meekrijgen van wat er de komende jaren op ons afkomt, én wat we daarmee kúnnen. Via de podcast Future Affairs van NRC Audio. Vanaf vandaag is daar de vijfdelige podcast-serie Het mysterie van bewustzijn te beluisteren. Een onderzoek naar veranderende inzichten over één van de moeilijkste vraagstukken van de wetenschap.

Mysteries van bewustzijn
Wat is ons bewustzijn? – Een zoektocht langs het brein, mystieke ervaringen, psychedelica, filosofie, evolutiebiologie en zelfs de kwantumfysica voor een antwoord op de vraag: wat is ons bewustzijn? Hoe kan het dat wij een ervaring hebben? In vijf afleveringen onderzoeken Van Noort en Van der Schalk met wisselende gasten de mysteries van het bewustzijn.

Wetenschappelijke revolutie
Vorig jaar was bij NRC al de podcast Hersenwetenschap en het mysterie van bewustzijn te beluisteren, met hoogleraar psychiatrie Sarah Durston.

‘In de neurowetenschap blijft één onderwerp een groot mysterie: wat is bewustzijn? Hoeveel scanners en data onderzoekers er ook tegenaan gooien, een sluitende verklaring is er niet voor het feit dat we de wereld ervaren zoals we die ervaren. Volgens Durston is het daarom tijd voor een radicaal andere blik op ons bewustzijn. Er broeit volgens haar een wetenschappelijke revolutie die de komende jaren veel op zijn kop kan zetten.’


Verandering van tijdperk
Volgens Future Affairs leven we niet in een tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperk.

‘In Future Affairs gaan journalist Wouter van Noort en filosoof Jessica van der Schalk in gesprek met pioniers en denkers over een betere toekomst. Technologie, klimaatverandering, de pandemie: er is nogal wat aan het verschuiven, veranderen en kantelen de laatste tijd. Hoe verandert dat de relatie tussen mens en machine, en tussen mens en natuur? In deze serie vangen we een glimp op van wat er de komende jaren op ons afkomt.’

Beluister Podcast: Future Affairs – vanaf vandaag – met de hosts Van Noort en Van der Schalk. Van Noort kijkt, leest, luistert en vraagt zoveel mogelijk over technologie, klimaatverandering, nieuwe manieren van leven en systeemtransformatie. En deelt die oogst elke zaterdagochtend.
Van der Schalk werkt bij FreedomLab, een Amsterdamse denktank. Hierin kijkt zij onder meer naar hoe technologie de toekomst van werk verandert, hoe onderwijs daarop anticipeert en hoe technologie ook in het onderwijs zelf een steeds prominentere rol inneemt.

Beeld: John Hain (Pixabay)

Religies handje geholpen door een psychedelisch drankje?

Psychedelica konden religies weleens een kickstart hebben gegeven. Archeoloog en classicus Brian Muraresku wordt geïnterviewd door Wouter van Noort in het artikel Gaven psychedelica religies een kickstart? in NRC. Muraresku beschrijft in The Immortality Key een speurtocht naar psychedelische invloeden in het vroege christendom: wat als de visioenen en spirituele ideeën uit die religie een handje zijn geholpen door een psychedelisch drankje? De NRC over medicinale planten en paddenstoelen, religieuze ceremonies, communiewijn als psychedelisch brouwsel, psychedelische eucharistie, lsd en bilzekruid.

‘De meest invloedrijke religieuze historicus van de 20e eeuw, Huston Smith, noemde het ooit het ‘best bewaarde geheim’ in de geschiedenis. Gebruikten de oude Grieken drugs om God te vinden? En hebben de eerste christenen dezelfde, geheime traditie geërfd? Een grondige kennis van visionaire planten, kruiden en schimmels die van de ene generatie op de andere is overgegaan, sinds het stenen tijdperk?’
(Uit: Podcast over The Immortality Key door The Joe Rogan Experience)

Bezoekers van de oude Griekse tempel van Eleusis die van 1500 voor Christus tot het jaar 400 na Christus bestond, moesten een pelgrimstocht afleggen en kregen daarna een ‘magische drank’ te drinken: kykeon.

‘Uit historische bronnen is bekend dat dit een nogal apart drankje was. ‘Onthullende, prachtige visioenen kregen mensen die dit drankje dronken,’ zegt hij. ‘Ze kwamen in een alternatieve staat terecht die ze in onsterfelijken zou veranderen. Dus je kwam er aan als gewoon mens, en vertrok met de overtuiging dat je onsterfelijk was.’
(NRC)

Over psychedelische middelen is veel wetenschappelijk bewijs, aldus Van Noort, dat ze mensen minder bang maken voor hun eigen sterfelijkheid. Bij studies naar terminale patiënten blijkt bijvoorbeeld dat zij meetbaar minder bang zijn voor de dood na gebruik van lsd of paddo’s.

‘Een bekend verschijnsel tijdens een trip is bijvoorbeeld ‘ego-dood’, het ervaren dat je ego helemaal oplost in het heelal. Dat kan levensecht aanvoelen.’
(NRC)

Volgens Muraresku is er een aanwijzing dat psychedelische rituelen een grotere rol hebben gespeeld in het ontstaan van religieuze tradities dan tot nu toe algemeen wordt aangenomen. En de link met het oude Griekenland en het vroege christendom is volgens hem extra interessant, juist omdat het de ‘incubator van westerse beschaving’ was.

‘Het was de plek waar democratie, filosofie, theater en andere kunsten werden bedacht.’
(NRC)

Muraresku zegt niet dat religie en beschaving allemaal uitvloeisels zijn van psychedelica, dat zou volgens hem veel te ver gaan.

‘Er zijn allerlei andere rituelen die door de menselijke geschiedenis heen van spirituele betekenis zijn geweest.’ Van gezamenlijk zingen tot offerrituelen, meditatie, vasten, slaapdeprivatie: andere zaken die mensen in een veranderde staat van bewustzijn kunnen brengen. ‘Het lijkt er alleen wel steeds sterker op dat psychedelica óók al vele duizenden jaren in die universele spirituele gereedschapskist zitten.’
(NRC)

Zie: Gaven psychedelica religies een kickstart? (NRC, 15 april 2021)

The Immortality Key | Brian Muraresku | St. Martin’s Press | St. Martin’s Publishing Group | 29/09/2020 | ISBN: 9781250207142 | 480 pagina’s |
‘Ik ben een atheïst, ik geloof niet dat er een God is, maar toen begon ik deze liefde te voelen. Gewoon overweldigende, allesomvattende liefde.’ Er valt een lange stilte. ‘En de manier waarop ik het beschrijf, is baden in Gods liefde,’ vervolgt Dinah Bazer met krakende stem, ‘want ik vind geen andere manier om het te beschrijven. Ik voelde dat ik erbij hoorde, dat ik een deel van alles was en het recht had hier te zijn. Hoe kan ik het anders omschrijven? Misschien hoe de liefde van je moeder voelde toen je een baby was. Dit gevoel van liefde doordrenkte de hele ervaring.’
(Dinah Bazer in: The Immortality Key)

Luisteren: Podcast #1543 – Brian Muraresku & Graham Hancock The Joe Rogan Experience

Beeld: mo.be