In het Afrikaanse denken gaan het materiële en niet-materiële altijd samen, zegt filosoof Sophie Oluwole. Zij klopt met de knokkels van haar hand op het houten tafeltje dat voor haar staat, alsof ze het ding tot leven wil wekken. ‘Dat geldt voor het groeien van een boom, maar ook voor deze tafel. Er zit een vorm van levenskracht in, een energie die je niet van de materie kunt scheiden. Dat noem ik complementair dualisme.’ Zij wil het Westen van zijn stompzinnigheid bevrijden.

‘In het Westen draait alles om ik, ik, ik,’ verzucht Sophie Oluwole. ‘Dat heeft de wereld uit balans gebracht. De westerse gerichtheid op het ik leidt ertoe dat je de ander minder belangrijk vindt en gemakkelijk weg kunt zetten als minderwaardig. In het Afrikaanse denken is het zelf niet gescheiden van andere personen. De hand van een kind kan niet omhoog reiken, maar de hand van een oude man past niet door de hals van een kalebas. Dat betekent dat je elkaar aanvult en nodig hebt.’

Volgens Sophie Oluwole baseert de westerse filosofie zich sinds Socrates op een denkkader waarin de werkelijkheid twee kanten heeft, materie enerzijds en idee of geest anderzijds: materialisten zeggen dat materie superieur is, idealisten zeggen dat de ideeën- of geesteswereld superieur is.

‘Maar aan welke kant je ook staat, de twee zijn tegengesteld en onverenigbaar. In het Afrikaanse denken gaan het materiële en niet-materiële juist altijd samen.’

De Nigeriaanse filosoof (foto: filosofie.nl) wil af van de eeuwige nadruk op religie als het om Afrikaanse denkwijzen gaat. In haar boek Socrates en Orunmila wordt het principe van het complementair dualisme vooral uitgewerkt op basis van een verzameling verzen, mythen, spreekwoorden en andere wijsheden, die in West-Afrika bekend staat onder de naam Ifa.

‘Iedere filosofie heeft een religieuze basis, ik wil die twee niet scheiden. Maar het probleem is dat Ifa door westerse missionarissen is opgevat als occult bijgeloof. Daardoor heeft niemand in de gaten dat het in feite een wijsgerig systeem is, een encyclopedie van kennis die uit duizenden en duizenden teksten bestaat. Om al die teksten te beheersen is achttien jaar studie nodig, dus ga maar na wat dat betekent.’

Volgens journalist en schrijver Marnel Breure van One World zijn de teksten van Ifa, die al eeuwenlang mondeling worden doorgegeven, opgebouwd en gerubriceerd volgens een zeer vernuftig systeem en maken sinds 2005 deel uit van de UNESCO-lijst van immaterieel erfgoed.

‘Omdat dit systeem in West-Afrika van oudsher gebruikt wordt als een orakel waarmee de ‘traditionele’ goden geraadpleegd kunnen worden, ligt het voor de hand om een link te leggen tussen het complementair dualisme van Sophie Oluwole en de denktrant van het Afrikaanse animisme.’

Oluwole is het daar niet mee eens, daar het animisme een religieus systeem is waarin voorwerpen en natuurelementen apart worden geplaatst om contact te zoeken met God. De complementaire denkwijze waar zij het over heeft, is van toepassing op de hele werkelijkheid.

‘Het werk van Oluwole is niet alleen actueel maar ook relevant, in een tijd van botsende culturen, elkaar beconcurrerende religies, vastgeroeste politiek ideologieën en toenemende ongelijkheid. Deze zaken brengen allerlei tegenbewegingen op gang, zoals massale migratie- en vluchtelingenstromen naar de geïndustrialiseerde wereld en de toenemende dreiging van terrorisme, beide voeding gevend aan populistische retoriek.’ (Saskia van der Werf in Socrates en Orunmila)

Een tijdje heeft zij in Rusland en Duitsland gestudeerd waar zij te horen kreeg dat orale traditie geen filosofie is.

‘Het Westen schrijft voor dat filosofie gebaseerd moet zijn op geschreven teksten.’ Grinnikend: ‘Ik dacht, nou, als jullie dat vinden, dan zal ik daar eens een boek over schrijven! Na het behalen van mijn doctoraat ben ik het Yoruba, de taal waarin de Ifa-teksten zijn overgeleverd, serieus gaan bestuderen. Tot dan toe kende ik het Yoruba alleen als straattaal, maar daarmee kom je er natuurlijk niet.’

Oluwole wil haar inzichten op internet zetten, met een forum erbij voor uitwisseling, want kennis moet gedeeld en verspreid worden. Over de aard van haar inzichten is ze bescheiden: ‘Ik ben geen profeet. Ik onderzoek bestaande Afrikaanse wijsheid en stel anderen in staat die wijsheid ook te ontdekken. Ik wil laten zien wat ongezien is gebleven.’

Zie: Filosoof Sophie Oluwole: ‘Ik wil het Westen van zijn stompzinnigheid bevrijden’ (Update link: 30-08-2019)

Socrates en Orunmila | Sophie Bosede Oluwole | Uitgeverij Ten Have | 224 pagina’s | 9789025905866 | april 2017 | € 19,99 | E-book € 12,99
Filosoof Sophie Oluwole deelt haar wonderbaarlijke ontdekkingen over de Afrikaanse filosoof Orunmila, die leefde ten tijde van Socrates. Beide filosofen hebben zelf geen woord op papier gezet. Hun werk vertoont opvallende inhoudelijke overeenkomsten en interessante verschillen. Aan de hand van deze denkers beschrijft Oluwole hoe de Afrikaanse en westerse filosofie allebei een andere weg zijn ingeslagen. Bovenal toont ze aan dat de menselijke behoefte aan filosofie universeel is. (Ten Have)

Sophie Oluwole (1935) staat bekend als een invloedrijke en tegendraadse filosoof. In 1984 behaalde de Nigeriaanse, als eerste in Sub-Sahara Afrika, een doctoraat in de wijsbegeerte. Sindsdien publiceerde ze een groot aantal boeken over het onderwerp dat haar steeds nauwer aan het hart is komen te liggen: de verborgen en vaak miskende rijkdom van klassieke Afrikaanse denkwijzen. (One World)
_{Update 15022024 (Lay-out)}