Singularity of de messianistische kijk van Raymond Kurzweil op technologie

Een gelukkig en eeuwigdurend leven, dat voorspellen de profeten van de ‘Singularity’ als mens en machine samenvallen. ‘Singularity’, zo wordt het unieke moment genoemd waarop machines de menselijke intelligentie voorbijstreven. Futuroloog, uitvinder, techno-goeroe en hoofd ontwikkeling bij Google, Raymond Kurzweil, ‘de profeet van de verlossing’, ontvanger van 109 eredoctoraten, deelt de wereld op in gelovigen en ongelovigen. Wie begrijpt wat hij voorspelt, is volgens hem ‘singularitarian’. Wie sceptisch is behoort volgens hem tot de ‘neo-luddieten’, de achterlopers die blind zijn voor de onvermijdelijke opmars der machines.

‘Als Singularity een beweging is, dan is Ray Kurzweil haar spiritueel leider. Hij presenteert zichzelf graag als mens van de toekomst die de grenzen van de biologie opzoekt.’

Critici, zoals de Britse journalist Andrew Orlowski, zien de hype rondom Singularity als de droom van een groepje techno-nerds die zich vastklampen aan technologie als ‘deus ex machina die alles weer goed maakt’.

‘Genen, neuronen en atomen worden allemaal digitaal’

zegt de ambassadeur van Singularity University Nederland, Yuri van Geest. Mediatheoriticus Douglas Rushkoff vindt Singularity simpelweg een aanpassing van christelijk denken aan onze huidige technologische cultuur, daar veel techno-intellectuelen net als gelovige christenen niet kunnen leven zonder een einde aan de geschiedenis waarin alles beter wordt.

‘Wie er niet van doordrongen is dat Singularity nadert, is slachtoffer van een verkeerd geprogrammeerde neocortex.’

Casper Thomas & Joe van der Meulen, van De Groene Amsterdammer, vinden in hun artikel Disneyland zonder kinderen dat – in het licht van de oprukkende robotisering – de discussie gevoerd moet worden over wat het is dat de mens mens maakt. Dan moet ik denken aan de vreselijke uitvinding van de zorgrobot, die sommige ouderen (wel moeten?) zien als ‘vriendin’. Ja, wat moet je als er geen mensen meer naar je omkijken? Zelf zou ik onmiddellijk euthanasie aanvragen als ik aan zo’n bewusteloze zorgrobot moet, want dan wordt het leven pas echt ondraaglijk lijden.

Hoogleraar robotica, Pieter Jonker van de TU Delft, praat dit natuurlijk allemaal goed bij zorgvisie.nl:

‘Een robot is een mooie manier om met ouderen te praten of te communiceren.’

Wat een deprimerende gedachte: Communicatie met dode materie. Jonker zegt dat we als samenleving geen keus hebben, dus we moeten blij zijn dat er straks een robot is die op ouderen kan letten. En dan is het ook nog de bedoeling van Singularity dat de mens uiteindelijk zelf robot wordt…

In diezelfde De Groene Amsterdammer stelt Nick Bostrom, directeur van Future of Humanity Institute in Oxford, technologie ‘positieve menselijke waarden’ te willen bijbrengen, maar hoe dat technisch moet weet de filosoof ook niet precies. Voor mij is de enige goede robot een dode robot – maar dat is ie al (foto: nursing.nl.) Er gaat niets boven een echt mens, maar die wordt straks wel ontdaan van het menselijke als hij samensmelt met een liefdeloze computer.

‘In de fraaiste versie van deze techno-utopie komt er een einde aan de beperkingen die het leven nu onaangenaam maken. Ziekte, dood en een eindige hoeveelheid tijd zijn passé als mens en machine één worden.’

Als genen, neuronen en atomen straks allemaal digitaal worden, waar blijft ons bewustzijn dan? Dat zijn toch psychische processen, dat is toch ons ‘zelf’? Kan dat ergens gevonden worden in ons lichaam en omgezet in nullen en enen? De wetenschap heeft tot nu toe nog niet kunnen beantwoorden waar bewustzijn ontstaat. Bert Keizer, in Trouw:

‘Er zijn drie dingen nodig voor bewustzijn: hersenen – een lichaam – en een wereld.’

En in de samenhang van die drie zit bewustzijn verweven. Moeten we dan de hele wereld digitaliseren, vraag ik me af, wil de mens zich nog bewust zijn in die machine waarmee hij samensmelt. Een onmogelijke opgave.

‘Alle biologische dragers van informatie, zoals DNA en onze hersenen, worden digitaal.’

Volgens natuurkundige en filosoof Marc de Vries, in het RD, krijgen we de menselijke geest niet gekopieerd – een mens is meer dan materie – en worden machines met bewustzijn geen realiteit. Overigens vindt hij:

‘De geprogrammeerde slimheid is een armetierige opvatting van intelligentie.’

Heel bizar vind ik het idee van Kurzweil, dat wie worstelt met een uitgebluste relatie ook geluk heeft, omdat we straks dankzij virtual reality straks een ander lichaam op onze partner projecteren. Dan worden we pas echt machines, die hebben ook niets met liefde. Hij vindt dit een van de dingen waarmee hij mensen enthousiast wil maken voor de technologische toekomst…

Kurzweil wil het leven in digitale vorm oneindig maken, hoopt zelfs zijn vader tot leven te wekken. Maar als mens ga je toch dood, denk ik dan, en wie dood is, blijft dat. Het bewustzijn houdt immers op te bestaan en dat kan je bij een dode niet meer tot leven wekken. Wat overblijft zijn dode machines die van alles kunnen misschien, maar die beslist geen leven genoemd kunnen worden: ze bestaan slechts uit nullen en enen. En als iemand de stekker eruit trekt, houden ook die nullen en enen gewoon op te bestaan. Niets messiaans aan.