‘Geluk begint met een moment voor jezelf’

Boekrecensie Solosofie – Nika Vázquez Seguí. Zij schrijft over ‘de kunst van het alleen-zijn’ in Solosofie. Liefde voor het alleen-zijn. De Spaanse auteur schreef Solosofia in 2022. Vertaald als Solosofie in 2023. Een variatie op het stoïcisme? Segui verwijst toch niet naar die sofisten uit de 5^e eeuw v Chr. Wel toont Solosofie er duidelijk overeenkomsten mee. En eveneens met de wijze Solon van Athene. Segui vindt haar ‘denkgenoten’ echter verrassend genoeg veelal in het Westen.

‘Alleen zijn is niet hetzelfde als je alleen voelen’
_{(Nika Vázquez Seguí)}

Nika Vázquez Seguí studeerde psychologie aan de universiteit van Valencia en behaalde een master in de psycho-oncologie. Zij combineert haar werk in haar eigen psychotherapiepraktijk met cursussen over emotionele intelligentie bij verschillende instellingen. Seguí schreef eerder de boeken Aporta o aparta en Te quiero, ¿y ahora qué?.

Blijven leren
In Solosofie, in hoofdstuk Zelfgekozen eenzaamheid als je ouder wordt, leidt Segui af dat de Atheense moralist Solon een van de eerste solosofen was die dit soort uitspraken deed. En dat al een eeuw eerder dan de stoïcisten.

‘De Atheense moralist en dichter Solon zei het al in de zesde eeuw voor Christus: “Probeer te blijven leren zolang je leeft; denk niet dat de ouderdom de rede met zich meeneemt”.’
_{(Segui in: Solosofie)}

Een kunst, een kunde
De Duits-Amerikaanse filosoof en psychoanalyticus Erich Fromm (1900-1980), een der belangrijkste denkers over mens en maatschappij van onze tijd, schreef onder meer Liefhebben – een kunst, een kunde (1956). Segui verwijst al direct naar deze titel als een van de voorbeelden hoe we ons ‘in het leven van alledag kunnen bekwamen en verbeteren’.

Nika Vázquez Seguí

‘Zoals Erich Fromm het concept liefde op zijn kop zette door het te beschrijven als een kunst waarin we ons in het leven van alledag kunnen bekwamen en verbeteren, is ook een leven op eigen benen niet iets wat je zomaar van de ene dag op de andere leert, zeker als je nooit eerder de noodzaak hebt gevoeld om het te leren.’
_{(Segui in: Solosofie)}

Zelfontplooiing
Een andere Duits-Amerikaanse schrijver, Charles Bukowski, zegt Segui, is de vertegenwoordiger van de literaire beweging die dirty realism wordt genoemd en een trouwe bepleiter van eenzaamheid als middel om tot zelfkennis en zelfontplooiing te komen.

‘Het juiste evenwicht bewaren tussen eenzaamheid en mensen om je heen, daar gaat het om, dat is de manier om niet in het gekkenhuis te belanden.’
_{(Segui in: Solosofie)}

De leegte van je ziel vullen
Segui vindt de Franse filosoof Blaise Pascal (1632-1662) een revolutionair in zijn tijd. Na een zware depressie in 1645 wisselde hij wiskunde en toegepaste wetenschap in voor filosofie en theologie. Hij ontdekte de oneindige rijkdom van rust en zelfkennis. Wat hij met onderstaand citaat bedoelt, zegt Segui, is dat ‘de mens eropuit gaat om iets te vinden waarmee hij de leegte van zijn ziel kan vullen, omdat hij niet in staat is een innerlijk leven te cultiveren dat hem betekenis geeft’.

‘Al het leed van de mensen komt hieruit voort dat ze niet rustig in hun kamer kunnen blijven.’
_{(Segui in: Solosofie)}

Naar jezelf kijken
De bekende managementgoeroe Stephen R. Covey (1932-2012) waarschuwt, zegt Segui, dat als je ondergedompeld bent in de maalstroom van het dagelijkse leven, het bijna onmogelijk is tijd te vinden om naar jezelf te kijken. Covey schreef De zeven eigenschappen van effectief leiderschap (2008), waarin hij schrijft: ‘Reorganiseer je leven en neem opnieuw de leiding’.

‘Je laat je meeslepen door wat urgent is en vergeet wat belangrijk is. Als dat gebeurt doen ontevredenheid en onbehagen hun intrede, aldus managementgoeroe Stephen Covey.’
_{(Segui in: Solosofie)}

Zintuigen
Solosofie bestrijkt tal van boeiende en onverwachte onderwerpen, zoals Leven met je vijf zintuigen. Over ruiken waarmee je reist naar het hart van je herinneringen. Zien: geluk schuilt in het oog van de waarnemer. Horen en de muziek van het leven. Voelen en de emoties die dicht onder je huid zitten: over ‘huidhonger’ dat ook wel contactarmoede wordt genoemd. En proeven: Segui zegt een ‘foodie’ te zijn, en vertelt waarom een ‘solosoof’ in een restaurant vraagt om een tafel voor één.

‘Alleen’ zijn
Als een ‘duveltje-uit-een-doosje’ reageert Segui als mensen tegen haar zeggen dat ze ‘alleen’ zijn om duidelijk te maken dat ze geen formele relatie hebben: ‘Je bent niet alleen, je hebt alleen geen partner’. Een groot hoofdstuk hierover beschrijft ze in: Liefde is niet altijd iets voor twee. Boeiend is ook wat zij schrijft over Zelfgekozen eenzaamheid als je ouder wordt, en dan komen we uit bij de eerdergenoemde Atheense Solon.

Cicero
In Samenleven zonder iets op te geven, nodigt Segui je ten slotte uit om met beoefening van solosofie je relatie met anderen te verbeteren terwijl je meer rekening houdt met jezelf. Daarom staan er ook tientallen Oefeningen en Ervaringen in Solosofie, die extra inzicht geven, om uiteindelijk Cicero na te kunnen zeggen: “Ik ben nooit minder alleen dan wanneer ik alleen ben.” Commentaar van Segui hierop:

‘Je hebt uiteraard jezelf. Beter gezelschap kun je je toch niet wensen?’
_{(Segui in: Solosofie)}

Recensie: Solosofie – Geluk begint met een moment voor jezelf | Nika Vázquez Seguí | Hardcover € 16,99 | E-book € 9,99

Beeld: Liberi Coaching
Foto Nika Vázquez Seguí: Boekerij

‘Was er maar een Beatrice de Graaf in Den Haag’

UITGELICHT – Beatrice de Graaf vertelt in de Huizingalezing 2024 Wij zijn de tijden hoe geschiedenis in crisistijd wordt gebruikt om zin en betekenis aan de tijden te geven. Bijzonder is dat De Graaf kerkvader Augustinus erbij betrekt en de filosofen Plato en Aristoteles. Op de achtergrond klinken kardinale deugden mee: beheersing, rechtvaardigheid, wijsheid, moed. Plato noemt ook nog vroomheid, en Augustinus geloof, hoop en liefde. Historicus, cultuurfilosoof en antropoloog Johan Huizinga – die zelf tijden van bedreiging, verval en verlies doormaakte – laat zich via De Graaf niet onbetuigd.

‘Wij zijn de geschiedenis in het heden’
_{(Pieter Jan Hagens in Buitenhof)}

In een bijzonder boeiend Buitenhof licht Beatrice de Graaf, hoogleraar internationale en politieke geschiedenis (Universiteit Utrecht), haar lezing met veel wijsheid toe. Dat leidt uiteindelijk tot de bewonderende en poëtische slotzin van interviewer Pieter Jan Hagens: ‘Wij zijn de geschiedenis in het heden.’

Onzekerheid en dreiging
In tijden van crisis en onzekerheid zijn hoopvolle verhalen nodig om grip te krijgen op de rauwe werkelijkheid. Zoals de titel boven dit blog aangeeft: een van de veelal positieve reacties op de social media, in dit geval een hoopvolle verzuchting onder de YouTube-editie van Buitenhof. De Huizinga-lezing handelt ‘over het omgaan met onzekerheid en dreiging en lessen uit de geschiedenis, en wat we kunnen leren van Johan Huizinga’.

Ideaal van vrede
De Graaf vertelt in Buitenhof dat er van Huizinga wordt gezegd dat hij een cultuurpessimist is. ‘Hij wordt vergeleken met Oswald Spengler, de Duitse filosoof die Der Untergang des Abendlandes schreef. En met politiek theoreticus Carl Schmitt (1888 – 1985) uit die tijd: conservatieve denkers die de ondergang profeteerden. Met hen wordt Huizinga op één hoop gegooid. Huizinga denkt echter precies anders en wijst in tijden van diepe duisternis juist op het ideaal van vrede.’

Historicus, cultuurfilosoof en antropoloog Johan Huizinga (1872 – 1945)

‘Extreem nationalistische verdwazing’
Hagens verwijst naar een stelling van Huizinga dat we te veel het idee van crisis en geweld zijn gaan omarmen. ‘Een stelling die misschien ook in deze tijd past. Huizinga spreekt eveneens over extreem nationalistische verdwazing. Is dat wat we nu ook aan het doen zijn,’ vraagt hij aan De Graaf.

Paralellen in deze tijd
Voor een deel zijn er volgens De Graaf zeker parallellen met deze tijd te zien. ‘Huizinga citeert dan Augustinus en zegt dat je naar de geschiedenis kunt kijken of naar politieke leiders en zien hoeveel effect ze hebben en of ze succesvol zijn. Eigenlijk moet je kijken naar hun grondhouding: wat voor deugden in de klassieke Aristoteliaanse zin zij eigenlijk verspreiden: dat is uiteindelijk het enige dat hoop op de toekomst geeft. Als dat goed zit, deugt het.’

De kardinale deugden van Aristoteles
‘Wij denken dan, deugden? Moralistisch. Maar eigenlijk is dat meer dan 2000 jaar lang de manier om jonge mensen, politici, op te leiden. Niet alleen om heel slim te zijn maar ook om te leven vanuit deugden. Uit de definitie van Aristoteles volgt dan dat je genoeg slimheid hebt om te handelen volgens een hoger doel. Doelen nastreven die deugen. Kardinale deugden.’

Den Haag is de weg kwijt
Hagens reactie hierop is, als hij kijkt naar de huidige politiek: ‘Staatssecretarissen stappen op, vermeende racistische of polariserende uitspraken, kortetermijnsucces, electoraal succes, schreeuwen, schelden… Dat klinkt niet als de deugden van Aristoteles. We zijn de weg kwijt in Den Haag. En een belangrijk punt in uw lezing is dat een politicus of leider ook een perspectief moet bieden, zeggen wat je gaat doen.’

Puerilisme
‘Huizinga zou over de huidige politiek gezegd hebben dat dat puerilisme is: kinderachtig gedrag,’ antwoordt De Graaf. ‘Als een beschaving niet meer aan die hoge regels voldoet, dan wordt het kinderachtig gedrag. Niet alleen in Den Haag zijn we de weg kwijt, in de hele samenleving, ook wereldwijd is dat zo, als je naar politieke leiders kijkt.’

‘Wij zijn de tijden. U bent de tijden’

Augustinus
‘Mijn lezing heeft de titel: Wij zijn de tijden. Dat is een uitspraak van Augustinus, herhaald door Huizinga. In de tijd van Huizinga gaat de wereld ook ten onder, net als in de tijd van Augustinus als het Romeinse Rijk instort. Augustinus zegt dan tegen het woedende volk: “Scheldt niet op de keizer, scheldt niet op de tijden. Wij zijn de tijden. U bent de tijden. En wie bent u op dat moment in zo’n duistere tijd?” En dan komt hij dus met zijn deugden.’

Overtuiging leidt tot narigheid
Hagens brengt in dat Huizinga zegt dat het in de geschiedenis niet gaat om de feiten alleen, maar ook om de overtuiging. ‘En overtuiging leidt tot narigheid, zie Poetin.’ De Graaf stelt dat je overtuiging niet in moet zetten als een ‘grote morele knuppel’ waarmee je de ander op zijn hoofd slaat. ‘Je moet ook eerlijk zijn over je eigen tekort, laten zien waar je zelf fouten hebt gemaakt, waar je zelf te lang hebt gewacht om in actie te komen.’

Perspectief schetsen
‘Gaza en Israël bijvoorbeeld: perspectief schetsen is nodig voor de Palestijnen in Gaza maar ook voor Israël. Helaas ontstaan direct de kampen Palestijnen en de kampen Israël in de discussies. En beide kampen zitten knel,’ stelt De Graaf. Volgens Hagens is het allemaal nog groter. ‘Het “spel” van de internationale staten Saoedi-Arabië, Egypte, Iran, Verenigde Staten spelen allemaal een rol, èn Europa: Wij zijn ook betrokken. Waarom geen plan om als Europa ook in Syrië een nadrukkelijker rol te spelen? En dan dus niet de ander op zijn hoofd slaan met die deugden, want het is geen deugd als je vooral zelfzuchtig bezig bent.’

Perspectief vinden in sombere tijden
Op de vraag van Hagens waar je in sombere en moeilijke tijden perspectief kan vinden, antwoordt De Graaf dat je behalve in een God, ook op veel andere manieren kan geloven. Geloven in democratie is een manier: een speelveld dat ook iets transcendents heeft: het gaat niet alleen over het hier en nu maar het gaat ook om wat je aan je kinderen doorgeeft. Je kunt ook geloven in onderlinge solidariteit van groepen. Iets waar je eigenlijk in moet geloven, want je ziet zo vaak het tegendeel. Geloof is iets waar je dus niet altijd bewijs voor hebt, maar waar je toch aan vasthoudt ondanks tegenstrijdigheden.’

Amor Mundi
Andere bronnen van perspectief die in het interview naar voren komen zijn filosofie: stoïcisme. ‘En ook vriendschap geeft gevoel van solidariteit. Uiteindelijk moet alles wat je doet bijdragen aan de Amor Mundi: liefde voor de wereld, zie Hannah Arendt. Alles moet in een richting gaan die liefde voor de wereld is, inclusief je tekortkomingen en die van de ander. Een stukje vergeving naar jezelf, en kan je de ander vergeven. Kan je toestaan dat er fouten worden gemaakt en dan toch met elkaar doorgaan. Zonder genade en verlossing kom je er niet. Het gaat om doorgaan met elkaar.’

Samen met Plato’s leermeester Socrates zijn Plato (li) en Aristoteles (re)
de grondleggers van de westerse filosofische traditie

Talkshowtafels
Aan het eind van dit interview zegt Hagens dat het pleidooi voor de deugden hem heel prachtig en erg goed lijkt. De Graaf: ‘En begin bij jezelf, talkshowtafels… Als een politicus iets zegt, komt ie daar mee weg. En dat ligt aan de politicus èn de journalist. Samen dienen wij de res publica [het algemeen belang, PD] om in termen van Plato en Aristoteles te spreken: In hoeverre draagt wat jij nu zegt bij aan rechtvaardigheid, aan solidariteit. Niet alleen voor jezelf maar voor een grotere groep’.

Bron:
NPO1 Buitenhof 22 december: Wij zijn de tijden. Geschiedenis in crisistijd – (N.B. Dit blog is een beperkte, geen volledige, transcriptie van de uitzending. Aan te raden is Buitenhof in zijn geheel te bekijken en te beluisteren. En zeker ook de Huizingalezing 2024 lezen die januari 2025 verschijnt.)

Foto Beatrice de Graaf: Stadsgehoorzaal Leiden
Beeld Johan Huizinga (1872 – 1945): Universiteit Leiden
Beeld Plato en Aristoteles: Raffaello Sanzio (1483-1520) Scuola di Atene (detail 1), (1509-1510) Stanza della Segnatura (Vaticano) – onelittleangel.com

N.B. De Huizingalezing van 12 december 2024 is te bestellen bij de boekhandel en via, tot nog nu, één website en wordt verwacht rond 14 januari 2025.

Populistisch rechts, Europa en… de Tora

Wat moeten wij doen om de spirituele wortels van onze liberale democratie te hervinden? Waartoe moeten wij ons wenden? Kunnen wij inderdaad hiervoor terecht bij rabbijn Jonathan Sacks (1948 – 2020) die na lezing en overdenking van de Tora antwoord vond op deze vragen? Beetje – te laat nu? – om Sacks’ politiek-filosofische commentaren te lezen, maar in zijn vijfdelig standaardwerk over de boeken van Mozes ‘gaat een wereld voor je open’, belooft Trouw. Sacks legt daarin verbanden met de Tora als geheel, met filosofie en wereldgeschiedenis, én met ons persoonlijke leven.

Populistisch PVV heeft zijn extreemrechts gedachtegoed alvast koud gezet

Deuteronomium, boek van de samenleving (maart 2024) kwam als vijfde boek uit in het standaardwerk. De boodschap hiervan noemt Trouw ‘heel Jezus-achtig – en inderdaad, waar zou die zijn motto ‘de liefde is het hart van de wet’ nou zelf geleerd hebben?’.

Europa ‘veiliger en sterker’?
‘Gefeliciteerd, Geert!’. Orbán juicht op X als dat ene lid van de PVV laat weten dat in Nederland ‘de zon weer gaat schijnen’. “Ik verheug me erop samen met jou Europa veiliger en sterker te maken.” Europa zelf slaat echter de schrik om het hart door de samenwerking van NSC, VVD en BBB met de populistische PVV, die zijn extreemrechts gedachtegoed alvast koud heeft gezet.
Bij ‘de grootste regeringspartij van Nederland’, zoals de PVV-voorman nu al steevast zegt, ‘draait het nog altijd veel om één man’, meldt de Volkskrant. Eén man… waarom doet me dat toch aan dictators denken? Sheila Sitalsing in dezelfde krant in haar essay: ‘Doorgaans weldenkende mensen zijn massaal de fuik van Wilders ingezwommen’.

_{Jonathan Sacks}

‘Nooit meer onderdrukking!’
In zijn leven was rabbijn Sacks theoloog, filosoof, politicus, én auteur van onder meer Niet in Gods naam (2016) tegen het misbruik van religie voor geweld en pleit voor liefde als tegengif. Een aanklacht tegen het misbruik van Gods naam ter rechtvaardiging van geweld. In Deuteronomium speelt dit motief weer door, als Sacks schrijft over samenleven.

‘Samenleven betekent: Niemand mag vergeten worden, en niemand staat boven de wet. Iedereen plukt de vruchten van de welvaart, en iedereen draagt zorg voor zijn naaste en voor de samenleving als geheel. Nooit meer slavernij, nooit meer onderdrukking!’
_{(Uit: Samenvatting Deuteronomium)}

_Mozes

Liefde als het hart van een rechtvaardige samenleving
Deuteronomium is het boek waarin Mozes, aldus Wolter Huttinga, op de grens van het beloofde land, de wet van God nog eens goed voorhoudt aan het volk van Israël en waarin de thema’s uit de vorige bijbelboeken magistraal bijeenkomen. Heeft dat ene ‘joods-christelijke’ PVV-lid ooit kennisgenomen van de wet van God, de Tora of genoemde – nu complete – standaardwerken van Sacks? Waarschijnlijk niet.

‘Vergeet nooit, zegt Mozes, dat jullie zelf slaven in een vreemd land zijn geweest. Laat die herinnering jullie leven met God en met elkaar bepalen. Meer dan een herhaling van allerlei strikte regels en verordeningen is Deuteronomium een boek over liefde als het hart van een rechtvaardige samenleving.’
_{(Huttinga, Trouw)}

Uitdaging
In de recensie van Trouw schrijft Wolter Huttinga dat er vele mooie zinnen, ‘pareltjes’, te vinden zijn in Deuteronomium. Onderstaand pareltje is inderdaad een heel sterke in deze tijd van wereldwijde crises. Kan Europa het hoofd bieden aan de uitdagingen van nu?

‘De hamvraag is niet of een natie een crisis kan overleven, maar of zij een gebrek aan crises kan overleven. Kan zij sterk blijven in tijden van welvaart en overvloed, macht en prestige? Dat is de uitdaging waaraan geen enkele beschaving in de geschiedenis het hoofd heeft kunnen bieden. Laat het niet zover komen, zegt Mozes.’
_{(Uit: Deuteronomium, geciteerd door Wolter Huttinga, Trouw)}

Europese afspraken zijn nodig in een wereld vol grensoverschrijdende problemen, zegt Hendrik Vos, politicoloog aan de Universiteit Gent en auteur van het boek Dit is Europa, een geschiedenis van de Unie.

‘De economische crisis van de jaren tachtig leidde tot de interne markt, de migratiecrisis van 2015 tot het migratiepact, de Russische dreiging tot meer samenwerking op het gebied van veiligheid. “Zo gauw radicaal-rechtse partijen worden geconfronteerd met bestuurlijke verantwoordelijkheid, zullen zij zich anders gaan gedragen”.’
_{(Hendrik Vos, de Volkskrant)}

◘ Europese verkiezingen: 6 juni 2024 ◘

Deuteronomium. Boek van de samenleving – Vijfdelig standaardwerk met themaregister | Jonathan Sacks | Skandalon | 1856 blz. | € 125,00 in plaats van € 165,91 | Jonathan Sacks was opperrabbijn van het Verenigd Koninkrijk, lid van het Britse Hogerhuis en auteur van vele boeken. Zijn inhoudelijke bijdrage bevond zich steeds op het snijvlak van politieke filosofie, democratie en religie. Als joods religieus leider was hij een graag geziene publieke intellectueel.

Bronnen:
* Skandalon: Deuteronomium. Boek van de samenleving (maart 2024)
* Trouw: De Tora leest als een manifest voor een liberale democratie (Wolter Huttinga, @Trouwrelfil, 17 april 2024)
* Trouw: Zenuwen in Brussel om coalitieakkoord. Kunnen fracties nog wel samenwerken (Romana Abels, 17 mei 2024)
* de Volkskrant: Doorgaans weldenkende mensen zijn massaal de fuik van Wilders ingezwommen (Essay, Sheila Sitalsing, 18 mei 2024)
* de Volkskrant: Radicaal-rechts wil de EU van binnenuit omvormen tot een ‘Europe à la carte’ (Peter Giessen,19 mei 2024)

Beeld: The Rabbi Sacks Legacy
Foto: Jonathan Sacks (Detail boek Een gebroken wereld heel maken)
Schilderij Mozes: José de Ribera (1638), olieverf op canvas, National Museum of San Martino (via wikimedia commons)

‘Houd vol, want verdriet heeft niet het laatste woord’

De Australische songwriter en dichter Nick Cave geeft in Geloof, hoop en ravage nieuwe woorden aan (christelijke) mystiek als hij beschrijft hoe hoop te vinden is in de wanhoop. Een boek vol troost, dat hoop wil geven aan wie zelf rouwt: houd vol, want verdriet heeft niet het laatste woord. Cave’s boek is een weerslag van intieme gesprekken met de Ierse zanger, schrijver en journalist Seán O’Hagan.
🎸The Wild God Tour: Nick Cave and the Bad Seeds: 26 en 27 September 2024 – Amsterdam – Ziggo Dome | 30 oktober 2024 in Sportpaleis, Antwerpen 🎸

‘Als Nick Cave reflecteert over de aard van rouw doet hij dat
op werkelijk ontroerende wijze en filosofisch diepzinnig’
_(Trouw)

De VPRO noemde Nick Cave vijf jaar geleden al ‘ervaringsdeskundige van het leven’. En The Guardian schreef: ‘Het beneemt je de adem.’

‘Ik ben gaan beseffen dat de wereld niet beheerst wordt door het kwaad, zoals ons zo vaak verteld wordt, maar door liefde, en dat, ondanks het lijden van de wereld, of misschien wel in opstand daartegen, mensen zich om je bekommeren.’
_{(Nick Cave)}

In Geloof, hoop en ravage vertelt Nick over de lockdown:

_‘Ik maakte tijdens die coronazomer een rare periode van bezinning door. Ik zal het nooit vergeten: zitten op mijn balkon, eindeloos lezen, heel veel nieuw werk schrijven, het beantwoorden van vragen op The Red Hand Files. Het was een interessante tijd, ondanks het voortdurende gegons van angst en wanhoop op de achtergrond.’
_{(Nick Cave)}

_{‘Een zeer interessante beschouwing over kunst en de kernwaarden in ons leven.’}
_{(Journalist en muziekliefhebber Leo ‘popprofessor’ Blokhuis)}

‘Rouw kan een louterend effect hebben. Hij stelt eisen aan ons. Hij vraagt ons empathie te hebben, begripvol te zijn, vergevingsgezind te zijn, ongeacht ons lijden. Of om onszelf af te vragen: waar dient het allemaal voor? Wat is de zin van dit alles?’
_{(Nick Cave)}

Geloof, hoop en ravage is ‘een klaagzang’, recenseert The Guardian, ‘een feest, een schreeuw, een seculier gebed, een strijdkreet, een meditatie en een voortreffelijke verwoording van de menselijke conditie’.

‘Misschien is God het trauma zelf… Als je rouwt, raak je diep vertrouwd met het besef van de menselijke sterfelijkheid. Je reist af naar een duistere plek en je gaat tot het uiterste in je eigen pijn – je wordt naar de grenzen van het lijden gebracht. Voor zover ik het kan zien, heeft deze plek van lijden een transformerende werking.’
_{(Nick Cave, in Geloof, hoop en ravage)}

Volgens Trouw ontdekte Cave in religie ruimte voor twijfel en mysterie die hij in de seculiere en op ratio gerichte samenleving mist, benoemt stamelend waar hij zelf God denkt te ontwaren, en biecht op dat hij tegenwoordig zelfs op zondagmorgen naar de kerk gaat.

‘Als hij reflecteert over de aard van rouw, bijvoorbeeld, doet hij dat op werkelijk ontroerende wijze en filosofisch diepzinnig.‘
_(Trouw)

► Nick Cave is eigenlijk vooral een ‘rockgod’, zo door zijn vele fans genoemd. Samen met zijn band The Bad Seeds heeft hij al vele albums gemaakt. Te zien 26 en 27 september 2024 in Ziggo Dome en 30 oktober 2024 in Sportpaleis, Antwerpen. ◄

_{Nick Cave} _{& The Bad Seeds (Keulen, 2022)}

Nick Cave and The Bad Seeds worden beschouwd als een van de beste live acts van dit moment. In het kader van hun aankomende album ‘Wild God’ komen zij naar Amsterdam Ziggo Dome en Antwerpen Sportpaleis .

‘I never think about how a record is going to go live, it never, ever occurs to me. The lyric writing process is way too hard to take ideas like that into consideration. But, when I listen to ‘Wild God’ now, I think we can really do something epic with these songs live. We’re really excited about that – the record just feels like it was made for the stage.”
_{(Ziggo Dome: Nick Cave over het album)}

🎸 The Wild God Tour: Nick Cave and the Bad Seeds: 26 en 27 september 2024 – Amsterdam – Ziggo Dome | 30 oktober 2024 in Sportpaleis, Antwerpen 🎸

_{26 en 27 September 2024 – Amsterdam – Ziggo Dome}

Bronnen:
* The Red Hand Files (Nick Cave)
* Trouw: Een ontroerend boek van Nick Cave, ooit punkrocker, die nu stamelend over God spreekt
* VPRO: Hoe Nick Cave harten stal door vragen te beantwoorden
* The Guardian: Nick Cave and the Bad Seeds: Ghosteen recensie – de mooiste nummers die hij ooit heeft opgenomen – Volgens Alex Petridis is Cave’s stem rijker dan ooit op ‘dit verbluffende dubbelalbum dat wanhoop tegenover empathie en geloof plaatst’.
* Nick Cave: FAITH, HOPE AND CARNAGE – OUT NOW
* Nick Cave lyrics: Ghosteen
* Ziggo Dome
* OOR 15 maart 2025

* Geloof, hoop en ravage | Nick Cave | Vertaling: Daan Savert | KokBoekencentrum | 320 blz. | € 27,99 | E-book € 11,99
‘Geloof, hoop en ravage is een betoverend boek over de turbulente levensreis van Nick Cave. Het verkent existentiële vragen over geloof, kunst, muziek, vrijheid, verdriet en liefde en stapt zonder terughoudendheid Cave’s leven in, van zijn vroege jeugd tot het heden, met inbegrip van zijn liefdes, zijn onwankelbare arbeidsethos, de dood van zijn zoon en zijn opmerkelijke metamorfose in recente jaren. Dit boek is een weerslag van intieme gesprekken met journalist Seán O’Hagan en reikt ladders van hoop en inspiratie aan, gebracht door een ware visionair.’ (KokBoekencentrum)

Foto: Ghosteen Ltd – Kunstwerk voor Ghosteen door Nick Cave en de Bad Seeds.
Foto Nick Cave: Keulen (2022) – You Tube (Full Concert – Arlindo Ferreira)
_{Updates: sept. 2024} _{(lay-out + en link The Wild God Tour)}

Rumi en de religie van de liefde

De poëzie van de dertiende-eeuwse Perzische dichter Rumi staat in de traditie van het soefisme, de mystieke kant van de islam. Volgens auteur Naeeda Aurangzeb is Rumi ook een van de belangrijkste theologen van zijn tijd, en 750 jaar na zijn dood nog altijd geliefd. ‘In zijn huis is iedereen welkom’. – Opmerkelijk is dat de moslim Rumi, om succes te hebben in het Westen, werd gepresenteerd als humanist… met als reden, volgens Rumikenner Ashgar Seyed-Ghorab, dat ‘iedereen zich zo herkent in zijn woorden’.

‘When you do things from your soul, you feel a river moving in you, a joy’
_(Rumi)

Lezen we een humanist anders dan een moslim? Blijkbaar. Intussen wordt de wereldwijd populaire Rumi ‘van Turkije tot Afghanistan beschouwd als dichter des vaderlands’.

‘Rumi werd in 1207 geboren in Balch, in het huidige Afghanistan. Hij groeide op in een religieus islamitisch gezin en hij werd een van de belangrijkste theologen van zijn tijd. “In de Engelse vertalingen van zijn werk zijn alle verwijzingen naar zijn moslimachtergrond weggelaten”, zegt de hoogleraar [Seyed-Ghorab]. “Rumi wordt gepresenteerd als humanist. Voor het succes van zijn werk in het Westen werkt dat goed, iedereen kan zich zo herkennen in zijn woorden.”.’
_(Aurangzeb)

‘Everyone sees the unseen in proportion of the clarity of their heart’
_(Rumi)

‘Rumi spreekt vanuit het hart’
Volgens Rumi-kenner Ashgar Seyed-Ghorab, lid van de KNAW en hoogleraar Iraanse en Perzische studies aan de Universiteit Utrecht, is het geheim van het succes van Rumi dat hij ‘spreekt vanuit het hart’ en is de directe manier waarop hij zijn liefde uitdrukt indrukwekkend.

God vind je in je hart
‘De emoties zijn herkenbaar, ongeacht de tijd waarin we leven. Die herkenbaarheid speelt een enorme rol in zijn populariteit. Met de ontkerkelijking neemt de betekenis van religie af, maar een gedicht als ‘God zit niet in een huis van klei, vind God in je hart’ blijft tot de verbeelding spreken.’
_{(Seyed-Ghorab)}

Rumi vertegenwoordigt met de woorden ‘Vind God in je hart’ vrijwel alle mystici: die hebben het dan over ‘inwoning’. (En paradoxaal: ‘wie woont in wie?’) – In de VS kan je, volgens relatiemanager Fatma Kaya, in iedere boekhandel Rumi vinden. En in een beetje boekwinkel in Nederland liggen ze ook. Groep ‘Rumi and Spiritual Quotes’ is populair op Facebook. De vrijheid en vooral het inspirerende dat mensen, gelovig en niet-gelovig, in de mystiek ervaren, kan leiden tot de wonderlijke transformatie die je ten deel kan vallen.

‘O Heilige, ontwar mijn voeten van al die valstrikken. Bevrijd mijn ziel.
Dat we mogen dansen en dat ons dansen aanstekelijk kan zijn’
_(Rumi)

Rumi en de religie van de liefde
Naeeda Aurangzeb interviewt in Trouw ‘fans’ van Rumi. En zo weet je ook dat de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen afgelopen december zowaar een bijeenkomst hield ter nagedachtenis van deze intellectuele islamitische dichter. Het Trippenhuis zat toen vol bezoekers die de bijeenkomst Rumi en de religie van de liefde bijwoonden. Tijdens deze middag vertelden diverse sprekers, waaronder Seyed-Gohrab en Kader Abdolah, waarom de woorden van de mysticus ook in deze tijd nog zo inspirerend zijn.

‘You consider yourself to be the problem; but you are the solution.
You think you are the lock; in fact you are the key’
_(Rumi)

Rumi en Leonard Cohen
‘Het nummer Hallelujah van Leonard Cohen is zo vaak gecoverd dat je bijna zou vergeten van wie het origineel eigenlijk is. Voor dit lied en voor veel van zijn andere nummers liet de Canadese zanger en dichter zich inspireren door de poëzie van de dertiende-eeuwse Perzische dichter Jalal al-Din Rumi.’
_(Aurangzeb)

Bronnen:
* 750 jaar na zijn dood is dichter Rumi nog altijd geliefd. ‘In zijn huis is iedereen welkom’ (Trouw, 17 december 2023)
* Hallelujah van Leonard Cohen (YouTube – Hallelujah: Leonard Cohen, A Journey, A Song, Official Trailer (2022)
* Groep ‘Rumi and Spiritual Quotes’ (Facebook, groep van Rumi Shamz)
* Rumi en de religie van de liefde ( Video: Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen) ‘Rumi behoort tot de islamitische intellectuele dichters die kritische vragen stelden over de meest heilige islamitische begrippen, doctrines en rituelen zoals de bedevaart naar Mekka, het drinken van wijn en homo-erotische liefde.’

Foto’s en quotes: Rumi and Spiritual q u otes
Foto Leonard Cohen: viprecords.nl

‘Spiritualiteit is de werkelijkheid leren kennen’

Wat luisteren naar je innerlijke stem teweeg kan brengen… “Ga eens goed voor jezelf zorgen, Jan.” Zo klonk het vriendelijke antwoord dat Jan Geurtz jaren geleden kreeg toen hij zich ten einde raad afvroeg wat hij moest doen met zijn leven.
– En goed voor zichzelf zorgen deed hij. Radicaal. De stem luidde zijn eerste stappen in op het spirituele pad. Nu is Jan boeddhist en schrijver. Zijn tiende boek, Een lieve klap voor je kop, verscheen in 2023. Djuna Spreksel las het voor Filosofie Magazine.

‘Jij bent datgene wat je gedachten en gevoelens waarnemen vanuit een liefdevol, oordeelloos gewaar-zijn’
_{Jan Geurtz}

‘Bovenal ging hij [Geurtz] aan zichzelf werken. In eerste instantie door wat hij de ‘psychologische manier’ noemt: therapie en trainingen in persoonlijke ontwikkeling volgen. Pas tien jaar later kwam de spiritualiteit op zijn pad.’
_{(Filosofie Magazine)}

Bij persoonlijke ontwikkeling gaat het volgens de schrijver nog steeds om het ego dat aan zichzelf werkt.

‘Spirituele groei speelt zich af in een geheel ander domein, op een soort metaniveau, waarin logica en gedachten ons niet verder helpen. Spiritueel bewustzijn gaat over de realisatie dat je niet je ego bent, maar datgene wat je gedachten en gevoelens kan waarnemen vanuit een liefdevol, oordeelloos gewaar-zijn. Maar dat is zelf geen gedachte, en kan ook niet waargenomen worden.’
_(FM)

Geurtz laat in Een lieve klap voor je kop zien dat ingrijpende gebeurtenissen ook benut kunnen worden voor een groei van spiritueel bewustzijn.

‘In dit boek werkt hij aan de hand van persoonlijke contemplaties het idee uit dat het ervaren van nare gevoelens symptomatisch is voor niet goed naar de werkelijkheid kijken, en dat een heftige crisis ook een zaadje kan zijn voor een (versnelde) groei van spiritueel bewustzijn.’
_(Uit:_{Een lieve klap voor je kop}_{– omslagtekst)}

_{Jan Geurtz}

‘In elk mensenleven komen heftige gebeurtenissen voor: fijne – zoals een wederzijdse verliefdheid of de geboorte van een kind – en pijnlijke, zoals het einde van een relatie, een burn-out, een ziekte of de naderende dood. Meestal verstoren deze gebeurtenissen onze innerlijke rust (als we die al hadden) en belemmeren ze onze spirituele ontwikkeling (als we daar al mee bezig waren).
_{(Uit: Een lieve klap voor je kop)}

Ingrijpende gebeurtenissen, zegt dit boek, kun je leren herkennen als ‘een lieve klap voor je kop’ die je doet beseffen wie en wat je werkelijk bent achter je aangeleerde zelfbeeld, je ego. Dit leidt uiteindelijk tot de realisatie dat ons lijden in werkelijkheid niet-herkende liefde is die wacht om toegelaten te worden.

‘Om de spiritualiteit waar dit boek over gaat te onderscheiden van de ‘verhalende spiritualiteit’ noem ik haar ‘wetenschappelijke spiritualiteit’. Ze maakt namelijk gebruik van dezelfde methode als de exacte wetenschap’.
_{(uit: Een lieve klap voor je kop)}

Ook het boeddhisme heeft een filosofie over de werkelijkheid, zegt de schrijver, maar tegelijkertijd biedt het een onderzoeksmethode, die via de directe ervaring de theorie probeert te weerleggen.

‘Bovendien wordt in de boeddhistische spiritualiteit niet alleen de werkelijkheid onderzocht, maar ook degene die de theorieën formuleert. Op die manier bevindt spiritualiteit zich niet alleen op een metaniveau ten opzichte van de filosofie als geheel, maar ook ten opzichte van haar eigen filosofie – die net zo goed wordt beperkt door de taal en het denken.’
_(FM)

Een onjuist geloof in de echtheid van onze gedachten en gevoelens – door een ego dat zich identificeert met die gedachten en gevoelens – vertroebelt volgens Geurtz ons begrip van de werkelijkheid. En wel zo, dat we blijven steken in een vicieuze cirkel van verslaving, pijn en lijden. Of dit nu gaat om een verslaving aan verdovende middelen of om de erkenning van onze liefdespartner.

Geurtz gelooft niet dat het bereiken van verlichting het permanente eindpunt is van spirituele ontwikkeling.

‘Hij ziet verlichting in de spirituele weg die een mens aflegt, als een oneindig doorgaand proces richting steeds meer bewustzijn. Want, zo stelt hij, het spirituele bewustzijn heeft een belangrijk kenmerk: het verlangt altijd naar meer bewustzijn van zichzelf.’
_(FM)

Bronnen:
* Jan Geurtz: ‘Je bent niet je gevoelens en gedachten’ (Filosofie Magazine, juni 2023)
* Vertrouw altijd je innerlijke stem (godenenmensen.com, april 2023)
* Filosofie Magazine
* Een lieve klap voor je kop | Jan Geurtz | ambo | anthos uitgevers | ISBN: 9789026361173 | 264 pagina’s | paperback 21,99 | E-book 13,99 |
‘Jan Geurtz (1950) is een Nederlandse schrijver. Hij studeerde orthopedagogiek, onderwijskunde en wetenschapsfilosofie en heeft daarna gewerkt in de verslavingszorg. Jan Geurtz laat zich vooral inspireren door het boeddhisme. Van zijn hand verschenen meerdere bestsellers, waaronder Verslaafd aan liefde, waarvan meer dan 125.000 exemplaren werden verkocht’. (ambo | anthos)