Een fascinerende reis door geest en werkelijkheid

Auteur en blogger Bruno Del Medico, gespecialiseerd in kwantumfysica, metafysica, sociale actualiteit en wetenschap, schreef Carl Jung en het Kwantum Universum 1 (2025). Del Medico zegt zijn inspiratie gehaald te hebben uit ‘Jungs idee dat schijnbaar willekeurige gebeurtenissen diepgaande en kosmische betekenissen konden krijgen, en zo aspecten van de kwantumtheorie integreerde in de psychologie’.  Eerder schreef hij Van het fysieke universum naar de metafysische kosmos. De kwantumverstrengeling en synchroniciteit van Carl Jung (2022, de bijgewerkte en uitgebreide versie van 2019).

‘Wie kent de weg naar de eeuwig vruchtbare velden van de ziel? Er is maar één manier, en dat is jouw manier.’
(Carl Jung in: Het Rode Boek)  

Helder en toegankelijk
Beide boeken zijn opvallend helder en toegankelijk geschreven, mede door Del Medico’s ervaring als populair-wetenschappelijk schrijver. Carl Jung laat zich op elke pagina gelden, als de ontdekker van het onbewuste en door zijn belangrijkste theorieën in relatie met de kwantumtheorie.

Baanbrekende visies
In Carl Jung en het Kwantum Universum 1 (2025) beschrijft Del Medico over ‘de verrassende correlaties tussen Jung en de kwantumtheorie’. Hij verkent de baanbrekende visies op de psyche en het collectieve onbewuste die later verweven raken met de kwantumprincipes van het universum. Zoals fundamentele concepten als het oneindig kleine van de kwantumfysica, Werner Heisenbergs onbepaaldheid en Niels Bohrs complementariteit. Elk hoofdstuk biedt een gedegen analyse over de verbanden tussen de menselijke geest en het kwantumuniversum. Nog twee delen volgen.

‘Dit eerste deel biedt een solide basis voor het pad dat in de volgende delen zal volgen. Door de pagina’s van het boek leidt de auteur de lezer op een reis, die de filosofische en wetenschappelijke fundamenten van beide disciplines behandelt.’
(Uit: Carl Jung en het Kwantum Universum 1, Inleiding)


Carl Jung (1875 – 1961)

‘Wie kent de weg…’
De auteur citeert in het hoofdstuk Ontmoeting tussen geest en materie een prachtige gedachte van Jung uit Het Rode Boek. Jung zegt hierin:

‘Wees niet hebzuchtig naar de vruchten die op andermans akkers worden geboren. Weten jullie niet dat jullie zelf de vruchtbare akker zijn waarop alles groeit wat jullie nodig hebben? Maar wie weet dat vandaag nog? Wie kent de weg naar de eeuwig vruchtbare velden van de ziel? Er is maar één manier, en dat is jouw manier.’
(Carl Jung, in Het Rode Boek, geciteerd door Del Medico in Carl Jung en het Kwantum Universum 1)  

‘Concluderend nodigt Jung ons uit om de diepten van onze psyche te onderzoeken door middel van mythen, symbolen en dromen, waarbij de universele onderlinge verbondenheid van de menselijke ervaring wordt erkend. Het analyseren van deze elementen biedt toegang tot een completer begrip van het menselijk bestaan en opent deuren naar een groter zelfbewustzijn en een bredere visie op onze plaats in de wereld.’
(Uit: Carl Jung en het Kwantum Universum 1, De theorie van synchroniciteit en het verband met de kwantumtheorie)

‘Absoluut onverenigbaar?’
Eerder (2022) verscheen van Del Medico Van het fysieke universum naar de metafysische kosmos. De kwantumverstrengeling en synchroniciteit van Carl Jung. Del Medico geeft hierin de samenwerking weer tussen Carl Jung en Wolfgang Pauli. Meer dan twintig jaar werkten zij samen op het gebied van de psyche (Jung) en op dat van de materie (Pauli). Deze twee sectoren worden als absoluut onverenigbaar met elkaar beschouwd. In feite ontkent het wetenschappelijk materialisme het bestaan van enige psychische component in het bekende universum.

‘De introductie van de fotontheorie van Albert Einstein [in 1905] was een mijlpaal in de kwantumfysica. Dit concept maakte de weg vrij voor verder onderzoek en ontwikkelingen op dit gebied en opende nieuwe deuren om de wereld op microscopisch niveau te begrijpen en aspecten van de werkelijkheid te onthullen die niet konden worden verklaard door de klassieke natuurkunde.’
(Uit: Van het fysieke universum naar de metafysische kosmos. De kwantumverstrengeling en synchroniciteit van Carl Jung, Schets van de geboorte van de kwantumfysica)


Wolfgang Pauli en Carl Jung

‘Carl Jungs verkenning van het onbewuste en Werner Heisenbergs revolutionaire ontdekkingen in de kwantumfysica komen samen in een harmonieuze synergie. Terwijl Jung ons uitnodigt om de diepten van de menselijke psyche te onderzoeken om onszelf te begrijpen, stelt Heisenberg de aard van de werkelijkheid en het kennisproces in vraag. Door deze combinatie van perspectieven worden we uitgenodigd om onze innerlijke wereld te verkennen en het verband tussen onze innerlijke en uiterlijke werkelijkheid te herkennen.’
(Uit: Van het fysieke universum naar de metafysische kosmos. De kwantumverstrengeling en synchroniciteit van Carl Jung, in Werner Heisenberg en onbepaaldheid)

Does It Happen to You Too?
Als gepensioneerd computerprogrammeur werkt Del Medico als blogger op verschillende technische vakgebieden. En publiceert artikelen en studies in diverse vakbladen (Informatica oggi, CQ Elettronica, Fare Computer, Bit, Radio Elettronica en andere). De laatste jaren legt Del Medico zich toe op de verspreiding van de nieuwste ontdekkingen in de kwantumfysica, in lijn met het metafysische perspectief van vele gerenommeerde wetenschappers zoals David Bohm en Henry Stapp. Op dit gebied heeft hij drie boeken gepubliceerd: Entanglement and Synchronicity, Does It Happen to You Too? en recentelijk All the Colors of Entanglement.


Bruno Del Medico

Bronnen:
* Bruno Del Medico: Carl Jung en het Kwantum Universum 1 (Amazon) – E-book: Bol.com  
* Bruno Del Medico: Van het fysieke universum naar de metafysische kosmos. De kwantumverstrengeling en synchroniciteit van Carl Jung – Op weg naar het tijdperk van samenwerking tussen geest en materie (Amazon) – E-book: Bol.com
* Amazon
* Nobelprize.org
– Natuurkundige en Nobelprijswinnaar (1932) Werner Heisenberg (1901 – 1976) was een van de grondleggers van de kwantummechanica. Hij werkte een tijd samen met natuurkundige en Nobelprijswinnaar (1922) Niels Bohr (1885 – 1962). Bohr werkte onder meer aan de problemen die zich in de kwantumfysica voordoen.

Beeld: Coverfoto Van melkweggrenzen tot kwantumverstrengeling (Bruno del Medico)
Foto Bruno Del Medico: Amazon
Foto Jung: Brittanica

Vreugdevol, wijs en actief leven met ZEN

Boekrecensie: Zen of het konijn in ons brein – Bij beginnende meditatiebeoefenaars is het beeld van een lege geest het hardnekkigste misverstand. Veel mensen komen bij een zencentrum met de vraag hoe ze hun geest leeg moeten krijgen. Zenmonnik Tom Shoden Hannes, auteur van Zen of het konijn in ons brein, antwoordt dan dat ‘hun geest allang leeg is – en alle gedachten waarvan ze zo veel last van hebben ook. Maar dat het een heel ander ‘leeg’ is dan ze zich inbeelden’.

‘…Het verschil tussen leven als slaafjes van een bazig konijn in ons hoofd,
en leven als de volle mens die we op elk moment wijs en actief leven…’
(Tom Shoden Hannes)

De radicale eenvoud van zenmeditatie
In Zen of het konijn in ons brein vertelt de gepokt en gemazelde boeddhist dat je, zonder ‘ascetische hardheid, geheime kennis of magische krachten, zen het vermogen geeft om te leven, de flexibiliteit om voortdurend heen en weer te gaan tussen de radicale eenvoud van zenmeditatie en ons hectische maatschappelijke leven’.

 Het maatschappelijk beeld van zen
‘Het is niet het hoofdthema van dit boek, maar waar mogelijk zal ik suggesties geven over het verband tussen onze verwachtingen en mentale filters en het maatschappelijke beeld van de zen: zen als trip, zen als energizer, zen als tranquillizer, zen als dieet, zen als opwekker van magische krachten, zen als concentratie-en-efficiëntiemachine… Grofweg de zen van de reclame. Zen als de spreekbuis van wat we denken tekort te komen.’
(Tom Shoden Hannes)

De traditionele zenpedagogie klinkt, zegt Hannes, meer als: ‘Dus je wilt leren zwemmen? Kijk, dit is een zwembad en hopla, ik duw je erin. Ik kom straks wel kijken of er nog vragen zijn.’ Een beetje overdreven, zegt hij erbij, maar ‘zo voelt het in het begin toch vaak aan’.


Tom Shoden Hannes

Onze grotere hersenen maken ons tot mensen.
In Zen of het konijn in ons brein staat een karikatuur, een konijn, voor het deel van de hersenen dat we gemeen hebben met de andere diersoorten. De mens werd, nog maar enkele miljoenen jaren geleden, spectaculair snel getrakteerd op een ‘immense massa extra hersenen‘ dat zich over dat oudere centrum heeft gelegd: onze tragere grotere ‘denkhersenen’. Maar… aan het stuur van die formidabele denktank zit een konijn…

Geen boek over neurologie
‘Wat is neurologisch gesproken nu het probleem? Dit is geen boek over neurologie, dus ik presenteer noodgedwongen een karikatuur. (…) Het verkeer van de kleine naar de grote hersenen verloopt prima, maar andersom wil niet zo goed lukken. Levensbehoud krijgt voorrang op filosofie, zeg maar, en doe daar maar eens moeilijk over.’
(Tom Shoden Hannes)

Basisoorzaken van al ons overbodig lijden
Het lijkt wel, vervolgt de auteur, alsof het konijn zegt: ‘Kijk, ik ben ouder, ik was hier eerst, ik heb al miljarden jaren voor je gewerkt en onze nieuweling hier, die er nog maar een paar miljoen jaar bij is, die heeft naar mij te luisteren’.

‘We zullen kennismaken met ons “innerlijke konijn” en de manier waarop dat beestje zich vertaalt in wat het klassieke boeddhisme “de drie vergiften” noemt. Dat zijn de reacties waarmee we de wereld doorgaans te lijf gaan en die onszelf en de wereld vaak zuur opbreken. Het zijn de drie basisoorzaken van al ons overbodig lijden‘.
(Uit: Zen of het konijn in ons brein)

Konijnenbrein chaotisch geordend
Zen of het konijn in ons brein is verrassend toegankelijk, en bezield geschreven. Over ons innerlijke konijn dat bliksemsnel reageert. En dat toch ook zijn voordelen heeft. ‘Zo snel dat we soms reageren voor we er ons nog maar bewust van zijn. Ons oog knijpt dicht vóór we het woord “vliegje” kunnen denken’.

‘Dat komt omdat de cellen van het konijnenbrein chaotisch geordend zijn en zelfs min of meer met elkaar versmolten, zodat de communicatie tussen de cellen veel en veel sneller verlopen dan het verbale denken van onze tragere grote denkhersenen.’
(Tom Shoden Hannes)

Verfrissend tegendeel van de koan
Met dit chaotische konijnenbrein zijn we aangeland bij het aantrekkelijke van dit boek waarin dat – bij vlagen hilarisch verwoordde – konijn de hoofdrol speelt in het inzichtelijk maken van zen. De auteur speelt in zijn taalgebruik zo beeldend met dat dier, waardoor zen echt gaat leven.

Leren geloven in onszelf
Het boeddhisme bestuderen kan door ‘beginnende boeddhisten’ soms als één grote koan worden ervaren en kunnen niets met ogenschijnlijk absurde koans als: ‘Wat is het geluid van één klappende hand?’. Dit boek is het verfrissende tegendeel van een koan. Het biedt de essentie van het boeddhisme en biedt praktische toepassingen. Optimaal zen.

‘We moeten leren geloven in onszelf. Dat is het mooiste cadeau dat de zen voor ons in petto heeft: we kunnen een hersteld vertrouwen vinden in ons volledige kunnen. We kunnen “ons ware gezicht” weer leren zien en dat is een heuglijke zaak! De zen leert ons weer werkelijk te zien en te zijn wie we zijn. We kunnen volop gebruik maken van de realiteit zoals ze is en gelukkiger en vrijer worden.’
(Uit: Zen of het konijn in ons brein)

Geen zelfhulpboek
Niet gek dat dit boek binnenkort uitkomt met een achtste druk. Het wordt sinds 2009 (her)ontdekt. Dit is absoluut geen zelfhulpboek, maar een absolute aanrader: al meedenkend met de auteur en het konijn wandel je zelfstandig mee op een prachtig pad. Meer en meer op weg op eigen kracht.

‘Als je geest rustig de weg volgt,
kan niets ter wereld je nog kwetsen.
En als iets niet langer kwetsend is,
verandert het van aanzicht’.
(Een van de allereerste zenteksten, de Shinjinmei van meester Sosan, in: Zen of het konijn in ons brein)

Zen of het konijn in ons brein | Tom Hannes | Tekeningen: Tom Hannes | Witsand Uitgevers bvba | 256 pagina’s | Hardcover | 2009 | ►8e druk, volledig herwerkt, zojuist verschenen | ‘Het blijft me verrassen dat mensen mij haast wekelijks blijven aanspreken over hoe de lectuur van Zen of het konijn in ons brein hen in de loop der jaren heeft uitgedaagd. Het leven gaat met horten en stoten, maar het konijn blijft mensen inspireren, en dat doet mij veel plezier.’ (Tom Shoden Hannes)

Beeld: Foto (PD) van een van de tekeningen door Tom Hannes in Zen of het konijn in het brein
Foto Tom Shoden Hannes: (KRO-NCRV)

Brandende nieuwgierigheid naar het Absolute

Kluizenaar Pater Hugo is, als monnik en aan de universiteit (KU Leuven), gespecialiseerd in het ontcijferen van mystieke teksten. Je kan hem nu gerust een hightech theoloog noemen die op professionele wijze online colleges Mystieke Theologie presenteert. Teksten, podcasts, YouTube-filmpjes, videocolleges, muziek: hij maakt alles zelf. – Een van zijn studenten is Herman Finkers: ‘Het is de bedoeling dat je ervan weet hebt, en niet als een kip zonder kop hier op de wereld rond te lopen. Je vormt je òòk mystiek. En de mystiek is de bron van de katholieke kerk. Als de kerk de mystiek nog verder overboord gooit, kan ze de winkel sluiten.’

‘Gelukkig worden in tien stappen’ of: ‘Gelukkig worden voor dummies.’
Nee, dat is helemaal niet de bedoeling’
(Herman Finkers)

Iedereen heeft te maken met mystiek
De kluizenaar die – paradoxaal genoeg – midden in de wereld staat, heeft van jongs af aan altijd een brandende nieuwgierigheid gehad naar het Absolute. Naar het fundament onder de werkelijkheid. Niet alleen wat we hier doen. Maar ook waarom er überhaupt iets bestaat. Dat gaf hem niet zo zeer een kerkelijke, maar wel een grote religieuze belangstelling: een soort spirituele aanleg.

‘Iedereen heeft te maken met mystiek. Mystiek is in feite de vraag naar je bewustzijn. Naar de ervaring van het Absolute en de ervaring van God. Niet zozeer het beredeneren van theologische werkelijkheden door filosofische redeneringen toe te passen. Of door Bijbelteksten uit elkaar te peuteren.
Dus ook mensen die niet zo veel met het fenomeen ‘kerk’ hebben of die niet zo helemaal vol zitten van het hele Jezus-idee, die zijn toch nieuwgierig naar dit soort vragen. Wat als ik helemaal overvallen word door een gevoel dat ik niet kan beschrijven. Maar wat voor mij heel fundamenteel is. Een soort absoluut moment. Wat gebeurt er dan eigenlijk?’
(Pater Hugo)

Allergisch voor theologie
We zitten nu, vertelt de monnik, in een tijdsgewricht waarin mensen allergisch zijn voor alles wat theologisch is. Maar dèze tak van theologie gaat ‘gewoon’ over de ervaring van God.

‘En daar zijn alle mensen nieuwsgierig naar. Zelfs mensen die verder nooit een kerk van binnen zien. Er zijn weinig mensen die mystiek studeren. Het is dankbaar dat het een onderwerp is waar mensen ook echt naar verlangen.’
(Pater Hugo)


Een van de cursussen, samengesteld door Pater Hugo

Geestelijke voeding
Pater Hugo (48) vertelt ook over identiteit: wie ben ik, waar hoor ik thuis? Wat zijn mijn wortels? Waar ga ik naartoe? Over dat wat een mens is, wat een mens smoel geeft. Dat groeit niet meer automatisch, omdat alles vormeloos is en iedereen geacht wordt zichzelf tot een soort van stralend individu te kleien. En dat kàn helemaal niet als je geen materiaal hebt om mee te kleien.

‘Dus als je kinderen totaal geen cultuur meegeeft, geen smoel, totaal geen identiteit, dan wòrden ze ook niks. Een zaadje heeft ook humus en grond nodig om er voedingssappen uit te trekken. Waar moeten die kinderen geestelijk van eten? Je kan wel al die ouwe meuk uit het raam gooien. Maar als er dan verder niks voor in de plaats komt, vind je het dan raar dat ze opbranden? ’
(Pater Hugo)

Mysterie van ons bewustzijn
Achter zijn hek, in zijn ‘kluis’, een 19e-eeuws kerkje in Warfhuizen, maakt de theoloog cursusmateriaal over mystieke theologie. Over het mysterie van ons bewustzijn. In filmpjes van zo’n half uur wordt telkens een thema behandeld. Hij zegt geen geestelijke topsporter te zijn die zich ‘met zware ascese en allerlei wilde geestelijke kunsten tot heiligheid wil lanceren’. Hij heeft wel de stilte nodig om zich te kunnen concentreren op de vragen waarop hij een antwoord verlangt.


Pater Hugo aan het werk

‘Het prettige is, het is heel compact. Het is niet kinderachtig. Het gaat behoorlijk diep, zonder moraal of wat dan ook. De filmpjes zijn heel knap in elkaar geknutseld. Dat je denkt: och, mijn hemel, dat moet verschrikkelijk veel werk geweest zijn. Het is absoluut niet saai, maar heel onderhoudend verteld. En in een heel heldere, duidelijke taal. Met een verstandig accent.’
(Finkers)

Vragen waar elk mens mee zit
Zolang de grondtoon van zijn leven de regelmaat in de stilte is dan is de kluizenaar tevreden, zo vertelde hij onlangs op Kruispunt-tv van KRO-NCRV. Op het moment dat het een grote chaos wordt en hij loopt overal rond te fladderen, hoeft pater Hugo zich niet zo’n zorgen te maken, want dan begint hij acuut niet lekker te functioneren: en dat corrigeert zichzelf, is de ervaring.

Volgens Herman Finkers gaat het in de cursus om dezelfde vragen waar elk mens mee zit: Waarvoor zijn we hier? Is er hiervoor iets? Noem maar op, al die levensvragen. Waartoe zijn wij op aard?


Pater Hugo Beuker en Herman Finkers

‘Die worden eigenlijk doorgenomen. Je oefent je geest. De mensen zijn heel erg bezig met het ontwikkelen van het lichaam. Dat vind ik heel knap, hoe ze dat gedisciplineerd doen. Men gaat naar de sportschool om de spieren te trainen. Maar je kunt ook je geest trainen om daarmee diep te kunnen denken en verder te komen.’
(Finkers)

Bronnen:
* Kruispunt tv – Lessen van een kluizenaar, 14 april 2024, 25 minuten, KRO-NCRV
* Sanctificium, School voor Mystieke Theologie. Lab voor Mystieke Theologie – De Theologie van het Bewustzijn onderzocht en uitgelegd. (Ook wel ‘School voor de Ziel’ genoemd.)
* YouTube: Mystieke theologie met Pater Hugo – Het Nederlandstalige kanaal van Sanctificium. Pater Hugo, kluizenaar, vertelt over het deel van de traditionele theologie dat gaat over de directe ervaring van het Absolute. Geen beschouwingen over dogmatiek of Bijbeluitleg, maar getuigenissen uit de verschillende religieuze tradities over de rechtstreekse ontmoeting met God.

Beelden: Kruispunt tv KRO-NCRV / Sanctificium
Beeld Pater Hugo aan het werk: Still uit Kruispunt tv. (PD)

AI en het hiernamaals: digitale rouw

De relatie van de geest tot het lichaam, de kwestie van de vrije wil, de mogelijkheid van onsterfelijkheid. Tegenwoordig hebben kunstmatige intelligentie en informatietechnologieën veel van de vragen geabsorbeerd die ooit door theologen en filosofen werden opgepakt: Alle eeuwige vragen zijn technische vragen geworden. – Onlangs verscheen het rapport AI and the Afterlife: From Digital Mourning to Mind Uploading, dat het snijvlak onderzoekt van technologie met dood en verdriet, een gebied dat bekend staat als ‘virtuele onsterfelijkheid’.

‘Alle eeuwige vragen zijn technische vragen geworden’

Virtuele onsterfelijkheid
AI and the Afterlife: From Digital Mourning to Mind Uploading, een onderzoek naar de dood door systematisch theoloog Nathan Mladin. In Theos’ report stelt hij dat AI een van de belangrijkste krachten is die de wereld van vandaag vormgeeft.

‘Het staat op het punt om niet alleen onze instituties en capaciteiten te transformeren, maar ook onze relaties, inclusief onze relaties met overleden dierbaren en de manier waarop we om hen rouwen. Dit rapport onderzoekt het snijvlak van technologie met dood en verdriet, een gebied dat bekend staat als ‘virtuele onsterfelijkheid’.’
(Nathan Mladin)

Rouwbots
Het rapportgaat in op digitale erfenis en herdenking, ‘rouwbots’ en digitale persona’s die momenteel te vinden zijn in de populaire cultuur en de markt, maar verdiept zich eveneens in de zorgen erover.

‘Hoewel door AI aangedreven digitale technologie onder bepaalde omstandigheden kan helpen bij het herinneren van dierbaren en het verwerken van verdriet, schuilt het gevaar in hyperrealistische en interactieve simulaties van de overledene. Deze lopen het risico kwetsbare gebruikers te misleiden en emotionele schade toe te brengen.’
(Nathan Mladin)


 Theos Think Tank – AI and the Afterlife: Is Mind Uploading the Future?

Twijfelachtige veronderstellingen
‘Mind Uploading’ is een speculatief proces van volledige hersenemulatie waarbij een hersenscan wordt gebruikt om de mentale toestand van het individu volledig na te bootsen in een digitale computer.

‘In het rapport wordt dit onderzocht als voorbeeld en kritiek op het transhumanisme en laat zien dat het uploaden van gedachten berust op een reeks twijfelachtige veronderstellingen over de geest, identiteit en het lichaam, en onsamenhangend is op zowel wetenschappelijke als filosofische gronden.’
(Nathan Mladin)

Transhumanisme
AI and the Afterlife eindigt met een vergelijking van transhumanistische en christelijke opvattingen over de dood, het lichaam en het hiernamaals…

‘…waaruit blijkt dat het transhumanisme een gebied is van de laatmoderne cultuur waar de schaduw van het christendom angstaanjagend blijft hangen, en waar christelijke opvattingen over de dood, wederopstanding en het hiernamaals op fascinerende manieren weerspiegeld en gebroken wordt door een technologisch prisma.
(Nathan Mladin)


Technology, Metaphor, and the Search for Meaning

Filosofische nauwgezetheid
Met het motto in zijn rapport verwijst Mladin naar Meghan O’Gieblyn die in God, Human, Animal, Machine van wie hij vindt dat zij met ‘filosofische nauwgezetheid, intellectueel bereik, essayistische verve, verfrissende originaliteit en een ironisch gevoel van tegenspraak’ ingaat op kunstmatige intelligenties die ons begrip en controle te boven gaan.

‘Ze put diep en soms op humoristische wijze uit haar eigen persoonlijke ervaring als voormalig religieus gelovige, nog steeds gekweld door geloofsvragen, en ze fungeert als de best mogelijke gids bij het navigeren door het gebied waar we ons allemaal in begeven.’
(Nathan Mladin)

God, Human, Animal, Machine – Technology, Metaphor, and the Search for Meaning | Meghan O’Gieblyn | 12 juli 2022 | 304 blz. | Uitgeverij Random House Usa Inc | Paperback € 13,99 | E-book € 6,99
‘Een opvallend originele verkenning van wat het zou kunnen betekenen om authentiek mens te zijn in het tijdperk van kunstmatige intelligentie, van de auteur van het veelgeprezen Interior States. • ‘Soms persoonlijk, soms filosofisch, met een verkwikkende mix van openheid en scepticisme, spreekt het bedachtzaam en gearticuleerd over de meest cruciale kwesties die onze toekomst te wachten staan.’ (Recensist en schrijver Phillip Lopate)

Bronnen:
* Theos Think Tank: AI and the Afterlife: From Digital Mourning to Mind Uploading (15-02-2024)
* AI and the afterlife: Theos’ report ( pdf, Nathan Mladin)
* Theos Think Tank : AI and the Afterlife: Is Mind Uploading the Future?
* YouTube: AI and the Afterlife: Is Mind Uploading the Future? (Black Mirror Review) ‘Zou jij een digitale versie van jezelf maken die na je dood kan voortleven? Wat dacht je van een interactieve avatar van een overleden dierbare? Of je gedachten uploaden naar een supercomputer? Dit zijn allemaal vragen die dr. Nathan Mladin heeft onderzocht in zijn bespreking van drie televisie- en filmplots die zich richten op het onderwerp mind-uploading en transhumanisme.’

Beeld: Is Digital Resurrection Possible? (theosthinktank.co.uk)
Beeld Nathan Mladin: Linkedin
Beeld  AI and the Afterlife: Is Mind Uploading the Future?: Theos Think Thank
Beeld Meghan O’Gieblyn: Goodreads

‘Ik wil geen dekentjes over mijn geest’

Psychiaters zien psychische afwijkingen als lichamelijke ziektes die je met medicijnen kunt verhelpen. Voor een deel klopt dat, dus voor een deel is het een zegen, zegt schrijver Maarten van Buuren. Het nadeel vindt hij, dat er nu al te makkelijk wordt gedacht: ‘Ha, dat is depressie, daar hebben we een pil voor’. Het probleem wordt weggemedicaliseerd, vervolgt hij.

‘De ­autist, de schizofreen en de depressieveling hebben net als ieder ander een patroon opgebouwd om zich te kunnen weren in het leven en niet overspoeld te worden door alle gevaren die hen omringen’
(Maarten van Buuren)

Ben je onrustig of angstig? Daar hebben we een middeltje voor. Angstremmers. En inderdaad, mensen zitten weer rustig in hun stoel. Het is heerlijk om van je angsten verlost te zijn. Maar je maakt ook het probleem onzichtbaar waarvan die angst het signaal was.

Net als jij en ik
In het artikel Een psychische afwijking is het gevolg van eigen keuzes in Filosofie Magazine interviewt filosofiedocent Lianne Tijhaar (o.a. Hogeschool voor Toegepaste Filosofie Utrecht & Hogeschool Utrecht) Van Buuren over zijn depressies. Dit naar aanleiding van zijn nieuwe boek De gek als medemens. Hoe we onszelf in de waanzin leren kennen.

Het gaat nadrukkelijk niet over eigen schuld. Net als ieder ander, zegt Van Buuren, heeft ‘de depressieveling’ een patroon opgebouwd om zich te kunnen weren in het leven en niet overspoeld te worden door alle gevaren die hen omringen.

‘Dat hebben ze weliswaar op een manier gedaan waardoor ze nu in grote moeilijkheden terecht zijn gekomen, maar niet op een wezenlijk andere manier dan jij of ik.’
(Maarten van Buuren)


Ludwig Binswanger

‘Ik was gewoon niet meer’
Van Buuren schreef al eerder over zijn depressie in Kikker gaat fietsen (2008). In De gek als medemens brengt hij filosofische verdieping aan, na het lezen van het werk van de Zwitserse psychiater Ludwig Binswanger. Binswanger ontwikkelde in de jaren vijftig een nieuwe benadering van de psychiatrie, gebaseerd op de existentialistische filosofie.

‘Je valt in een depressieput. Een ervaring van vernietiging. Je kunt niet meer bestaan. Je belandt in een zijn-storing. Dat is moeilijk uit te leggen, want de mensen zien je gewoon lopen. Dat was het grote misverstand. Ik ben een sportman. Lichamelijk was ik zo gezond als een vis. Mensen keken naar mij en zeiden: niks mis met jou, je moet gewoon in de poten komen. Terwijl ik op dat moment niet meer bestond. Ik was gewoon niet meer.’
(Maarten van Buuren)

Bewustzijn nooit leeg
Pas later begreep Van Buuren wat filosofen als Husserl, Heidegger en Sartre met ‘intentionaliteit’ bedoelen. [Het idee van intentionaliteit houdt – volgens Husserl – in dat het bewustzijn nooit leeg is: het is altijd gericht op iets en daardoor een bewustzijn van iets. (PD)] 

‘Het ‘zijn’ is altijd ergens op gericht. ‘Zijn’ is een dynamiek. ‘Zijn’ is je uitwerpen in de richting van iets wat je beoogt. Op het moment dat ik in die put van een depressie gleed en mijn bestaan ophield, kon ik mij niet meer uitstrekken in de tijd. Ik leefde niet meer in de toekomst en niet meer in het verleden. Mijn bestaan werd gereduceerd tot een oneindig doordruppelen van momenten van heden.’
(Maarten van Buuren)


Over het leed dat leven heet

Geen dekentjes
Van Buuren verdraagt het idee dat hij onder de medicijnen zit niet, ondanks dat medicijnen hem bij zijn eerste depressiecrisis op de been hebben geholpen.’

‘In mijn ervaring is die medicatie een soort dekentje dat over mijn geest wordt gelegd – en ik wil geen dekentjes over mijn geest. Ik wil dat het werkt zoals het werkt, omdat ik denk dat al die prettige vonkjes in mijn hoofd die ik voel na mijn eerste kop koffie ’s morgens ook worden uitgevlakt als ik antidepressiva slik.’

Leven hernemen
Daarna kwam voor Van Buuren de vraag: waar komen die patronen vandaan die me op de knieën hebben gedwongen?

‘De medicatie heeft mij op het spoor gebracht waarop ik mijn leven kon hernemen. Maar de medicijnen hebben mijn probleem niet opgelost. Toen ik doorkreeg dat mijn problemen teruggaan tot mijn jeugd in Maassluis en dat aan mijn therapeut vertelde, zei hij: ‘Daar beginnen we niet aan. Mijn bedoeling is om u nu weer op de been te helpen, zodat u uw dagelijks leven weer kunt oppakken’.’
(Maarten van Buuren)


Maarten van Buuren

Jezelf leren begrijpen
In De gek als medemens wil Van Buuren die patronen – ‘die zitten diep, ze komen voortdurend terug’ – doorgronden door terug te gaan naar de oorspronkelijke keuzemomenten in zijn vroege jeugd. Hij zegt er geen beter mens van te zijn geworden, maar wel heeft hij zichzelf beter leren begrijpen.

Bronnen o.a.:
* Een psychische afwijking is het gevolg van eigen keuzes (Filosofie Magazine, 2022)

* De gek als medemens. Hoe we onszelf in de waanzin leren kennen | Maarten van Buuren | paperback | Lemniscaat | prijs: € 19,99 | ISBN: 9789047714484 | NUR: 730 | ‘Wat maakt ons mens? Dit is een van de grote vragen van de filosofie. Volgens Maarten van Buuren is het antwoord te vinden in de waanzin. Als een lachspiegel toont de waanzin wat er gebeurt als de fundamenten onder het menszijn wegvallen.

In De gek als medemens laat Van Buuren ons uitgebreid in deze spiegel kijken. Hij doet dat aan de hand van casestudies uit het werk van de Zwitserse psychiater Ludwig Binswanger, waarin patiënten en hun behandelingen worden beschreven. Wat de mens tot mens maakt blijkt uit de momenten dat zijn wereld vorm en samenhang verliest, hij uit het vangnet van zijn sociale contacten valt en zichzelf kwijtraakt. De gek als medemens is een onderzoek naar het verband tussen waanzin en existentie en de manier waarop deze begrippen elkaar wederzijds definiëren.’ (Lemniscaat)

Beeld Maarten van Buuren: Chris van Houts (Trouw, 2020)
Beeld Ludwig Binswanger: Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek (België)
Update 21-10-2024 (layout) / november 2025 (Lay-out)

God zelf veroorzaker kwantumgebeurtenissen?

De NBV21, ‘de nieuwe Bijbel voor de 21e eeuw’, is alweer oud. Nu is er de Wetenschapsbijbel: de NBV21 inclusief 300 bijdragen van 60 wetenschappers over geloof, cultuur en wetenschap. Hierin staan onder meer artikelen over hoe kwantumtoeval past in het Bijbelse wereldbeeld. En of God ook maar moet afwachten hoe de kwantumwereld zich ontwikkelt. Maar ook of Prediker met het refrein ‘lucht en leegte’ aangeeft dat het leven zinloos, leeg en absurd is. Toch roept hij regelmatig op om van het leven te genieten. Ook gaat het over de vraag of er een heel diepe verbintenis is tussen lichaam en geest. En is de ziel niet-materieel?

‘Het Bijbelse wereldbeeld is dat God voortdurend
de wereld in stand houdt en daarin werkt’
(Wetenschapsbijbel)

‘Wat heb je aan de Bijbel bij ingewikkelde vragen uit deze tijd? Bij onderwerpen als gender, duurzaamheid of religieus geweld? Op internet worden Bijbelteksten voor allerlei meningen gebruikt. Waar vind je dan houvast? In deze Bijbeluitgave is de tekst van de Bijbel, in de vertaling van de NBV21, samengebracht met betrouwbare inzichten, geschreven door 60 wetenschappers met liefde voor de Bijbel. Zo kun je als lezer zelf je mening vormen en vol vertrouwen in gesprek gaan over thema’s die ons allemaal raken.’

Templeton Foundation
De Wetenschapsbijbel, waaraan vijf jaar gewerkt is, zegt in ieder geval zelf geen standpunten in te nemen, maar laat verschillende perspectieven zien, ‘betrouwbare inzichten’, maar ‘zonder kant-en-klare antwoorden’. Op de vraag van het RD hoe is voorkomen dat de theologie door de wetenschap zou ondersneeuwen, antwoordde prof. Gijsbert van den Brink dat ‘de meeste bijdragen door theologen zijn geschreven’. Je kunt, aldus deze Bijbel, ‘zelf een visie vormen en met zelfvertrouwen gesprekken voeren over ingewikkelde vragen’. Met dank aan – en geld van – de Amerikaanse Templeton Foundation.

Kwantumgebeurtenissen
Over toeval bijvoorbeeld. ‘Toeval’ is geen concept – aldus een van de artikelen – dat vaak voorkomt in de Bijbel (wel in onder andere Pred. 9:11; Ruth 2:3; 1 Kon. 22:34; Luc. 10:31), maar wel een term die we geregeld gebruiken in het dagelijks leven en ook in de wetenschap. Het Bijbelse beeld van de wereld is, ruwweg, dat God die geschapen heeft en van dag tot dag draagt (onderhoudt, in het bestaan houdt).


‘Toeval’ is geen concept?

‘In de kwantummechanica wordt gesteld dat bepaalde gebeurtenissen, de zogenoemde ‘kwantumsprongen’, toevallig zijn. Dat betekent (volgens een interpretatie) dat ze ‘niet gedetermineerd’ zijn, dat ze niet veroorzaakt zijn. Vooraf kunnen we nooit weten of en wanneer ze zich zullen voordoen – zelfs niet als de beperkingen van ons kennen konden worden opgeheven’.’

‘Natuurkundigen denken over het algemeen dat kwantumgebeurtenissen op macroniveau geen verschil maken. Als dat zo is, dan zou het kunnen dat God in zijn beleid over de wereld gebruik kan maken van deze ‘diepe’ toevalsprocessen. Maar je kunt ook denken dat God zelf de veroorzaker is van de kwantumgebeurtenissen op microniveau. Immers, het Bijbelse wereldbeeld is dat God voortdurend de wereld in stand houdt en daarin werkt. En daar valt ook de subatomaire wereld onder.’
(Uit: Wetenschapsbijbel)

Lichaam en geest – en ziel?
In de Bijbel, zo luidt een andere overweging, komt de lichaam-geest-thematiek regelmatig aan de orde. Denk bijvoorbeeld hieraan: ‘Iedere geest die belijdt dat Jezus Christus als mens [letterlijk: ‘in het vlees’, dat wil zeggen in lichamelijke gestalte] gekomen is, komt van God. Iedere geest die dit niet belijdt, komt niet van God’ (1 Joh. 4:2-3).

‘De Bijbel kent dus niet een losse ziel die het wezen van de mens is; het lichaam is geen wegwerpverpakking. Je lichaam hoort er echt bij, het is de ‘afbeelding’ van de ziel. Het lichaam als spiegel van de ziel – denk aan ogen als spiegel van de ziel. Als er dus vol vreugde klinkt dat God zag dat het zeer goed was (Gen. 1:31), geldt dat ook voor het lichaam. Deze liefdevolle joods-christelijke houding naar het aardse is trouwens een van de (weinig erkende) belangrijke voorwaarden voor het ontstaan van empirische wetenschap in het Westen.’

‘(…)We zijn drie filosofische hoofdrolspelers tegengekomen: 1) materialisten (in allerlei soorten): de geest als iets irreëels; 2) dualisten: de ziel als zuiver geestelijke piloot in de cockpit van het lichaam; en 3) compositie-denkers: lichaam en ziel als twee-eenheid. Al die denkers zoeken naar een metafoor voor hun denkbeeld. Want hoe leg je het uit? Welk leidend beeld heb je voor ogen?

‘Toch is er veel voor te zeggen dat de ziel niet-materieel is. Een probleem van materialisme is bijvoorbeeld dat het onze vrijheid maar moeilijk een plekje kan geven. Het maakt ons tot automaten. We zijn dan niet meer ‘heer over onze eigen daad’, zoals ze dat in de middeleeuwen noemden.’
(Uit: Wetenschapsbijbel)

Predikers ‘you only live once’
Welk mens verzucht niet van tijd tot tijd: waar doe ik het allemaal voor, is de vraag in weer een andere overweging. Wat voor zin heeft het als er zoveel misgaat? Wat leveren mijn inspanningen uiteindelijk op? Sommige Bijbeluitleggers benadrukken dat Prediker met het refrein ‘lucht en leegte’ (hevel) aangeeft dat het leven zinloos is, leeg en absurd.

‘Toch roept hij regelmatig op om van het leven te genieten (wij zouden het misschien YOLO noemen: ‘you only live once’). Hevel zinspeelt op de naam Abel (Gen. 4), de eerste mens die stierf, en omschrijft daarmee het vluchtige karakter van het leven: een ademtocht (vgl. Ps. 39:6; 62:10) of een schaduw die voorbijgaat (vgl. Pred. 6:12; Ps. 39:7; 144:4). De kosmos duurt oneindig voort (1:4-11), maar wij stervelingen zijn slechts een vluchtige ademtocht en het leven vliegt voorbij (vergelijk de hedendaagse kreet FOMO: ‘fear of missing out’).’

‘In de joodse traditie wordt zijn [Prediker] geschrift dan ook gelezen tijdens het Loofhuttenfeest, het seizoen van de vreugde. Deze dringende oproep heeft zijn wortels in de Tora, waar de levensvreugde ook wordt geroemd (Deut. 26:11) en een vreugdeloos leven wordt vervloekt (Deut. 28:47). Vandaar dat Prediker een dringende oproep doet om vreugde en genoegen te beleven op het moment dat je daarvoor de kans krijgt (11:9).’
(Uit: Wetenschapsbijbel)

Overbodig, die NBV21 in de Wetenschapsbijbel
De vorig jaar uitgebrachte NBV21 zit ook volledig in de Wetenschapsbijbel. Het was slimmer – en minder kostbaar – geweest als de bijdragen als supplement naast de reeds bestaande NBV21 werd gepresenteerd, als apart boek. Iedere lezer – geïnteresseerden hebben de NBV21 natuurlijk al – kan dan de ongetwijfeld boeiende artikelen over geloof, cultuur en wetenschap naast zijn NBV21 leggen. Overbodig, die NBV21 in de Wetenschapsbijbel.

Wetenschapsbijbel | Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap samen met de VU Amsterdam | 1680 pagina’s + 84 themapagina’s | Gebonden | €58,00

Beeld: Lucepedia (Tilburg School of Catholic Theology – Tilburg University)
Beeld kwantumgebeurtenissen: bijzonderewereld.nl
Cartoon: Stefan Verwey