De Dalai Lama leest Jezus’ Bergrede

Vredige Kerst? – ‘Zij die vrede brengen, zijn kinderen van God’. Zo klinkt een van de Zaligsprekingen uit Jezus’ Bergrede. Omdat het de natuur van God is vrede en eenheid te brengen waar onenigheid en verdeeldheid heersen. – Rond Kerstmis 2023 is vrede wereldwijd helaas ver te zoeken. ‘Zij die zuiver van hart zijn, zullen God zien’, heeft indirect ook met vrede te maken. Daarmee wordt niet bedoeld ‘religieuze rituele zuiverheid’ of ‘morele zuiverheid’. Zuiverheid van hart is ‘het vermogen de werkelijkheid te zien zoals ze is, niet vertekend door egocentrisme’. On-enigheid kan dan leiden tot eenheid, en on-vrede tot vrede.

‘De verzen uit de Zaligsprekingen lijken ook te verwijzen naar het principe van causaliteit’
(Z.H. de Dalai Lama)

Het Nieuwe Testament in boeddhistisch perspectief
Eind 2023 verscheen de derde druk van Het Goede Hart. Hierin bespreekt de spirituele leider van de Tibetaanse boeddhisten de opmerkelijke overeenkomsten en raakvlakken tussen het christendom en het boeddhisme. Ook de verschillen. Tegelijkertijd moedigt de Dalai Lama iedereen aan zijn eigen spirituele pad niet te verlaten, maar dit – mede door de uitwisseling met andere spirituele wegen – juist verder te verdiepen.

Spiritueel pad
Als de Dalai Lama de Zaligsprekingen leest, is het eerste wat bij hem opkomt dat ‘de essentie ervan is dat wie bereid is een spiritueel pad te gaan en de ontberingen en pijn die dit met zich meebrengt te dragen, de vruchten van zijn toewijding zal plukken’. Na zijn vervolg-commentaar op de Bergrede, is in Het Goede Hart een boeiende discussie erover te vinden tussen de Dalai Lama en andere deelnemers van het John Main Seminar van 1994. Het Goede Hart is het resultaat van een interreligieuze dialoog.

Karma
Z.H. de Dalai Lama verwijst naar karma: ‘Wanneer je op een bepaalde manier handelt, zal je een bepaald resultaat ervaren, en wanneer je nalaat op een bepaalde manier te handelen, zal je dat resultaat niet ervaren’. – Causaliteit is de relatie tussen oorzaak en gevolg in de natuurlijke wereld. De Dalai Lama verwijst met karma naar de morele oorzaak en gevolg, en de gevolgen van iemands daden en intenties.

‘Alle grote spirituele tradities lijken allemaal een centrale boodschap te hebben die gebaseerd is op het causaliteitsprincipe. Dat wil zeggen, als je goed doet, ervaar je gewenste resultaten, en als je kwaad doet, ervaar je ongewenste resultaten. Deze fundamentele ethische boodschap lijkt inherent te zijn aan alle grote spirituele tradities.’
(Z.H. de Dalai Lama)

‘Ik geloof niet dat het doel van de grote religieuze tradities is
om overal grote tempels en kerken te bouwen,
maar om binnen in onze harten tempels van goedheid en mededogen op te richten.’
Z.H. de Dalai Lama (Tenzin Gyatso, 2020)

Deugdzaamheid en echt geluk
Het Goede Hart is een verkenning van het Evangelie met de Dalai Lama en de andere deelnemers aan het jaarlijkse John Main Seminar (1994). In dat jaar was de Dalai Lama de voorzitter. Behalve een weergave van het Seminar bevat het boek teksten met de christelijke en boeddhistische context. Bijzonder boeiend en inzichtgevend vind ik – naast de prachtige bijdragen van de Dalai Lama – de inbreng van benedictijner monnik Laurence Freeman. Hij schetst bijzonder verhelderend de christelijke context bij elk van de Evangeliepassages die de Dalai Mala bespreekt.

‘In de Zaligsprekingen legt Jezus de aard van zaligheid en geluk uit. Dit is in overeenstemming met de hele Bijbelse traditie die benadrukt dat deugdzaamheid en echt geluk hand in hand gaan.’
(Laurence Freeman)

Morele revolutie
Freeman voorziet de Zaligsprekingen van context, noemt ze van nature paradoxaal en dat ze ‘een morele revolutie beschrijven in de menselijke natuur die tot op de dag van vandaag nog niet voltooid is. Daarom is het Koninkrijk van God zowel ‘hier’ als ‘nog in aantocht’.


Benedictijner monnik Laurence Freeman OSB (2020)

Arm van geest?
‘Zij die arm van geest zijn,’ zegt Freeman, betekent hier ‘niet bezitterig’ of ‘een niet-vastklampende houding ten aanzien van alles’. Arm van geest is ‘wanneer we weten dat we niet op onszelf staan, maar onderling afhankelijk zijn en verantwoordelijk voor elkaar’. Freeman zegt dat aan het einde van de Bergrede Jezus zijn volgelingen vertelt hoe belangrijk ze zijn voor de wereld,

‘dat ze het zout der werkelijkheid en het licht der waarheid zijn. Hun missie is gezien en gehoord te worden omwille van het werk dat voortvloeit uit het besef van de wezenlijke goedheid van de menselijke natuur – het goede hart.’
(Freeman)

(Kerst)rituelen
 Tot slot – Kerstmis – wat zegt de Dalai Lama over de rol en het belang van het ritueel in onze spirituele beoefeningen?

‘De spirituele ruimte of de sfeer die je schept met behulp van rituelen en formaliteiten kan je ervaring sterk beïnvloeden. Maar als die innerlijke dimensie, die spirituele beleving waarnaar je streeft, ontbreekt, worden rituelen louter formaliteiten, franje. Dan verliezen ze hun betekenis en verworden tot zinloze gebruiken – alleen een excuus om de tijd door te komen.’
(Z.H. de Dalai Lama)

Spiritueel belevende rituelen gewenst bij Kerst- en Bohdiboom
De meditatie kan beginnen

🎄✌️💝🌟   

Bron: Het Goede Hart |  Uitgever Maytrea | Derde druk | 2023 | 239 blz. | € 19,95 | pdf & epub: € 12,95 | (De eerste druk van Het Goede Hart kwam twee jaar na het seminar uit, in 1996.)
Beeld: Carl Heinrich Bloch 1834 – 1890 – ‘De Bergrede wordt wel de kern van het Nieuwe Testament genoemd. Voor velen is deze toespraak van Jezus over het koninkrijk door de eeuwen een bron van inspiratie geweest voor een radicaal leven.’ (levenindekerk.nl)
Foto Tenzin Gyatso: scroll.in – From the biography: How the Dalai Lama combines a rationalist’s view with a spiritual outlook.
Foto Laurence Freeman OSB: Science & Wisdom LIVE – sciwizlive.com

De ziel en ‘iets daarbuiten’ verenigen

Mystiek, dat is streven naar contact met iets buiten jezelf, met het hogere. Van oudsher verbonden met religie; het hogere is het goddelijke. Niet alleen in het christendom. Joden noemen het kabbala en het soefisme is een islamitische vorm van mystiek. – Dit zegt Geurt Franzen in zijn artikel Mystiek in de kunst, in het FD. Het klinkt geheimzinnig en religieus. ‘Maar het is ook een esthetische ervaring. Dat toont ons het werk van hedendaagse kunstenaars, in onder andere het Limburgs Museum, in Venlo’. ‘Twee ervaringen van mystiek komen samen: de religieuze en de esthetische’.

’Kom en zie wat Mystiek met jou doet.’
(Limburgs Museum)

‘De tentoonstelling Mystiek – Rituelen. Verstilling. Extase. laat je zien hoe de mens al eeuwenlang probeert de alledaagse werkelijkheid te ontstijgen. Door gebed en meditatie, door rozenkransen, muziek, geuren en yogaposes, door pelgrimstochten, bedwelmende dans en drank of drugs: we blijven hopen op ‘meer’. In Mystiek loop je door drie ruimtes die elk met een eigen sfeer de zintuigen prikkelen. Van rituelen via verstilling naar extase.’
(Limburgs Museum)


Caspar David Friedrich – Der wanderer über dem Nebelmeer

‘In het Limburgs Museum vindt een tentoonstelling plaats rondom het thema mystiek. Daar ontdek je dat het religieuze onderwerp ook vandaag de dag nog een thema is, dat ook niet-religieuze kunstenaars aanspreekt en hen inspireert.’
(Geurt Franzen)

Nu vooral in het Westen het religieuze leven een neergang doormaakt, zegt Franzen, zou je verwachten dat ook het verlangen naar een mystieke ervaring is verdwenen. Maar de behoefte van de mens om ziel en ‘iets daarbuiten’ te verenigen is, nu zingeving en spiritualiteit in de plaats van religie zijn gekomen, niet minder geworden.

‘Een niet-religieuze vorm van mystiek bestaat al langer; die manifesteerde zich met name in de beeldende kunst vanaf de 19de eeuw. De religieuze ervaring is sindsdien vaak ingeruild voor een esthetische. Overvallen worden door een voorwerp van schoonheid, je klein voelen in een onherbergzaam berglandschap: mensen ervoeren dat als een nieuwe vorm van mystiek en kunstenaars wisten dat gevoel op te roepen. Een moment, hoe kort ook, van buiten jezelf treden, van overdonderd zijn door een natuurbeleving of een werk van grote schoonheid.’
(GF)


Vincent van Gogh – Zonsondergang te Montmartre

Mystiek kan niet zonder rituelen, zo leert de tentoonstelling: beschouw ze maar als instrumenten om contact te maken met ‘het hogere’.

‘Onze verre voorouders richtten grote gedenktekens op, zoals Stonehenge of Carnac, in Bretagne, waarbij ze bijeenkwamen om rituele handelingen te verrichten. Gezamenlijk beleefde rituelen brengen grote groepen mensen in extase – soms ook geholpen door psychedelische middelen – en dan is ‘contact’ met het hogere dichtbij. Maar rituelen kun je ook zien als vormen van bezwering.’
(GF)

Zie: Mystiek in de kunst (FD, december 2022, Geurt Franzen)
Beeld: Limburgs Museum – ‘My bed a raft, the room the sea, and than I laughed some gloom in me’ , (2019), Hans Op de Beeck.

Tentoonstelling Mystiek, Limburgs Museum Venlo, nog tot en met 19 maart 2023 – ‘Mystiek combineert oude religieuze kunst uit de collectie van het Limburgs Museum met het werk van toonaangevende hedendaagse kunstenaars. Zoals Wim Delvoye, Melanie Bonajo, Les Deux Garçons, Ted Noten, Rineke Dijkstra, Studio Job en Hans Op de Beeck. Allemaal benaderen zij het thema mystiek op hun eigen manier. De ene keer ingetogen, een andere keer uitbundig. Van indringende installaties die aanzetten tot zelfreflectie tot carnavalsfoto’s en filmbeelden die je laten glimlachen. Kom en zie wat Mystiek met jou doet.‘ (Limburgs Museum)


Limburgs Museum, Levin den Boer

Beeld Der Wanderer über dem Nebelmeer: (i.imgur.com) – ‘Caspar David Friedrich (1774-1840) was een schilder die de kijkers op die manier probeerde te raken. Hij schilderde denkbeeldige landschappen en wilde de toeschouwer confronteren met machtige natuurverschijnselen. Daarvan getuigt zijn beroemdste werk Der Wanderer über dem Nebelmeer. Hij stelde de nietige mens tegenover de grootsheid van de natuur en zijn landschappen staan bol van de symboliek.’ (Geurt Franzen, FD)

Beeld Zonsondergang te Montmartre: (vangoghmuseum.nl) – ‘Ook bij Vincent van Gogh (1853-1890) is de mystiek niet ver te zoeken. Bij de domineeszoon, die aanvankelijk prediker wilde worden, was een diep besef van het hogere altijd aanwezig. Als kunstschilder verlangde hij ernaar om werk te scheppen dat het goddelijke kan evenaren. Hij kon in extase raken door een zonsondergang, om daarna in een van zijn vele brieven zijn afgunst te bekennen: ‘Goddomme, hoe doet zo’n kerel of God dat!’ (Geurt Franzen, FD)