Jongeren zoeken houvast, maar ‘opnieuw geboren worden’…?

Ben je jong en zoek je in de kerk naar houvast, duidelijkheid, structuur of zelfs overgave? Dan zoek je het buiten jezelf! Is het dan beter voor je om ‘bij jezelf naar binnen’ te gaan? Mysticus Meister Eckhart zei zeven eeuwen geleden: ‘Waarom zoek je het buiten je? Waarom blijf je niet in jezelf en grijp je niet aan wat goed is in jezelf? Jullie dragen immers de hele waarheid wezenlijk in je?’. In je! De hele waarheid! Is dat voor jou, als jongere, niet te veel van het mystieke?

‘Jongeren van rond de twintig zijn geloviger en gaan meer naar de kerk dan de generatie voor hen, blijkens het recente onderzoek God in Nederland. Ze zoeken houvast en vinden dat dan meer en meer in de (protestantse) kerken’
_{(Wim Davidse)}

‘Ik-verlies’
Die overgave en houvast kunnen jongeren, volgens Wim Davidse, bij de mystici zoeken. Want veel jongeren kennen al vormen van overgave, zegt hij: ‘In de disco, de overgave aan de muziek met de harde beats, ze gaan uit hun dak’.

‘Maar ook buiten de disco geven ze zich over aan muziek, blijkens de oortjes die veel van hen dragen. Ze kunnen zich overgeven aan drank en drugs. Veel jongeren kennen dus al verschillende vormen van tijdelijk ‘ik-verlies’.’
_{(Wim Davidse)}

Je ‘bestaansgrond’
Eckhart zegt het wat mystiekerig: ‘God is onze bestaansgrond’. Zoiets als ‘bestaanszekerheid’? Geeft die grond houvast? En in die bestaansgrond moet je dan ‘bij jezelf naar binnen gaan’. In Eckharts woorden: ‘in het “verborgene” vind je het beeld van God dat je in jezelf draagt’. Je hoeft dus niet naar buiten.

‘Over het leven zegt Eckhart: “Ik leef omdat ik leef. Dat komt omdat het leven vanuit zijn eigen bestaansgrond leeft en opwelt uit zichzelf, daarom leeft het zonder waarom in het zichzelf levende leven”.’
_{(Wim Davidse)}

Jezus kent Zijn Vader
Toch klinkt het voor een jongere als een nogal eenzaam gebeuren. Jezus zocht die eenzaamheid ook, is vaak het antwoord. Hij luistert dan naar de stem van Zijn Vader. Veel jongeren weten van Jezus weinig of niets: “Stel je voor dat mensen denken dat ik stemmen hoor!”. Jezus kan bij zichzelf naar binnen gaan, omdat hij ‘weet’ dat daar Zijn Vader is. Dat klinkt als een voorrecht, of mazzel. Veel jongeren komen binnenin slechts donkere leegte tegen. Dan maar de disco, drank en muziek om even geen last van jezelf te hebben. ’s Nachts in bed voel je in je eentje hooguit een misselijke leegte die allesbehalve houvast geeft.

Eenzaam
In de Bijbel staat iets over ‘Gods liefde die zich heeft geopenbaard aan mensen door het zenden van zijn Zoon, opdat wij zouden leven door Hem’. Jezus moet erachter gekomen zijn dat hij door God, Zijn ‘eigen Vader’, gezonden is. God heeft dat natuurlijk zelf in Jezus geopenbaard. Lekker makkelijk, zou je zeggen. Jongeren vandaag de dag kennen geen God als Vader, kennen misschien hun eigen vader (of moeder) niet eens (meer). Dat zal erg eenzaam voelen.

‘Mystiek? Wat is dat nou weer?’
Wim Davidse vraagt zich af of mystiek en ervaringen van mystici tegemoet zouden kunnen komen aan de behoefte aan zingeving en aan houvast onder jongeren. “Mystiek? Wat is dat nou weer? En mystici? Kan je iets leren van mystici?” Hoe breng je mystiek en mystici naar jongeren toe? Toch via kerk of klooster?

Loslaten
Daarbij gaat het ‘kort gezegd om “ik-verlies” en overgave aan wat meer is dan jezelf, aan het “Hogere”, aan God of hoe je dat wilt noemen’:

‘Maar dat ‘ik-verlies’ is in de mystiek natuurlijk ingrijpender, dat vergt vaak een lange weg om dat ‘ik’ te leren kennen en los te laten.’
_{(Wim Davidse)}

‘Van hoge geboorte’
‘Waar is die weg?’, vraagt menig jongere. ‘En hoe lang is die weg? Moet ik op dat pad mezelf leren kennen en daarna mijn “ik” loslaten? “Ik-verlies” door drank en drugs, laat ik graag los, ik kots het wel uit of neem nog een shotje om me weer wat beter te voelen.’ Voor menig jongere klinken de woorden van Davidse nogal mistig.

‘Mystiek en mystici kunnen hen leren los te komen van zo’n afhankelijkheid. ‘Je bent een mens van hoge geboorte,’ leerde Meister Eckhart bijvoorbeeld. Dat zou toch interesse kunnen wekken bij jongeren.’
_{(Wim Davidse)}

‘Moet ik weer naar school?’
Jongeren voelen zich geen ‘mens van hoge geboorte’. “Wat wordt daar nu weer mee bedoeld?” Hoe wekt zo’n uitspraak interesse op bij jongeren? “Toch naar kerk of klooster? Wie is Meester Eckhart? Op school waren er geen meesters die zo heetten. Moet ik weer naar school?”

Qatbladeren
Of is dit misschien helpend: Geestelijk verzorger Marga Haas schreef God en ik, wij zijn een. Davidse verwijst naar haar. Dit zou een ‘mooie kijk op je wezenlijke identiteit’ geven. Hoe komt dat binnen bij jongeren? Het boekje bevat veertig uitspraken van Meister Eckhart, met daarbij overdenkingen van Marga Haas. Elk citaat mag je proeven en er een dag op herkauwen. (Wel beter dan op qatbladeren.)

‘Hoe je moet leven’
Uitspraken van Eckhart over ‘hoe je moet leven’ en over je ‘wezenlijke identiteit’, zijn volgens Davidse:

‘Net onderwerpen waar jongeren tegenwoordig zo mee bezig zijn. Kennismaken met Eckhart, zijn uitspraken ‘proeven’ vergt natuurlijk een goede begeleiding. Maar misschien kunnen jongeren dan beter bij zichzelf naar binnen gaan dan bij een kerk.‘
_{(Wim Davidse)}

_{Wim Davidse schrijft eveneens dat er meer in je is: Er is meer in ons – leren van de mystici}

‘Je wezenlijke identiteit’
Jongeren zoeken houvast. Goede begeleiding is nodig, zegt Davidse. Kan dat via een boek? Houvast aan een boek kan een beginnetje zijn, maar lezen over ‘je wezenlijke identiteit’ van een mysticus, veertig dagen als houvast? Net als Jezus in de woestijn, maar jij dan in Kootwijkerzand, eenzaam lezend in Eckhart? Ondertussen vasten, insecten eten en hopelijk een bronnetje waaruit wat water welt. Ja, dan kom je jezelf wel tegen.

Bronnen:
* Ongrond – Meister Eckhart voor jongeren – Wim Davidse
* God en ik, wij zijn één – Veertig dagen met Meester Eckhart | Marga Haas | Meinema, 2e druk, 2017 | ISBN 9789021143828 | € 14,99 | E-book € 5,99 | Het is een tijdloze boodschap, zegt Marga. Nog steeds actueel voor wie zoekt naar verdieping, naar een anker, naar innerlijke vrede. Zij probeert je op weg te helpen: ‘Het bestaat uit een verzameling van veertig korte citaten uit het werk van Meester Eckhart, bedoeld voor evenzoveel dagen. Lees en herlees elke ochtend het citaat van de dag. Leer het uit je hoofd, schrijf het op een briefje, draag het boekje mee en lees het citaat later op de dag nogmaals en nogmaals – kortom: proef het citaat en ‘herkauw’ het gedurende de dag. Bij elk citaat hoort ook een zeer korte overweging. Die is bedoeld voor ’s avonds. In deze overweging deel ik met je wat het citaat bij mij oproept en wat het mij brengt. Dat de weg zich voor je opent!’
* Trouw: Voor het eerst zijn jongeren geloviger dan de generatie voor hen

Beeld: José van Eldik
Meister Eckhart: reddit.com: Christian Mysticism

De ziel en ‘iets daarbuiten’ verenigen

Mystiek, dat is streven naar contact met iets buiten jezelf, met het hogere. Van oudsher verbonden met religie; het hogere is het goddelijke. Niet alleen in het christendom. Joden noemen het kabbala en het soefisme is een islamitische vorm van mystiek. – Dit zegt Geurt Franzen in zijn artikel Mystiek in de kunst, in het FD. Het klinkt geheimzinnig en religieus. ‘Maar het is ook een esthetische ervaring. Dat toont ons het werk van hedendaagse kunstenaars, in onder andere het Limburgs Museum, in Venlo’. ‘Twee ervaringen van mystiek komen samen: de religieuze en de esthetische’.

’Kom en zie wat Mystiek met jou doet.’
_{(Limburgs Museum)}

‘De tentoonstelling Mystiek – Rituelen. Verstilling. Extase. laat je zien hoe de mens al eeuwenlang probeert de alledaagse werkelijkheid te ontstijgen. Door gebed en meditatie, door rozenkransen, muziek, geuren en yogaposes, door pelgrimstochten, bedwelmende dans en drank of drugs: we blijven hopen op ‘meer’. In Mystiek loop je door drie ruimtes die elk met een eigen sfeer de zintuigen prikkelen. Van rituelen via verstilling naar extase.’
_{(Limburgs Museum)}

_{Caspar David Friedrich} _{– Der wanderer über dem Nebelmeer}

‘In het Limburgs Museum vindt een tentoonstelling plaats rondom het thema mystiek. Daar ontdek je dat het religieuze onderwerp ook vandaag de dag nog een thema is, dat ook niet-religieuze kunstenaars aanspreekt en hen inspireert.’
_{(Geurt Franzen)}

Nu vooral in het Westen het religieuze leven een neergang doormaakt, zegt Franzen, zou je verwachten dat ook het verlangen naar een mystieke ervaring is verdwenen. Maar de behoefte van de mens om ziel en ‘iets daarbuiten’ te verenigen is, nu zingeving en spiritualiteit in de plaats van religie zijn gekomen, niet minder geworden.

‘Een niet-religieuze vorm van mystiek bestaat al langer; die manifesteerde zich met name in de beeldende kunst vanaf de 19de eeuw. De religieuze ervaring is sindsdien vaak ingeruild voor een esthetische. Overvallen worden door een voorwerp van schoonheid, je klein voelen in een onherbergzaam berglandschap: mensen ervoeren dat als een nieuwe vorm van mystiek en kunstenaars wisten dat gevoel op te roepen. Een moment, hoe kort ook, van buiten jezelf treden, van overdonderd zijn door een natuurbeleving of een werk van grote schoonheid.’
_(GF)

_{Vincent van Gogh} _{– Zonsondergang te Montmartre}

Mystiek kan niet zonder rituelen, zo leert de tentoonstelling: beschouw ze maar als instrumenten om contact te maken met ‘het hogere’.

‘Onze verre voorouders richtten grote gedenktekens op, zoals Stonehenge of Carnac, in Bretagne, waarbij ze bijeenkwamen om rituele handelingen te verrichten. Gezamenlijk beleefde rituelen brengen grote groepen mensen in extase – soms ook geholpen door psychedelische middelen – en dan is ‘contact’ met het hogere dichtbij. Maar rituelen kun je ook zien als vormen van bezwering.’
_(GF)

Zie: Mystiek in de kunst (FD, december 2022, Geurt Franzen)
Beeld: Limburgs Museum – ‘My bed a raft, the room the sea, and than I laughed some gloom in me’ , (2019), Hans Op de Beeck.

Tentoonstelling Mystiek, Limburgs Museum Venlo, nog tot en met 19 maart 2023 – ‘Mystiek combineert oude religieuze kunst uit de collectie van het Limburgs Museum met het werk van toonaangevende hedendaagse kunstenaars. Zoals Wim Delvoye, Melanie Bonajo, Les Deux Garçons, Ted Noten, Rineke Dijkstra, Studio Job en Hans Op de Beeck. Allemaal benaderen zij het thema mystiek op hun eigen manier. De ene keer ingetogen, een andere keer uitbundig. Van indringende installaties die aanzetten tot zelfreflectie tot carnavalsfoto’s en filmbeelden die je laten glimlachen. Kom en zie wat Mystiek met jou doet.‘ (Limburgs Museum)

_{Limburgs Museum, Levin den Boer}

Beeld Der Wanderer über dem Nebelmeer: (i.imgur.com) – ‘Caspar David Friedrich (1774-1840) was een schilder die de kijkers op die manier probeerde te raken. Hij schilderde denkbeeldige landschappen en wilde de toeschouwer confronteren met machtige natuurverschijnselen. Daarvan getuigt zijn beroemdste werk Der Wanderer über dem Nebelmeer. Hij stelde de nietige mens tegenover de grootsheid van de natuur en zijn landschappen staan bol van de symboliek.’ (Geurt Franzen, FD)

Beeld Zonsondergang te Montmartre: (vangoghmuseum.nl) – ‘Ook bij Vincent van Gogh (1853-1890) is de mystiek niet ver te zoeken. Bij de domineeszoon, die aanvankelijk prediker wilde worden, was een diep besef van het hogere altijd aanwezig. Als kunstschilder verlangde hij ernaar om werk te scheppen dat het goddelijke kan evenaren. Hij kon in extase raken door een zonsondergang, om daarna in een van zijn vele brieven zijn afgunst te bekennen: ‘Goddomme, hoe doet zo’n kerel of God dat!’ (Geurt Franzen, FD)