Religie wordt volgens filosoof Heidi Dorudi vooral dan problematisch als er absolute waarheidsclaims worden gemaakt. Ongeacht of die komen vanuit de seculiere of godsdienstige kant. Werkelijk religieus denken is voor haar in eerste instantie een metafysisch denken, en metafysica heeft voor haar alles te maken met kritiek en een kritisch individu.

Dorudi vraagt zich af of de taak van journalisten werkelijk ‘waarheidsvinding’ is en of dat überhaupt mogelijk is. Voor Dorudi gaat het eerder om ‘feitenvinding’. Als filosoof denkt zij namelijk niet dat waarheid iets is dat wij — als de begrensde en eindige mensen die we nou eenmaal zijn — ooit kunnen claimen.

‘Over waarheid beschikken we simpelweg niet. Wel over de feiten van onze substantiële realiteit.’

Dorudi stelt dat waarheid een thema is waar filosofen altijd naar streven, zoals al blijkt uit het woord ‘filosofie’, dat van het Griekse philosophia komt en ‘liefde voor wijsheid’ betekent.

‘Daarbij gaat het om een streven naar inzicht – of naar waarheid zo je wilt – omtrent zaken zoals het bestaan, kennis, moraliteit, de rede, de geest, de taal en al die dingen waar je als mens mee geconfronteerd wordt en waar je over nadenkt, of na kunt denken.’

Volgens Dorudi houdt het verlangen van de filosoof naar waarheid in dat je die waarheid niet hebt – of zoals Socrates dat zegt: je weet dat je niet weet, maar desondanks poog je in je vragen en denken tot waarheid te komen.

‘Dit pogen iets te verkrijgen dat je niet hebt, veronderstelt dat je reeds betrokken bent geraakt op in dit geval de waarheid die je vooralsnog niet bezit. En betrokken te zijn op iets betekent in relatie te staan tot iets. Bij het verlangen naar waarheid gaat het dus om het tot stand komen van deze relatie, terwijl je weet dat je de waarheid zelf nooit zult bezitten. Daar zit dan ook het voortdurende verlangen van de filosoof in.’

De grootste vijand van het streven naar waarheid is zelfgenoegzaamheid, parafraseert Dorudi Socrates, en dat komt tot uitdrukking in een overmoed te denken te weten, zonder te weten dat men niet weet.

‘Uiteindelijk gaat het bij het streven naar waarheid om het komen tot inzicht – met daarbij het weten dat zo’n inzicht nooit iets blijvends is – en dat je voortdurend opnieuw tot inzicht moet komen.’

Ook de wetenschap is volgens de filosoof niet in staat de absolute waarheid in haar eenheid te kunnen vatten, omdat zij daarvoor te groot is en we altijd slechts delen van de algehele waarheid kunnen bevatten.

Als mens zijn we volgens Dorudi niet in staat om een soort onafhankelijke absolute buitenpositie — niet alleen buiten de aarde, maar zelfs buiten de kosmos — in te nemen en van daaruit álles te overzien, te bevatten en te beoordelen.

‘Iets dat absoluut is, valt met niets samen — het heeft dus geen voorafgaande oorzaak, maar is de oorzaak van zichzelf. Dit is de betekenis van het woord ‘absoluut’. Zoiets is voor ons mensen simpelweg niet mogelijk. We zijn altijd belichaamd en derhalve verbonden met een geschiedenis en een gemeenschap en bovendien zijn we veranderlijk, vergankelijk en sterfelijk.’

Zie:

* Een portret: “Religie wordt vooral problematisch als er absolute waarheidsclaims worden gemaakt” 

* Filosofie (1): Beschikken we wel of niet over absolute waarheid? (Nog 3 delen volgen)

Foto: PD – Duizenden boeken in een hemelse ambiance, dat is Boekhandel Dominicanen in Maastricht, gevestigd in de ruim 700 jaar oude Dominicaner Kerk. Door The Guardian uitgeroepen tot The fairest bookshop of the world, a bookshop made in heaven. Een prachtige locatie met een rijke geschiedenis die zorgt voor een indrukwekkende en bovenal unieke sfeer.