Waar wij vandaan komen en hoe het komt dat wij denken

Het leest als een spannende, literaire roman, het nieuwe boek van bioloog Gijsbert van de Wijdeven ‘En toen was er het woord’. ‘Intellectueel krachtvoer voor iedereen die wil begrijpen wie wij zijn. Een alomvattend verhaal over de aard van het leven en de aard van de mens. Een route van het niets naar het heden,’ zoals VOC Uitgevers het omschrijft. ‘Scheur Genesis maar uit je Bijbel en lees Geagonia, de nieuwe biobijbel met een alomvattend verhaal over de aard van het leven en de aard van de mens!’

‘Dan gebeurt het, 250 miljoen jaar geleden, dat de reptielen, dankzij het ontstaan van een nieuwe hersenschors (de neocortex), een kijk op de wereld beginnen te ontwikkelen die nog niet eerder heeft bestaan. De reptielen zorgen voor hun nakomelingen en houden de omgeving van hun eieren in de gaten om onverlaten eiereters tegen te houden.’

En zo gaat het in dit boek over de geboorte van het heelal; hoe gruwelijk heet het was; hoe waterstof, helium en licht overbleven; over de oeroorsprong van het leven; over elementen en moleculen, oernevel en oersoep; dampkring en oceanen; RNA-wereld en DNA-wereld.

‘Dan, het is dan 200.000 jaar geleden, flikkert er, héél even, één vonkje in het hoofd van één van hen. Het valt niet op, niemand heeft het in de gaten. Het gebeurt op het moment dat deze mens een steen in zijn hand neemt, zoals zijn voorouders hadden geleerd om een vrucht te pakken om die te plukken; hij neemt de steen in zijn hand en kijkt er naar; hij kan er naar kijken omdat hij de steen vóór zich kan vasthouden; en dan verbaast hij zich, hij realiseert zich op dat moment dat hij een steen vasthoudt en tegelijk klinkt een klank in zijn hoofd; hij koppelt voor het eerst in de evolutie een klank aan het voorwerp dat hij in zijn hand heeft en waar hij zelf verbaasd naar zit te kijken.’

– Wie zijn wij? Waartoe zijn wij op aarde? Waar komt de materie vandaan? Wat houdt ‘leven’ eigenlijk in? Wat zijn emoties? Wat is bewustzijn en is dat hetzelfde als zelfbewustzijn? Is er een god of zijn er goden? Zelfs Nobelprijswinnaars als Steven Weinberg, Gerard de Duve en Gerard ’t Hooft moeten het antwoord op deze eeuwige vragen schuldig blijven, zo stelt VOC. Met ‘En toen was er het woord’ reikt Diametheus een nieuw denkkader aan om de mens op een nieuwe manier te bezien. –

En over het ontstaan van emoties; het centraal zenuwstelsel; de ontwikkeling van hersenen; werkgeheugen en referentiegeheugen; de eerste emotie bij krokodillen; over de eerste zelfbewust mens; de Eerste Verlichting, 41,000 jaar geleden; hoe de mens zelfbewust wordt; de oerdrang tot duiden; eeuwige onrust in de hersenen.

‘Maar nu vat het vonkje vlam. En de vlam geeft hem het licht, het is De Verlichting van de Mensheid. Want plots realiseert de aanvoerder wat de vrouwen altijd doen: práten. Deze aanvoerder, deze eerste verlichte mens, beseft dat het vooral het gebruik van woorden is dat hen onderscheidt van de Neanderthalers. De eerste beseffende mens zet zijn medemensen met woorden aan tot grotere moed. De Neanderthalers hebben geen weerwoord. De mens dringt de Neanderthaler terug tot in diens grotten, de Tartaros, en sluit hen daar op. De eerste mens wordt Zeus genoemd, en ook wel Jahweh, Phoroneus of God.’

En ook over de eerste woordbewuste mens = Zeus, God, Jaweh; de historische oorsprong van oerverhalen; woorden als basis voor Griekse mythologie; over het geloof van de mens in goden en god; waarom mensen in goden zijn gaan geloven; de woorden van Mozes, Jezus, Mohammed; de grondleggers van de drie monotheïsten; het verhaal achter de wederopstanding van Jezus.

Gijsbert van de Wijdeven is bioloog en dierenarts. Hij is naast schrijver van En toen was er het woord ook wetenschapper en uitvinder van het bionaaldje, een veilige, snelle, pijnloze manier van vaccineren van mensen, waarbij het bionaaldje onder de huid wordt aangebracht, daar in luttele minuten oplost en de entstof vrijgeeft.