Big History: wetenschappelijke scheppingsgeschiedenis

MotherEarth2
Genesis, maar dan met sterrenstof. In het artikel ‘Big History’ schrijft bioloog Gert Korthof over een synthese van kosmologie, evolutie en cultuurgeschiedenis. Dit naar aanleiding van het boek Big History and the Future of Humanity van Fred Spier, dat Korthof een wetenschappelijke scheppingsgeschiedenis zou willen noemen omdat het vragen stelt als: Wie zijn we? Waar komen wij vandaan? Waar gaan we naar toe? Waar komt alles vandaan?

‘Big History is een benadering van de plaats van de mens in de natuur en de kosmos die de potentie heeft boven traditionele scheidslijnen zoals theïsme – atheïsme uit te stijgen en zo een verbindend gemeenschappelijk perspectief kan bieden.’

fredspieruvaGenesis en sterrenstof
Een pakkend blog over een boek van biochemicus en cultureel antropoloog Spier (foto UVA), dat volgens Korthof gebaseerd lijkt op dezelfde motivatie die de auteurs van het Bijbelboek Genesis gehad moeten hebben, daar Genesis weet dat we ‘uit het stof der aarde’ zijn gevormd.

Korthof stelt dat de Bijbel nog niet wist dat het stof op zijn beurt weer gevormd is uit sterrenstof, doormiddel van de Big Bang die de mens een onlosmakelijke band geeft met het universum.

‘Big History vertelt het hele verhaal en onderbouwt dat verhaal met inzichten uit de meest uiteenlopende wetenschappelijke disciplines zoals kosmologie, astrobiologie, evolutiebiologie, paleontologie, geologie, klimatologie, antropologie, archeologie, geschiedenis en cultuurwetenschappen. Big History graaft dieper, gaat verder terug in de tijd, zoekt en vindt grotere, en vaak onverwachte verbanden. Je zou Big History ook kunnen typeren als een viervoudige evolutie: kosmische evolutie, chemische evolutie, biologische evolutie en culturele evolutie.’

Theïsme – atheïsme
Interessant en hoopvol vind ik dat Korthof in zijn blog stelt dat Big History de potentie heeft boven de tegenstelling theïsme – atheïsme uit te stijgen. Hij verwijst ook naar de betekenis van het woord ‘religie’ dat ‘herverbinden’ betekent en citeert daarmee wetenschapper Matthijs Schouten, die biologie, vergelijkende godsdienstwetenschappen en Oosterse filosofie studeerde:

‘Als je het woord religie gebruikt in wat wellicht de oorspronkelijke betekenis was, ‘herverbinden’, ligt hier wel een interessant punt. Het duurzaamheidsdenken komt voort uit het bewustzijn dat we als mens deel uitmaken van een groter geheel, het ecosysteem aarde zou je kunnen zeggen. Het betrokken zijn op het welzijn daarvan is voor meer en meer mensen betekenisvol.’

gertkorthofBig Bang
Als conclusies die Korthof (foto GK) trekt, noemt hij Big History belangrijk voor het onderwijs: evolutieboeken zouden moeten beginnen met de evolutie van de kosmos (Big Bang.) Ook geeft het een ideaal kader om de ecologische footprint van menselijke beschaving te bestuderen en om over de toekomst na te denken. En als derde conclusie:

‘Omdat Big History in principe descriptief is blijft er ruimte over voor beide partijen om hun eigen levensbeschouwing toe te voegen. Ook de ecologische footprint stijgt boven de tegenstelling theïsme–atheïsme uit: beide partijen zouden zich zorgen moeten maken om de toekomst van de mensheid.
Alle planetaire problemen zoals wereldbevolking(!), klimaat(!) stijgen boven nationaliteit, ras, geloof, arm en rijk uit.’ 

Earth’s life-support system
Korthof legt er de nadruk op dat Spier bezorgd is over de toekomst van de mens en zich afvraagt of de aarde in 2050 berekend is op 9 miljard mensen. Korthof verwijst hier naar een artikel in Nature, ‘waarin wordt betoogd dat de doelstellingen van de VN om armoede uit de wereld te helpen niet zonder bescherming kan van het ‘Earth’s life-support system’ (atmosphere, oceans, forests, waterways, biodiversity and biogeochemical cycles.)’

smedesKorthof besluit met een krachtig citaat uit het boek God én Darwin, hoofdstuk Sterrenkinderen, van Taede A. Smedes (foto TAS), dat de bioloog ‘onverwacht’ vindt omdat het van een theoloog komt:

‘Evolutie moet niet alleen gaan om biologie, maar moet kosmologisch worden doorgetrokken: evolutie is een kosmologisch proces waarbij de evolutie van leven op aarde volledig ligt ingebed in de evolutie van het heelal, van de kosmos. De biologische evolutie is slechts een onderdeel van de evolutie van het heelal, en kan vanuit een theologisch-filosofisch perspectief pas worden begrepen wanneer de evolutie van het geheel ter sprake komt. Pas dan kom je volgens mij in de buurt van wat theologen door de eeuwen heen onder ‘schepping’ hebben verstaan. Dit is volgens mij het punt waarop een verdiepende discussie zou moeten beginnen.’

Zie: Big History: een synthese van kosmologie, evolutie, en cultuurgeschiedenis (Gert Korthof)

Foto: endandit.nl

bighistoryVoor Fred Spier was de Earthrisefoto uit 1968 dé grote inspiratiebron voor Big History: de aanblik van de planeet aarde vanaf de maan gezien. De foto geeft je het plotselinge besef dat de aarde waar je leeft en die je deelt met alle andere mensen en al het andere leven, een kleine, kwetsbare bol is met water, land, wolken en een dunne, onzichtbare atmosfeer, die in een oneindige, zwarte, vijandige, lege ruimte zweeft. Die ‘pale blue dot’ is een oase in een overigens levenloos heelal. Die planeet is onze woonplaats, ons thuis. (Gert Korthof)


Big History and the Future of Humanity van Fred Spier is in het Engels en is niet vertaald. Er is wel een vertaling van een ouder werk: Fred Spier Geschiedenis in het groot. Een alomvattende visie (1999). Een ander Nederlandstalig boek is: Cynthia Stokes Brown (2009) Big History · Van de oerknal tot vandaag, hier ligt de nadruk op culture evolutie van de mens.

Video: Big History and the Future of Humanity (Fred Spier)

‘Wetenschap stelt vooraf kennisgrenzen’

nb_pinacoteca_raphael_the_school_of_athens_detail_plato_and_aristotle
‘Onze wetenschap en cultuur zijn doordesemd van het materialistische dogma dat alleen de materie ècht bestaat. Wat daar niet toe te herleiden is, is flauwekul.’ Een geloofsuitspraak van jewelste, meent historicus John Van Schaik. En bovendien niet zo’n hele sterke.’ Van Schaik is docent aan de Hogeschool Geesteswetenschappen in Utrecht, een school die groeit als kool, terwijl de studie theologie in het slop zit.

‘In feite gaat de wetenschap niet over wat wel of niet bestaat. De wetenschap is een methode om de werkelijkheid te onderzoeken. Dat zou je dus open en onbevangen moeten doen. Maar dat gebeurt niet. In plaats dat je zegt ‘ik weet het niet’ van dingen die je niet begrijpt, stelt de huidige wetenschap vooraf kennisgrenzen. Mensen als hersenonderzoeker Dick Swaab, dat zijn diehard gelovigen, materialisten van de oude stempel. Maar ook de rest van de wetenschap zit opgesloten in een verouderd wereldbeeld. Het is hoog tijd voor een nieuw paradigma.’ 

johnvanschaik (1)In een interview met journalist en theoloog Theo van der Kerkhof op de site NieuwWij stelt de HGU van Van Schaik (foto: HGU) geen kennisgrenzen. Hij neemt de materiële werkelijkheid serieus, maar onderkent dat er méér is.

‘Er is ook een wereld van de geest. Een tweede kenmerk: wij zijn niet alternatief maar additief. Al onze docenten zijn academisch gevormd. Wij verzetten ons dus niet tegen de wetenschap, maar vullen haar aan. En ten derde zijn wij ‘ontwikkelingsgericht’.  

Van Schaik zegt de geest serieus te nemen, maar niet te verzanden in gezweef en staat een wetenschappelijke benadering van het geestelijke voor.

‘Geschriften van mystici kun je met gewone wetenschappelijke methode onderzoeken. Bij onze opleidingen kun je een module ‘Bijna doodervaringen’ op het lesprogramma aantreffen, maar onze studenten krijgen evengoed filosofiegeschiedenis, Bijbelexegese. Daar is niks zweverigs aan. Maar het belangrijkste is wellicht dat wij de ervaringen van mensen serieus nemen. Tegenwoordig ervaren steeds meer mensen dat het oude materialistische paradigma tekort doet aan de mens. Wij doen iets met dat gemis.’ 

HGUDe HGU biedt als opleidingen Filosofie, Religiestudies, Geestelijke Begeleiding, Zingeving & Spiritualiteit, Energetisch Therapeut en Master Spiritualiteit. Op 9 maart is er weer een open dag met informatie over de studierichtingen Zingeving & Spiritualiteit, Energetisch Therapeut, Verlies- en rouwbegeleiding, Stervensbegeleiding en de (pré)Master Spiritualiteit.

De ervaring leert dat de informatiedagen snel volgeboekt zijn. Aanmelden kan hier.

Zie: ‘Engelen bestaan en ze dragen een spijkerbroek’ (NieuwWij)

en: Hogeschool Geesteswetenschappen Utrecht (Update 12 4 2017: NU: Academie voor Geesteswetenschappen)

Illustr: Detail van ‘De School van Athene’ door Rafael; de man met de lange grijze baard moet Plato voorstellen (HGU)

‘Jan en alleman kletst over religie’


Bénédicte Lemmelijn, hoogleraar Oud Testament van de K.U.Leuven, is van mening dat de Bijbel geen journalistiek en geen geschiedenisboek is. ‘De Bijbel is in de eerste plaats klassieke literatuur, geschreven vanuit theologisch perspectief. Even klassiek als Homerus en de oude Grieken.’ Zij heeft twintig jaar diepgaande studie van Bijbelse talen en Bijbelse vraagstukken achter zich. – Een interview door Frans Crols in het Belgische magazine Tertio.

De benadering van de Bijbel als een feitenrelaas, als een historische reportage, is fundamenteel fout. De Bijbel verhaalt niet hoe het geweest is, wel hoe het zou moeten zijn. Het boek getuigt over de gelovige ervaringen van auteurs en tijdgenoten in een periode van groeiend monotheïsme. Het denkt na over existentiële vragen, over het ontstaan van de kosmos, de liefde, het lijden, het leven kortom. Kwesties waar wij in 2012 mee blijven worstelen. 

Over iemand die zich twintig jaar verdiept heeft in de Bijbel kan je niet zeggen dat ze zelfs ‘kletst’ over religie. Als student moet je van goeden huize komen, wil je een echte discussie met deze hoogleraar hebben. Het lijkt me dat ze helder en resoluut doceert.

Bij studenten letteren en psychologie, waar ik dus Religie, zingeving en levensbeschouwing doceer, voel ik aanvankelijk soms scepsis omdat ze het vak moeten krijgen, alhoewel ze geen theologie studeren. Ik laat ze vragen stellen vanaf de eerste les; wil met hen de confrontatie aangaan. Vaak is mijn antwoord: ‘Wat jij voorlegt of verwerpt, is voor mij evenmin geloof’, en dan zijn ze verbaasd en geïntrigeerd.

Maar ook mensen in de media met visies op het geloof krijgen er van langs, die kunnen blijkbaar goed uit hun nek kletsen.

’t Is schabouwelijk (betreurenswaardig, pd) als je in de media een Bekende Vlaming hoort met zijn visie op het geloof. Dikwijls denk ik: ‘Man, jouw bedenking is 100 jaar oud en is al lang sluitend weerlegd of in een perspectief geplaatst.’ Het tijdsklimaat speelt daar niet op in. Jan en alleman kletst over religie zonder de minste kennis van zaken.

Een boeiend interview met een hoogleraar die voor haar doctoraat over de plagen van Egypte in het boek Exodus schreef. Zij onderzocht ze tekstkritisch en historisch-redactioneel. In haar onderzoeksgroep leidt zij projecten die de vertaaltechniek van de eerste Griekse vertaling van verschillende Bijbelboeken onderzoeken. Het uitgangspunt vandaag is dat de vertalingen boek per boek gebeurd zijn en veelal door verschillende vertalers.

Bénédicte Lemmelijn behaalde aan de KU Leuven (België) een Licentie in de Godsdienstwetenschappen (1991, en STB), evenals een Licentie in de Godgeleerdheid (1993, STL). In 1997 promoveerde zij aan de Faculteit Theologie en Religiewetenschappen van de KU Leuven tot Doctor in de Godgeleerdheid (PhD en STD) op een proefschrift over de tekst- en redactiekritiek van het zogenaamde ‘Plagenverhaal’ in Exodus 7,14–11,10 (promotor Prof. Dr. Marc Vervenne). Sedert 1993 is zij, eerst als aspirant en later als postdoctoraal onderzoeker van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek –Vlaanderen (FWO-V), verbonden aan de Faculteit Theologie en Religiewetenschappen van de KU Leuven. In 2003 is zij er benoemd als professor Oude Testament binnen de onderzoekseenheid Bijbelwetenschap.

Zie: ‘De Bijbel is geen journalistiek en geen geschiedenisboek’ (Rorate)

Zie ook: De passie van Bénédicte Lemmelijn (KU Leuven)

Foto Oude bijbel in de NH kerk in Delden: hepebo – nationalgeographic.nl

Godsdienstonderwijs voor jonge moslims goed tegen dwang radicalen


Godsdienstonderwijs moet. Is dat niet achterhaald? Dat moeten we toch juist afschaffen? Volgens Bart Voorzanger niet, omdat (vooral jonge) moslims meer kennis en inzicht nodig hebben in hun eigen islam om radicale geloofsgenoten van repliek te kunnen dienen. Thuis en in de moskee krijgen ze dat te weinig. Met meer kennis en inzicht kunnen zij beter hun eigen geloofs- en gedragskeuzen rechtvaardigen. En zijn ze beter bestand tegen dwang van radicalen.

Kortom, ze weten maar weinig van hun eigen geloof, en alle kennis die hen kan helpen hun eigen positie te bepalen, die met kracht van argumenten te verdedigen, en respectvol maar standvastig afstand te nemen van visies die hen niet aanspreken, wordt hen haast stelselmatig onthouden.  

Voorzanger, op de site ‘Sargasso’, schrijft hierover naar aanleiding van het feit dat de Hogeschool van Amsterdam zijn informele gebedsruimte op slot deed, omdat gematigd islamitische studenten zich door een groep fanatiekelingen gedwongen voelden om er gebruik van te maken. Voorzanger redeneert nu dat godsdienstige vorming kan voorkomen dat een niet te verwaarlozen islamitische minderheid gegijzeld wordt door een handvol radicalen.

Het Nederlandse onderwijs zal in elk geval zijn islamitische leerlingen en studenten een gedegen godsdienstige vorming moeten meegeven. Dat is in hún belang, omdat het ze de vrijheid geeft zélf te besluiten wat ze willen geloven en welke betekenis ze hun geloof in hun leven willen geven. Onze grondwet garandeert vrijheid van godsdienst, en voor die vrijheid zijn kennis en inzicht noodzakelijke voorwaarden.

Zie: Godsdienstvrijheid vereist godsdienstige vorming (Sargasso)

Illustr: kuleuven.be

Haastige theologiestudenten niet zo barmhartig


En dat nog wel na een voorbereiding van een preek over de barmhartige Samaritaan. Een experiment van John Darley en Daniel Batson toont dat aan. Een man, die in het complot zit, zakt in elkaar op de route waar de studenten lopen. Het onderzoek laat zien dat mensen – met alle goede bedoelingen – anderen die onze hulp nodig hebben onder tijdsdruk negeren. We zien zelfs niet dat anderen ons nodig hebben.

Dit onderzoek en vele andere zijn te vinden in het eind 2011 bij Business Contact verschenen boek Waarom goede mensen soms de verkeerde dingen doen, door Muel Kaptein (partner KPMG Forensic & Integrity.) De schrijver waarschuwt voor DSB, ofwel de doof-, stom- en blindheid voor ethisch onzuivere acties en keuzes. Een sluipend gevaar waaraan organisaties en de mensen die daarvan deel uitmaken blootstaan.

De studenten kregen de opdracht een korte preek te geven over de barmhartige Samaritaan uit de Bijbel. In dit verhaal wordt een Joodse man overvallen die op weg is van Jeruzalem naar Jericho door rovers overvallen en achtergelaten. Verschillende rolmodellen uit die tijd, die zich voorstonden op hun vroomheid, zoals een priester en een leviet, zien de man wel liggen maar passeren hem een voor een zonder hem te helpen. Dan komt er een Samaritaan langs. Alhoewel Joden vijandig stonden tegenover Samaritanen, verzorgt de Samaritaan de Joodse man en brengt hem naar een herberg, waar hij voor zijn verblijf betaalt.

Het thema van de preek was ‘behulpzaamheid’. Als de studenten klaar waren met hun voorbereiding, zou de preek gefilmd worden in een ander gebouw op het terrein van de universiteit.

Wanneer de theologiestudenten alle tijd kregen om naar het andere gebouw te lopen, hielpen zij de man bijna allemaal. Maar wanneer de onderzoekers ervoor zorgden dat de studenten te laat vertrokken, daalde dit percentage tot 63%. Ruim een derde van de studenten hielp de man niet. Maar nu komt het. Wanneer de docent de studenten aanspoorde zo snel mogelijk naar het andere gebouw te gaan omdat er geen tijd te verliezen was, kelderde het percentage nog veel verder. Slechts 10 procent hielp de man nog.
Van de theologiestudenten die gingen preken over hulpvaardigheid liet 90% de man links liggen. Sommige studenten stapten zelfs over de man heen.

Ik vraag me af hoe niet-theologiestudenten gereageerd zouden hebben, dat vertelt het onderzoek niet. Misschien waren de cijfers nog schrijnender geweest. Maar het is wel frappant dat, net na de voorbereiding van een preek over behulpzaamheid, juist theologiestudenten vergeten behulpzaam te zijn als ze haast hebben. Tijdsdruk blijkt in ieder geval de belangrijkste factor te zijn waardoor mensen hun behulpzaamheid uit het oog verliezen.

Waarom goede mensen soms de verkeerde dingen doen beantwoordt de vraag waarom oprechte en gewetensvolle medewerkers soms toch over de schreef gaan. Waardoor integere en intelligente bestuurders ontsporen. Wat zorgt ervoor dat welwillende organisaties ineens hun klanten, werknemers en aandeelhouders om de tuin leiden? De sociale psychologie heeft verrassende antwoorden op deze intrigerende, actuele vragen.

Waarom goede mensen soms de verkeerde dingen doen, 52 bespiegelingen over ethiek op het werk, Muel Kaptein, Paperback, 240 blz., 1e druk, 2011, Business Contact, EAN: 9789047004479.

Vrijdenkers en humanisten in debat over…God!


Voltaire was een vooruitstrevend humanist èn deïst die worstelde met het bestaan van God en het idee van het aardse paradijs. Een bekende uitspraak van hem was: ‘Als God niet had bestaan, zou hij uitgevonden moeten worden’. Atheïst dr. Floris van den Berg vindt het deïsme van Voltaire acceptabel. Volgens hem kunnen in die zin religie en humanisme samengaan. Is Van den Berg deïst?

Voltaire legde de nadruk op de rede. Dat doet Van den Berg ook. Voltaire wees alle vooroordelen, bovennatuurlijke en dogmatische verklaringen af. Van den Berg eveneens. Alleen is het wel zo dat Van den Berg van religie af wil. ‘Hoe komen we van religie af’, is dan ook de titel van een boek dat hij daarover schreef. Hij zou nooit een kerk oprichten, zoals Voltaire deed. Hij liet zelfs de tekst ‘Deo erexit Voltaire, Voltaire bouwde dit voor God’ erop aanbrengen. Toch was het paradijs voor Voltaire ‘de plek waar je bent’.

Goddelijkheid
Voor Voltaire was de waarde van de goddelijkheid van de mens zichtbaar door de manier waarop hij omgaat met zijn medemens. Zoiets zal Van den Berg ook wel menen. Hun ideeën lijken op de filosofie van de atheïstische dominee Klaas Hendrikse, die ongetwijfeld Voltaire goed heeft bestudeerd. Hoe dan ook, wellicht horen we Van den Berg zijn filosofie verduidelijken tijdens het debat ‘Is godsdienst aan de Universiteit voor Humanistiek heilig?‘.

Het debat wordt na een korte inleiding geopend door dr. Anton J.L. van Hooff, voorzitter van de Atheïstisch-Humanistische Vereniging De Vrije Gedachte en prof. dr. Harry Kunneman, hoogleraar Sociale en politieke theorie aan de Universiteit voor Humanistiek.
In de loop van de avond zullen zich ook prof. dr. Peter Derkx, dr. Floris van den Berg en drs. Wouter Kuijlman in de discussie mengen. Tijdens de diverse debatrondes is ruime gelegenheid voor de zaal om mee te praten.

Verontwaardiging
Het dogmatische van de vrijdenkers in hun strijd tegen religie en de verbazing van aanhangers van De Vrije Gedachte, dat juist aan een humanistisch opleidingsinstituut een stevige aanpak van het geloof verontwaardiging wekte, is de aanleiding voor dit debat.
Dat vindt plaats op donderdag 19 januari 2012 in zaal 1.40 van de Universiteit voor Humanistiek aan de Kromme Nieuwegracht 29 in Utrecht, 19.00 uur – 21.30 uur (aansluitend een borrel.)

Alle belangstellenden zijn van harte welkom. Je kunt je deelname voor deze (gratis) debatavond opgeven via dit formulier. 

Zie: ‘Zonder dialoog aan de goden overgeleverd’ (human.nl)

Bron: Voltaire (1694 – 1778) (Humanistische canon)

Illustr: raycomfortfood.blogspot.com  (‘Atheists, Voltaire, Morality and God’)

In België wordt godsdienstles een neutraal levensbeschouwend vak


De lessen godsdienst en zedenleer in de derde graad van het secundair onderwijs worden vanaf 2014 vervangen door één levensbeschouwend vak. ‘Geen enkele zichzelf respecterende leerkracht niet-confessionele zedenleer wil herleid worden tot een sujet dat enkel mag opdreunen wat reeds lang tot stof en as weergekeerde eminente denkers ooit op papier zetten.’ Aldus luidt ondubbelzinnig het bericht van Veerle Cannoot van het vrijzinnige demens.nu.nl.

Daarmee wil zij geen enkele afbreuk doen aan het belang noch aan de waarde van die denkbeelden.

‘Ze weergeven zonder reflectie of kritische toetsing valt echter onder de noemer ‘apenwerk’.’

Een bericht van UVV-Info van afgelopen oktober. Volgens De Standaard is de samenleving veranderd, het vak levensbeschouwing moet volgen. ‘In plaats van religieuze vakken of niet-confessionele zedenleer aan te bieden, komt er één levensbeschouwend vak, dat leerlingen laat kennismaken met aspecten uit meerdere levensbeschouwingen.’

‘Het gaat om jongeren die al vanaf hun zesde gevormd worden in een levensbeschouwing, vanuit de keuze van hun ouders. Die hebben genoeg fond om niet langer naast elkaar les te volgen, maar om uit het eigen gelijk los te komen en de dialoog aan te gaan. Zij kunnen dan met voldoende kennis en inzicht hun levensbeschouwelijke keuze al dan niet bevestigen.’

Het dossier van UVV-Info ‘Er zit meer in zedenleer! Van Atheïsme tot Zelfbeschikking bevat de volgende bijdragen:
– Niet-confessionele zedenleer, een vak dat niet zomaar uit de lucht viel;
– Op weg naar een betere samenleving;
– De beroepskracht aan het woord;
– Niet-confessionele zedenleer: een pracht van een vak;
– Lang leve de lessen levensbeschouwing?

Zie: Gemeenschapsonderwijs voert godsdienstles af

Protestants-christelijke normen schoolboeken gelden voor alle basisscholen


In het artikel ‘Jeetje, dit mag niet in het onderwijs!’ zegt website Joop.nl ‘dat er vaak maar één lesboek wordt gemaakt, met als gevolg dat de normen hiermee meteen voor alle basisscholen gelden’. Uitgeverij Malmberg, één van de ‘top 3 van educatieve uitgeverijen van Nederland in het basis-, voortgezet- en middelbaar onderwijs’, blijkt een waslijst aan taboes voor schoolboeken te hebben die bestemd zijn voor het protestants-christelijk onderwijs.

‘Waslijst van taboes voor protestants-christelijke schoolboeken dicteert het onderwijs.’ Zo mag volgens Joop.nl ‘Harry Potter er niet in voorkomen, is het homohuwelijk eveneens taboe en moeten activiteiten als sporten, werken of uitgaan op zondag vermeden worden in de tekst’. Mythen en sagen kunnen wel, omdat zij onderdeel zijn van de geschiedenis, maar tovenarij is niet echt, dat bestaat niet. God mag niet negatief benaderd worden, evenmin als geloven, kerkbezoek, sterven en Bijbelverhalen.

Andere gevoeligheden gelden de evolutietheorie waaraan protestants-christelijke scholen dienen te twijfelen en zijn vrouwelijke predikanten uit den boze. Vloeken is niet toegestaan, maar ook mag je geen ‘jeetje’ zeggen, of ‘jemig’, ‘jeminee’, ‘kop’, ‘stom’. Klik op onderstaande link voor meer voorbeelden.

Zie: Jeetje, dit mag niet in het onderwijs! (Joop.nl)

Zie ook: Vandaag dit stuk van mij in de Volkskrant (Anna van Praag, boeken en verhalen)

Foto: millingerwaard.info.nl