Bij de Academie voor Geesteswetenschappen (AVG) in Utrecht gaf neurowetenschapper Michiel van Elk, bekend van Extase, waarin hij zijn experiment met de ‘godhelm’ en andere religieuze ervaringen beschrijft, een lezing, waarna hij in gesprek ging met een docent bij de AVG, parapsycholoog en filosoof Hans Gerding, bekend van Wilde beesten in de filosofische woestijn: filosofen over telepathie en andere buitengewone ervaringen. Duidelijk werd die middag dat de psychologie in de visie van Van Elk niet veel opheeft met de parapsychologie. Het stuit in ieder geval nog altijd op weerstand in academische kringen. Je vindt het niet terug in de mainstream van de psychologie.
Op de universiteit kan je geen parapsychologie studeren. Er bestaat geen zelfstandige parapsychologische wetenschap, hooguit is het een onderdeel van de empirische psychologie, als te bestuderen verschijnsel. Religieuze ervaringen worden er bestudeerd, maar wat moet je met dat paranormale, of hoe onderzoek je bewustzijn, hoe kan je dat meten? Toch vertelde Van Elk zelf uitgebreid over zijn eigen vreemde ervaringen die hij niet wetenschappelijk kan verklaren, maar voor hem betekenisvolle ervaringen opleverden. Of hem minstens als betekenisvol toeval voorkwamen. De mens heeft nu eenmaal de neiging of betekenis te geven aan toeval.
Van Elk kwam zo eens ver afgelegen terecht in een hut, waar ceremonieel thee werd gedronken en hij mee werd gevoerd naar bizarre taferelen. Zo zat hij in Amsterdam en het andere moment in een of andere Arabische stad. Van Lommel heeft gelijk, dacht hij zelfs bij bepaalde ervaringen. Die vertelde dat het menselijk brein soms op een televisieontvanger lijkt en ‘afgestemd kan worden’ op verschillende universa of bewustzijnstoestanden. Van Elk kreeg bizarre visioenen waarvan hij soms dacht wat moet ik ermee, maar hem ook diep inzichtelijke ervaringen gaven.
Zo zag de neurowetenschapper eens in een visioen de Terugkeer van de Verloren Zoon van Rembrandt. Als vader van twee kinderen keek hij vanuit het perspectief van de vader en voelde het visioen als een persoonlijke boodschap. Of kwam dat vanuit het emotionele zelf? Ook vertelde hij hoe psychedelische ervaringen kunnen bestaan. De verschillende hersengebieden die anders nooit met elkaar communiceren, doen dat onder invloed van paddo’s of andere hallucinogenen ineens wel. Dan krijg je bizarre ervaringen. Dat is niet spiritueel, want je tript op kortsluiting. Er is geen sprake van een of andere Hogere Realiteit.
Van Elk vertelde over zijn nep-godhelm. (Er bestaat een echte, die ook werkt als die uitstaat.) Op het Lowlandfestival in de zomer van 2016 werd geëxperimenteerd met de nep-godhelm met nutteloze draadjes en ducttape. Deelnemers werden dus genept – waarover ze later wel werden ingelicht. Het onderzoek richtte zich op hoe snel mensen een ‘goddelijke’ ervaring krijgen als de omstandigheden voor suggestie optimaal worden gemaakt. Sommige deelnemers deden een spirituele ervaring op. In de echte godhelm zit een magneet om het brein in de ‘godstand’ te krijgen. Iets waarvan de Amerikaanse experimentele psycholoog Michael Persinger (Universiteit van Ontario in Canada) overtuigd schijnt te zijn. Het zou te maken hebben met het verstoren van het contact tussen de twee hersenhelften.
Je moet vooral kijken naar de gevolgen die ervaringen hebben, vindt Van Elk. En dan blijkt uit veel onderzoeken dat spirituele ervaringen over het algemeen heel gezond zijn. Mensen zitten lekkerder in hun vel, ze zijn minder depressief en leven zelfs langer. Dan zou je je af kunnen vragen of die ervaringen corresponderen met een transcendente werkelijkheid. Maar hij vindt die vraag eigenlijk niet relevant. Spiritualiteit doet blijkbaar heel veel mensen goed.
De godhelm is een kwestie van suggestie en verwachting. En dat leidt soms tot bizarre ervaring als zwaarder wordende armen, die ook nog eens versmelten met de tafel waarop ze liggen. Of er klinken stemmen, bijvoorbeeld een ‘gids’ die iets vertelt over aankomend moederschap. Een blinddoek versterkt de suggestie. Blijkbaar verzinnen onze zintuigen van alles als ze geen input krijgen. Van Elk heeft het over ons brein als voorspelmachine. Zien we niets, dan komt er toch wat. Misleiding dus. Een verzinmachine eigenlijk. Bij een vrouw verdwenen dankzij de godhelm haar tinnitusklachten. Voor hoe lang vertelt het verhaal niet..
Al die ervaringen vanuit de psychologie vindt Van Elk wel begrijpelijk, maar hij heeft zo zijn twijfel over die bizarre ervaringen van mensen. ‘Het zit allemaal in ons brein,’ zo citeert hij hersenwetenschapper Victor Lamme. Van Elk vindt de vraag wat doen de ervaringen met ons, belangrijker dan of ze echt of suggestie zijn. We moeten er ons niet op blind staren. Liever kijkt hij naar de vruchten van de ervaringen. Word je er bijvoorbeeld een aardiger mens van? Religieuze en spirituele mensen zitten volgens onderzoeken beter in hun vel, zijn gezonder en gelukkiger. Ze leven ook langer, zorgen beter voor hun omgeving. Mensen zijn ontspannen, ervaren vermindering van stress, willen goed zijn voor de gemeenschap en zoeken verbondenheid. Dat ervaren mensen bij religie en spiritualiteit. Van Elk ziet dat ook gebeuren als je opgaat in de natuur, langs oceanen wandelt of van kunst geniet. Dat tilt je uit boven de alledaagse werkelijkheid.
Een paradigmaverandering ziet de neurowetenschapper niet gebeuren, zegt hij op een vraag van Gerding. Er is geen echte ruimte voor parapsychologie, er is geen werkmodel voor. Hij gelooft niet in parapsychologie. ‘De één miljoen dollar voor een echte parapsychologische ervaring is nog steeds niet geclaimd’. Hoe kom je aan echte informatie en overdracht van ervaringen? Toch, zegt Gerding, worden er massaal paranormale fenomenen en religieuze ervaringen gerapporteerd. Van Elks antwoord is dat onderzoekers graag willen publiceren en roemen zich dan op de fantastische uitkomst van een onderzoek, maar doen dat dan op basis van slechts 15 ervaringen. Dat is niet echt wetenschappelijk, maar omdat uitkomsten soms spectaculair klinken, komen ze in de krant. Maar of dat wetenschap is? En hoe belangrijk is het eigenlijk om parapsychologie te bewijzen? Liefde hoeft toch ook niet bewezen te worden?
Naschrift. In Nederland bestaat de Dutch Society for Psychical Research (SPR): een aantal verenigingen in diverse landen richten zich op de bevordering van het wetenschappelijk onderzoek naar wat in bredere kring ‘paranormale verschijnselen’ wordt genoemd. De allereerste SPR werd in 1882 in Engeland opgericht. De bekende psycholoog William James stond aan de wieg van de Amerikaanse SPR die twee jaar later het licht zag. De grondlegger van de experimentele psychologie Prof. dr G. Heymans was medeoprichter van de Nederlandse SPR.
Bron: Dies Natalis bij de Academie voor Geesteswetenschappen, Utrecht | Werfkelder/Cultuurtheater De Witte Lely | Utrecht | 16 februari 2019
Foto: Michiel van Elk (li) en Hans Gerding © PD
GODENENMENSEN 
[…] 21 februari 201917 februari 2019Zaterdag 16 februari jl. vierde de Academie voor Geesteswetenschappen in theater De Witte Lely te Utrecht haar tweede verjaardag. Neurowetenschapper Dr. Michiel van Elk kwam vertellen over zijn onderzoek naar religieuze en spirituele ervaringen. Hij ging in gesprek met Prof. em. Hans Gerding en met de aanwezige studenten en docenten van de Academie. Het werd een levendige uitwisseling, die bekroond werd met een toost op de jarige Academie. Lees ook het verslag van Paul Delfgaauw op zijn website Goden en Mensen […]
LikeLike
Wellicht is het de psychologie wat de pseudo wetenschap is. De moderne mens is heel erg rationeel en gelooft in vurende neuronen die dan op geheimzinnige wijze bewustzijn zouden moeten veroorzaken. (Of iets dergelijks) Voor mij uiteraard een lachwekkend idee. Derhalve geloof ik ook niet erg in psychologen (sorry als ik iemand kwets). Een psycholoog is prima als je iemand zoekt om tegen aan te kletsen, maar dan kan je buurman ook zijn.
Dat betekent nog niet dat ik iets op heb met parapsychologie. Voor je het weet zit je midden tussen de spokenjagers, sterrewichelaars en toekomstvoorspellers die op de kermis thuis horen. De mens hunkert naar meer weten en bezigt zich graag met onzin. Ik zou iedereen het ongevraagde advies geven; doe aan zelfkennis. En dat betekent niet met andere zelf-zoekers consensus zoeken. Wat het wel betekend valt eigenlijk niet te zeggen, daar kom je gaandeweg achter. Of nooit.
LikeLike
– De mens hunkert naar meer weten. Maar “ weten van niet-weten” Is ook wetenschap…
LikeLike
@Valere: [Maar “ weten van niet-weten” Is ook wetenschap…]
Meer een kwestie van wijsheid lijkt me.
Bovendien kun je niet weten wat je niet weet. 😉
LikeLike
Egbert,
Het gaat eerder over “toegeven” dat de mens beperkt is vooral in zijn kennis en zijn weten. maar tevens ook beseft , dat “er meer is” …Valere De Brabandere.
LikeLike
Het heeft geen zin te spreken over de zee tegen een kikker die leeft in een diepe put.*
Het heeft geen zin te spreken over paranormale verschijnselen tegen een mens die dat nooit heeft meegemaakt.
*Chuang Tzŭ.
Daarop antwoordde de geest van de Zee: “Met een kikker uit een put – het schepsel uit een beperkte ruimte, kun je niet spreken over de zee. Met een zomerinsekt – het schepsel van een enkel seizoen, kun je niet spreken over ijs. Je kunt niet spreken over Tao met een opvoeder: zijn denkraam is te bekrompen. Maar nu je uit je eigen beperkte ruimte tevoorschijn bent gekomen en de grote zee hebt gezien, weet je hoe onbeduidend je bent en kan ik met jou spreken over grote principes….
LikeGeliked door 1 persoon
De Tao Teh Tsjing:
71. Weten het niet-weten, dat is hoog. Niet weten het weten, dat is een ziekte.
paradox
LikeLike
Sinds ik werd ontworteld van de bedding van riet
blijven starende ogen huilen bij mijn klacht.
Had ik maar een borst om aan te huilen
om de pijn van mijn klachtlied te delen.
Wie van zijn oorsprong afgescheiden is
smacht altijd naar het moment van hereniging.
In welk gezelschap ook, ik huilde treurend samen
met wie ik vriendschap sloot, bedroefden en gelukkigen.
Allen waren vriendelijk al naar hun aard,
maar niemand probeerde mijn diep geheim te achterhalen.
De tonen van mijn klaaglied zingen het
maar mensen kunnen het niet horen.
Ziel en lichaam zijn elkaar toch niet verborgen
toch toont de ziel zich niet aan ’t sterfelijk oog.
————————————-
Misschien wel de mooiste herinnering aan het goddelijke is de herinnering aan de rietbedding.
Wanneer een mens zó ver is dat hij smacht naar de rietmaaier….
En toch -desondanks- het geduld kan opbrengen om te niet-verlangen naar de rietmaaier.
Wat geboren is in de lente, zal sterven in de herfst.
Geliefden leven in eeuwigheid.
LikeLike
Het lijkt mij niet juist parapsychologie een pseudo-wetenschap te noemen. Zij werkt immers ,met wetenschappelijke methoden. Of iets een wetenschap is of niet wordt bepaald door de juistheid en exactheid van de gebruikte onderzoeksmethoden (zoals statistische analyse).. Probleem is niet dat zij een pseudo-wetenschap is, maar eerder dat er geen paranormale verschijnselen zijn aangetoond, of althans niet duidelijk en onweerlegbaar. De parapsychologie lijkt geen verschijnselen te hebben die ze kan bestuderen.
LikeLike
@Arnold,
Het probleem ligt bij (gebrek aan) het bewijs. Daarom wordt parapsychologie pseudowetenschap genoemd. Vandaar de opmerking van Michiel van Elk dat de één miljoen dollar voor een echte parapsychologische ervaring nog steeds niet is geclaimd.
Maar hoe parapsychologie wetenschappelijke methodes gebruikt voor onderzoeken die eigenlijk niet te onderzoeken zijn, klinkt voor mij paradoxaal. Hoe wetenschappelijk is dat dan?
LikeLike
@Arnold Ziegelaar
Je hebt volkomen gelijk met:
“Het lijkt mij niet juist parapsychologie een pseudo-wetenschap te noemen. Zij werkt immers, met wetenschappelijke methoden. Of iets een wetenschap is of niet wordt bepaald door de juistheid en exactheid van de gebruikte onderzoeksmethoden (zoals statistische analyse)”
Maar ik ben het niet eens met je:
“…De parapsychologie lijkt geen verschijnselen te hebben die ze kan bestuderen.”
Er zijn verschijnselen te bestuderen, maar dan dient in de “huidige geaccepteerde wetenschap” af te stappen van de heilige DOGMA’S van het harde filosofische materialisme. Dus ook “echte” ” ‘weten’-schap ” te worden. Er zijn veel van die dogma’s. Iemand die dat duidelijk maakt is Rupert Sheldrake.
Als men deze dogma’s laat vallen, dan zal blijken dat paranormale verschijnselen al reeds zijn aangetoond. Nu, in het huidige paradigma, sluit men er de ogen voor. Dat is een zogenaamde “tunnelvisie”. Vaak begrijpen de epigonen van de wetenschap het zelfs echt niet meer. Geïndoctrineerd door scholing als ze zijn.
Eén voorbeeld met één dogma. “Informatie wordt overgedragen door materie”
Daar is de hele farmaceutische industrie op gebaseerd. Pillen met werkzame stoffen. De huidige erkende (universitaire)-(nep)-wetenschap met zijn veelgeprezen “wetenschapsfilosofie” toont dat slaafs aan. De geldstromen moeten tenslotte in stand gehouden worden, een van de actoren bij wetenschapsfraude.
dubbelblind
Dubbelblind experimenten: dat toont aan dat het echt “wetenschap” is. Maar dat is onjuist: men toont dan aan dat het een materiële informatie overdracht is en sluit alle andere (waardevolle) vormen uit.
statistiek.
Daarna gaan de wetenschaps-epigonen erg creatief met statistiek om. Er zijn omvangrijke wetenschappelijke pakketten zoals SPSS. Zo omvangrijk dat men op het laatst niet meer weet waar het over gaat. Vaak worden statistische relaties gebruikt, om een causaliteit aan te tonen op basis van een irrationele uitgangspunt. Dat is dus de volkomen “onwetenschappelijkheid” van de “wetenschap”. Men concentreert zich op een statistisch significant resultaat en vergeet vaak of men wel datgene meet wat men denkt te meten. Ik denk daarbij aan het volkomen voorbijgaan aan de validiteit. Bij invulformulieren voor patiënten staat men er meestal niet bij stil, dat mensen wel eens kunnen liegen: bewust of onbewust. Vaak wordt dat gewoon in de testopzet “vergeten”, of men weet het gewoonweg niet. Neem de zes validiteitsfactoren van de MMPI schaal daarin zit ook een “leugenschaal”. Wordt die vaak toegepast?
Waar gaat het nu eigenlijk om bij die testen van informatie overdracht zoals pillen?
Wat zien ze dan over het hoofd? Iets dat ieder kind en liefhebbende ouder weet, zonder gestudeerd te hebben? Juist ja: informatie overdracht op grond van liefde en geloof. Een liefdevolle aai over het hoofd van een gevallen kind neemt de pijn weg. Dat is echte door iedereen waar te nemen wetenschap. Geloof is een tegenwoordig vies woord geworden, en liefde kan je niet meten en kwantificeren.
Liefde en geloof steekt in de wetenschap de kop op als een groot probleem. Het is kenbaar als het “placebo-effect” Het is een storende invloed. Meestal genezen ongeveer 1/3 van de mensen door een pil. Door het “geloof” in die pil. Als de arts er zelf ook in gelooft en het in een persoonlijk gesprek aanbeveeld, dan werkt het nog beter. En als iedereen in den lande er van overtuigt is, en ook als de verzekering het erkent, dan werkt dat geloof nog veel beter.
De overdracht van informatie wordt beïnvloed, door de kleur, de vorm en grootte van de pil en hetzelfde geldt voor de verpakking. Dat weet de farmaceutische industrie maar al te goed. Echt waar: de overdracht van informatie door de stoffen in de pil is miniem. Dat is de reden dat er grote aantallen personen in de controle groep nodig zijn met placebo-pillen. Placebo-pillen zonder chemische stof werken dan voor bijvoorbeeld 30% en met die stof voor 32%. Er zijn wetenschappers die er op wijzen dat als mensen bijwerkingen krijgen van het vergif in de pil ze meer vertrouwen krijgen dat ze een “echte” pil hebben en geen placebo. Dat extra vertrouwen zou dan in dat %-tje extra geven.
Er is een alternatieve verklaring voor sterke giften die rechtstreeks op het “bewustzijn van de chemie” werken. Maar dat is natuurlijk ook vloeken in de materialistische kerk. Materie heeft geen bewustzijn!
Daarom is het volkomen duidelijk dat dubbelblind experimenten bijvoorbeeld niet geschikt zijn voor homeopathie. Een testopstelling zou dan beter zijn, door een vergelijking in de praktijk van een homeopathisch arts met de praktijk een allopathisch arts.
Daarom noemt men homeopathie paranormaal en kan het niet werkzaam zijn. DOGMA’S en GELD
Arnold Ziegelaar, wat is je antwoord hierop? En offtopic, aardse mystiek is gewoon mystiek hoor!
Met vriendelijke groet van Jan
LikeLike
@Jan ik ben het in grote trekken wel met je eens, zeer zeker met wat je stelt over de vermelding van de reguliere wetenschap als pseudowetenschap betreffende de parapsychologie, ook je mening over de farmaceutische industrie met duidelijk in haar vaandel vermeld als wapen “winstoogmerk”, maar een ernstige infectie of diabetes genees je nu eenmaal niet met een aai over de bol hoe liefdevol dan ook, daar heb je toch echt wel een antibioticum of insuline voor nodig.
LikeLike