‘Het mysterie van bewustzijn en kosmos wordt bevrijd van de bezetting door het godsidee. Het mysterie komt vrij in de oorspronkelijke, want onherleidbare dimensies van ons bestaan: ruimte, tijd en bewustzijn en in mijzelf en in de medemens als mededrager van dat mysterie. Deze dimensies bevatten, omvatten en constitueren mijn bestaan en zijn het ultieme dat past bij het hedendaagse denken over de werkelijkheid.’
Aan het woord is filosoof Arnold Ziegelaar in het artikel Het wonder van de werkelijkheid. Hij houdt een pleidooi voor een derde weg tussen godsgeloof en natuurwetenschappelijke reductie: een non-theïstische, aardse mystiek, die openstaat voor het wonder van de werkelijkheid.
‘Je kunt feeling hebben voor het wonder van de natuur zonder in God te geloven. Religieuze gevoeligheid en atheïsme sluiten elkaar niet uit. Voor de atheïst staan meer opties open dan een koud nihilisme. De natuur is grootser dan de natuurwetenschap. Natuurwetenschap verklaart verschijnselen binnen de natuur, maar put haar volheid daarmee niet uit. En bovenal: de natuurwetenschap verklaart niet waarom er überhaupt natuur is.’
Ziegelaar herdefinieert eigenlijk de schijnbare tegenstelling van atheïsme en religiositeit, waarbij religiositeit verlangen en streven naar zingevende innigheid met het ultieme is. Het ultieme is dan het meest diepe of oorspronkelijke niveau van de werkelijkheid. Het hangt van de specifieke inhoud van dit ultieme af of men atheïstisch is of niet. Atheïsme is de stelling dat er geen God als transcendente, persoonlijke schepper van de kosmos, bestaat.
‘Maar als het ultieme gedefinieerd wordt als (Bewust-)zijn, Leegte, Tao, Natuur of het Idee, dan kan een atheïst religieus zijn. Elke conceptie van het ultieme definieert een eigen soort religiositeit. De crisis van het theïsme is dus niet noodzakelijk een crisis van de religiositeit als zodanig. De levensbeschouwelijke vraag van vandaag is of er een ultieme gedacht en ervaren kan worden dat eigen is aan de levensbeschouwelijke situatie van nu.’
De filosoof heeft het over de crisis van het theïsme. De wegen naar God zijn onbegaanbaar; godsargumenten hebben geen bewijskracht; het godsidee is geen waarborg voor het bestaan van God buiten dat idee; God wordt vervangen door natuurwetenschappelijke verklaringen. En het zinloos lijden in de wereld is in tegenspraak met het bestaan van een liefdevolle, morele God. Hiermee verklaart Ziegelaar de opkomst en groei van het atheïsme.
Blijven echter de grondvragen waarom ‘er iets is en niet eerder niets’ en waarom ‘er iets voor mij aanwezig is en niet eerder niets’. Op het eerste waarom is het antwoord: dit is het bestaansmysterie: waarom er überhaupt een natuur is. Het tweede verwijst naar bewustzijn: dat er iets voor mij aanwezig is.
‘De fysica verklaart verschijnselen binnen de natuur, maar verklaart niet waarom er überhaupt een natuur is. Dit is het bestaansmysterie. De fysica verklaart ook niet waarom er openheid voor die natuur er is, waarom er iets voor mij aanwezig is. Bewustzijn verzet zich tegen inlijving in het begrippenstelsel van de fysica. Dit is het zijnsmysterie.’
Bewustzijn creëert de natuurlijke werkelijkheid niet, stelt Ziegelaar, maar is dat waaraan zij zich openbaart. Verder lijkt de fysische werkelijkheid noodzakelijk voor bewustzijn, want een bewustzijn dat zich nergens van bewust is, is geen bewustzijn. Ook kunnen we volgens de filosoof niet uitsluiten dat specifiek fysisch bestaan een noodzakelijke voorwaarde voor bewustzijn is, zonder er een voldoende voorwaarde voor te zijn.
Bewustzijn, zo stelt de filosoof, is door sommige denkers opgevat als een argument voor het bestaan van God: het zijnsmysterie wordt dan ingezet voor het theïsme.
‘Bewustzijn is echter geen bewijs dat God bestaat. Als God bestaat, dan is er bewustzijn, maar niet andersom. Bewustzijn kan immers een oorspronkelijke dimensie zijn die niet afleidbaar is uit iets anders. Bewustzijn is eigen aan God als hij bestaat, maar we kunnen bewustzijn niet uit God verklaren voor zover God nog iets anders is dan bewustzijn. Het zijnsmysterie kan niet met een Godsidee worden doorgrond.’
We weten niet zeker of het bewustzijn inderdaad een noodzakelijke voorwaarde heeft in fysische processen, stelt Ziegelaar ten slotte.
‘Het bewustzijn als openheid voor ruimte, tijd, medemens en als voorwaarde voor de dood, geeft zijn gronden niet aan ons mee. We zijn een voorwaardelijke openheid die haar voorwaarden niet (volledig) kent. In die openheid kunnen we echter wel contemplatief worden en ons verwonderen, verbijsteren en gelukkig prijzen dat we delen in het mysterie van bestaan en zijn.’
Zie: Het wonder van de werkelijkheid (Bron: Tijdschrift voor geestelijke leven, 4, 2018, Nabije vreemden. Themanummer over gelovigen en ongelovigen in gesprek.) (De Bezieling)
Beeld: thedayofthelord.hatenablog.com
Arnold Ziegelaar studeerde theoretische fysica en wijsbegeerte aan de universiteit van Leiden. Thema’s die de filosoof in het bijzonder interesseren, zijn: natuur, religie, kunst, goed en kwaad, zingeving en bewustzijn. In 2015 kwam zijn boek Aardse mystiek, een inleiding in de filosofie verwondering uit bij ISVW uitgevers. In 2016 verscheen Oorspronkelijk bewustzijn. Zie zijn pagina ‘Publicaties’.
GODENENMENSEN 
Tja. Arnold Ziegelaar.
Zijn boek “Aardse Mystiek” hebben we een jaar lang in ons filosofiegroepje tot in detail behandeld. Ik ben ook naar een lezing van hem geweest over bewustzijn. Met dank aan Paul over de aankondiging daarvan.
http://ricosneller.blogspot.com/2018/04/minisymposium-leiden-18-mei-2018-de.html
Vooral de lezing na de pauze was erg interessant over bewustzijn in het taoÏsme: dat sprak me heel erg aan.
Ik had een vraag gesteld aan Ziegelaar over zijn oorspronkelijke dimensie’s: de triniteit van bewustzijn, ruimte en tijd. Maar helaas begreep hij me niet.
Later in het napraat café zet hij, tussen grote teugen Belgisch bier door, (gezellige man) dat hij een naturalist was. Zouden naturalisten meer van bier genieten dan monotheïsten? (grapje) Mijn vraag was wel door een ander begrepen zijn, en ik kreeg er een compliment voor, van een prof Afrikaanse cultuur of zoiets.
Ziegelaar vindt dat de “innigheid” van de triniteit: bewustzijn, ruimte en tijd een “oorspronkelijkheids-dimensie” is.
(Een oorspronkelijkheids-dimensie is een dimensie die je niet kan herleiden tot een meer fundamentele dimensie.) Dus Ziegelaar zegt: ik ga niet uit van god (daar heeft hij natuurlijk hekel aan als naturalist) maar wat ik ervaar: mijn bewustzijn en de ruimte en de tijd: daar doe ik het mee: basta.
Ik volg de sinoloog Ulrich Libbrecht, die uitgaat van de oorspronkelijkheids-dimensie: energie en informatie. (bewustzijn is een aspect van energie) (energie dus niet zoals in de fysica, maar met zowel bewustzijn en onbewustzijn)
In mijn vraag gaf ik aan (voor de duidelijkheid) : de ervaring van ruimte en tijd die opgeroepen worden in informatie van computerspelletjes, de ruimte en tijd die opgeroepen worden door in de droom en de hypothese van het holografisch principe van Gerard ’t Hoofd.
LikeLike
Quote: Bewustzijn creëert de natuurlijke werkelijkheid niet, stelt Ziegelaar, maar is dat waaraan zij zich openbaart. Verder lijkt de fysische werkelijkheid noodzakelijk voor bewustzijn, want een bewustzijn dat zich nergens van bewust is, is geen bewustzijn.
—————————-
Geen speld tussen te krijgen en een mooi inzicht van Ziegelaar. Dat een bewustzijn dat zich nergens van bewust is, geen bewustzijn is, dat kunnen we iedere nacht in onze droomloze slaap vast stellen. (Eigenlijk niet-vaststellen, want je bent er dan niet)
—————————-
Quote: Bewustzijn is echter geen bewijs dat God bestaat. Als God bestaat, dan is er bewustzijn, maar niet andersom. Bewustzijn kan immers een oorspronkelijke dimensie zijn die niet afleidbaar is uit iets anders. Bewustzijn is eigen aan God als hij bestaat, maar we kunnen bewustzijn niet uit God verklaren voor zover God nog iets anders is dan bewustzijn. Het zijnsmysterie kan niet met een Godsidee worden doorgrond.
——————————
Ook hier ziet Ziegelaar het scherp. Zou bewustzijn een Godsbewijs zijn, dan ontstaat God als denkobject in bewustzijn. Dan kom je in een cirkel redenering terecht: 1. God bestaat omdat er bewustzijn is. 2. God verschijnt als denkobject in bewustzijn. 3. Bewustzijn wordt zich bewust van God als object buiten zichzelf. 4. (1) God bestaat omdat er bewustzijn is. Enzovoorts.
Het zijnsmysterie kan dan ook niet met een Godsidee worden doorgrond. Ieder idee bevindt zich immers búiten (jouw) bewustzijn. Dat je ‘bent’ is 100% zeker, je bent je er immers bewust van. (Behalve in droomloze slaap) En dat je alles wat je waarneemt NIET ‘bent’ is ook 100% zeker.
Maar is dat wel zo….?
P.S. Weer een mooie blog, Paul!
LikeLike
@Zwerver: “Maar is dat wel zo….?”
Als je uitgaat van de oorspronkelijke dimensies van de innige verbondenheid van ruimte, tijd en bewustzijn en de fysische realiteit misschien wel. In ruimte en tijd toont zich een fysische werkelijkheid aan het bewustzijn. Maar er kan zich een andere niet-fysische werkelijkheid tonen (een illusoire werkelijkheid geprojecteerd door het bewustzijn zelf) in een andere ruimte en een andere tijd en op een ander bewustzijnsniveau. (of in een droom)(of in een virtueel computerspelletje) Dus zo degelijk en oorspronkelijk zijn ruimte, tijd en bewustzijn niet…Het is mijns inziens niet de “bestaansgrond” die aan de naturalist zekerheid verschaft. Het blijft een zijnsmysterie dat toch een grondeloze grond is. Een mysterie zonder zekerheden en waar je doorheen kan zakken in het niets.
Boeddha spreekt over annica (veranderlijkheid) als het middel om vast te stellen of je met een “oorspronkelijke dimensie”, of “essentie” te maken heeft. Iets dat de diepste essentie is, dat is onveranderlijk. Wat veranderlijk is is voorbijgaand en niet werkelijk. (Samsara)
https://en.wikipedia.org/wiki/Impermanence
Bewustzijn is annica-veranderlijk-illusoir: bewust-zijn en onbewust-zijn volgen op elkaar in waken en slapen en in leven en dood, zoals dag en nacht. Geen essentie, geen oorspronkelijke dimensie, volgens boeddha. En ik meen dat hij wel eens gelijk kan hebben.
Wat dan wel? Het tegengestelde van samsara is nirwana. Nirwana is “boeddha-natuur” het “uitgeblazen-zijn” het “nothingness”. De tijdloze “volle-leegte”. Het veld van alle mogelijkhden in de tijd. Ook wel genoemd “god” in zijn immanente transcendentie. En nog meer van dat metafysische irrationalisme. Dus ik geeft met nu maar met woorden op….
alhoewel… de cirkelredenering bij Zwerver intrigeert me wel…. die lijkt toch op een oorspronkelijkheidsdimensie in zijn eeuwige onveraderlijkheid van beweging: samsara in niwana…
Ik vind het een leuk onderwerp.
LikeLike
@Jan, Ik vind het ook een leuk onderwerp. Omdat het direct linkt naar zelfkennis. Je schrijft: Maar er kan zich een andere niet-fysische werkelijkheid tonen. Dat is mij ook gebleken. Ik ervaar bewustzijn als van ‘mijzelf’. Maar er verschijnen (er zijn verschenen) zaken in mijn bewustzijn welke niet van mij zijn. Ik ervaar bewustzijn als mijn persoonlijk ‘bezit’, maar in werkelijkheid is dat niet zo.
En om even terug te komen op wat Ziegelaar zegt: de natuurlijke werkelijkheid wordt geopenbaard aan bewustzijn. (Degene die zich ik noemt neemt de natuurlijke werkelijkheid waar) Maar het gaat natuurlijk veel verder. In je droom zoals je zelf al aangeeft. In de droom is (mijn?) geest in staat om beelden te scheppen én ik neem ze waar. In waken kan ik wel beelden denken, maar dat is maar een slap aftreksel van wat de droomgeest vermag. En dat terwijl het dezelfde ‘mijn’ geest is!
Wat mij ook fascineert is dat het er alles van weg heeft dat als je bezig bent met deze materie, dat dan de werking van je geest ook veranderd. De bliksemontlading welke in mijn bewustzijn verscheen, zoiets zou me 40 jaar terug nooit zijn overkomen denk ik. Ik nam de ontlading waar (ik werd er wakker van) IN mijzelf en een seconde later hoorde ik het geluid. Dat betekend (vermoedelijk) dat ik in droomloze slaap was en dat mijn bewustzijn geactiveerd werd door een natuurverschijnsel. Zoals mijn bewustzijn ook geactiveerd kan worden door de wekker.
Dat bevestigd eigenlijk Ziegelaar’s woorden: een bewustzijn dat zich nergens van bewust is, is geen bewustzijn. Bewustzijn komt pas tot leven als er iets waar te nemen valt. En dat waar nemen kan op veel meer niveau’s dan de natuurlijke werkelijkheid. Maar ook de natuurlijke werkelijkheid beschouw ik als geestelijk van aard. God ‘denkt’ de werkelijkheid. Als een mens zoals ik in de droomstaat al in staat is om beelden te scheppen…… En God neemt de natuurlijke werkelijkheid ook waar, met bewustzijn uiteraard. En ik als microkosmos pruttel een beetje mee.
LikeLike
@Zwerver.
Oppassen anders worden we het eens! 🙂
En ook oppassen met het woordje god: het blog heet: “Bevrijd van de bezetting door het godsidee.”
Dus we zoeken geen god meer. God is dood. We moeten met pijn in ons hart het mooie plaatje van god in de *lucht en de engelen en de ‘adem*’loze kijkende mensen, dat wat Paul hierboven heeft gezet, maar vergeten. (snik)
Wat komen we tegen in deze leegte die overblijft ? In een meditatieve houding of in contemplatie? Bijvoorbeeld in zen gedachteloos en zonder zintuiglijke ervaringen? Uitsluitend het ervaren van onze adem*..?
*lucht *ademloos *adem….ademen atmen(duits) atman(sanscriet)… zelf..levensenergie, pneuma.
Toch aardse mystiek?
LikeLike
Bevrijding van bezetting door welk godsidee? Het joods-christelijke denken over God gaat zoals bekend mag zijn, samen met bevrijding uit slavernij en roept ook mensen op met hun gegeven beperkte vrije wil en alle beperkte menselijke inzet te zorgen voor/te werken aan deze werkelijkheid, “op weg”(Exodus) naar het komende “Rijk van God”.
Samen met de armen in de lucht staan, “bezet door”(“bezeten van”) stralende goddelijkheid (zie illustratie boven) lijkt me niet de vrije beperkte menselijke manier om je ook zelf en elkaar te bevrijden van de nog steeds bestaande vervelende wereldwijde slavernij door macht en egoisme.
Sorry, te midden van de hier onophoudelijke geluiden van stralende goddelijkheid wilde ik dat juist hier nu nog wel even(!) kwijt
LikeLike
Fijn dat je terug bent Joost !
Het begon wel wat eenzijdig te worden met de stralende goddelijkheid van Zwerver en ik. 😉
Wat vind je van de opvattingen van Arnold Ziegelaar ?
LikeLike
De gewone bevolking is steeds de slaaf geweest van macht en geld. Egyptenaren, Grieken, Romeinen, Christelijke, Spaanse, Oostenrijkse, Franse ,Duitse overheersing en nu de Amerikaanse “bezetting”.
LikeLike
@Jan
Goed dat je me aan de titel herinnert. Nu had ik toch al geen last van een godsidee. Ieder godsidee verschijnt immers in bewustzijn! Dat wat men pneuma, levensenergie noemt, dat noem ik God’s gedachte. Zo voelt het voor mij althans in de leegte. Het is immers een ‘bewegende’ (stromende) energie. Dus wat zou ik er ideeën op na houden over God? God denkt mij al! En vanuit de wet van polariteiten weet ik dat er ook een tegengestelde Zwerver moet zijn. Dus ergens moet een knappe, goudeerlijke, wijze man zijn. Ben jij dat misschien;-) ?
W.B. Joost.
LikeLike
Zwerver, je zegt: ‘En vanuit de wet van polariteiten weet ik dat er ook een tegengestelde Zwerver moet zijn.’
Bedoel je dat er voor elke polariteit een tegenhanger wordt ‘opgeroepen’?
Omdat ik een praktisch en eenvoudig mens ben: betekent dat bv ook dat ik dan maar iets heel slechts moet gaan doen want dan ontstaat (is) er tegelijkertijd ergens iets heel goeds?
Of zou ik dan maar mijn best moeten doen om een heel ‘slecht’ mens te worden?
Is het goede doen vanuit neutraliteit anders? Het goede, juiste doen ‘omdat het nu eenmaal zo loopt’?
Tot nu toe met een vriendelijke groet, hoop niet dat ik die zal moeten veranderen in ‘kwade groet’. Misschien zou gewoon ‘groet’ beter zijn? 🙂
LikeLike
Trouwe Lezeres, ik ga er vanuit dat de Goddelijke scheppingsact geestelijk van aard is. Daarvoor kijk ik niet naar het onveranderlijke, (bewustzijn, waarnemen) maar naar het veranderlijke. Het veranderlijke is geestelijk van aard, geplaatst in tijd en ruimte. (*)
In de scheppingsact waren polariteiten noodzakelijk, dat kan je in je eigen geest ook constateren. Je kan niet de berg denken zonder het dal. Berg en dal zijn dan ook complementair aan elkaar. Zo kan goed ook niet zonder kwaad bestaan. Zonder kwaad is er niets om goed te bepalen. Goed en kwaad zijn ook complementair aan elkaar. De wet van de polariteiten (tegenstellingen) is dan ook noodzakelijk voor tijd/ruimte. Nog een mooi voorbeeldje: zwaartekracht en middelpuntvliedende kracht houden de aarde mooi op zijn plaats in zijn baan om de zon. Zwaartekracht en middelpuntvliedende kracht zijn ook polariteiten. Je ziet het overal in tijd/ruimte, alles is in beweging en alles houdt verband met elkaar.
Wij als mensen zijn een geestelijk product van God en onderworpen aan de Hermetische principes. Waarvan sommige veranderlijk zijn en andere vaststaan. Goed en Kwaad bestaan om de menselijke wilsact mogelijk te maken. Wij zijn vrijgemaakt om Goed en/of Kwaad te doen. Dit was een noodzakelijkheid om het persoonlijk bewustzijn te kunnen laten bestaan. (Afgescheidenheid) Zodoende zijn we letterlijk “van God los”. Zodat de mens uit vrije wil terug kan keren naar de Goddelijke orde.
Ik hanteer het principe van doen het niet-doen. Dat is geen neutraliteit, maar kalm de stroom volgen. Dat lukt mij ook niet altijd, soms heb ik oprispingen van willen. Kennis van Goed en Kwaad houdt namelijk ook een vrije wil in. Door doen het niet-doen wordt een principe als “oorzaak en gevolg” duidelijk. Zo maak ik het voor mijzelf mogelijk om dit principe te overstijgen.
Ik doe geen vriendelijke groet en ook geen kwade groet, maar een liefdevolle groet! Hoe vindt je dat? Dan hoef ik niet te kiezen tussen goed en kwaad, want liefde is geen van beide.
———————–
(*) Arnold Ziegelaar zegt: Het mysterie komt vrij in de oorspronkelijke, want onherleidbare dimensies van ons bestaan: ruimte, tijd en bewustzijn.
Hier ben ik het niet geheel mee eens. Ruimte en tijd (wat eigenlijk hetzelfde is) is (voor mij) herleidbaar als geestelijk van oorsprong. Zelf heb ik ook een geest, dus dat kan ik een leven lang onderzoeken. Wat Geest zélf is, dat weet ik niet. In die zin heeft Ziegelaar gelijk. Net zoals ik niet weet wat Bewustzijn zélf is. Maar ik kan wel weten hoe Bewustzijn werkt.
LikeLike
Het bewustzijn is het resultaat van vergelijking van prikkels opgevangen door onze zintuigen. Als kind gaan we voorwerpen vastgrijpen. We voelen of ze zacht of hard zijn. We voelen de vorm, we zien de kleur enz. Die waarnemingen gaan we vergelijken met dingen die we zien en horen ook zonder ze vast te grijpen weten we dan wat het voorwerp is. We worden ons dus bewust van de dingen rondom ons door steeds opnieuw onze waarnemingen te toetsen en vergelijking te maken met onze verschillende zintuigen. Als we dan een vogel horen fluiten weten we welke vogel het is doordat we die vogel gezien hebben terwijl hij fluit. We leggen continu verbanden tussen de dingen die we waarnemen. Dat is bewustzijn.
LikeLike
Zwerver,
Wederom bedankt voor je toelichting en verduidelijking!
En die liefdevolle groet, ja, heel handig bedacht ;-)….. en je hebt het mooi rationeel verpakt! Gelukkig ken ik je via deze blog langer dan vandaag en weet ik dat het (ook) vanuit je hart komt!
Over Ziegelaar: ‘Hij houdt een pleidooi voor een derde weg tussen godsgeloof en natuurwetenschappelijke reductie: een non-theïstische, aardse mystiek, die openstaat voor het wonder van de werkelijkheid.’
Zou het nodig zijn om een derde weg te creëren? Ik hou niet zo van al die scheidingen, het benadrukt de verschillen terwijl uiteindelijk alle wegen tezamen (zullen) komen.
Verder heb ik bij de blog van Arnold Ziegelaar wat vragen in de zin van: hij zegt dit en dat maar wat bedoelt hij daarmee? Ik vraag mij af of zijn teksten hier en daar ook enige verwarring teweeg zouden kunnen brengen. Een voorbeeld: atheïsten die mystieke ervaringen krijgen, brengen hetgeen ze ervaren hebben alleen anders onder woorden maar de kern van het ervarene is hetzelfde als bij gelovigen. Ziegelaar noemt dit aardse mystiek. De term ‘aards’ zou m.i. dan ook gemakkelijk misverstanden teweeg kunnen brengen omdat men aards juist kan associëren met niet-transcendent. Echter luisterend naar een heftige mystieke ervaring (het ervaren van de Leegte) van een atheïst is daar voor mij niets meer aards in te ontdekken dan bij bv een christelijke mysticus met eenzelfde soort ervaring.
Ziegelaar zegt ook: ‘Elke conceptie van het ultieme definieert een eigen soort religiositeit. Dat associeer ik dan al gauw weer met religie en godsbeelden.
Het positieve vind ik dat Ziegelaar op deze manier wil laten zien wat er bij mensen -gelovig of niet- gemeenschappelijk is op dit terrein en daar heb ik alle waardering voor!
‘Het ultieme is dan het meest diepe of oorspronkelijke niveau van de werkelijkheid.’ En daar zijn we allemaal door en in verbonden.
LikeLike
@Armand
Dat wat jij beschrijft noem ik weten. Verbanden leggen noem ik denken. En bewustzijn is waarnemendheid. (De mogelijkheid om waar te nemen, vooropgesteld dat er iets is om waar te nemen) Als baby wist ik niks, maar gaandeweg leerde ik dingen kennen. (Kennen en weten zijn nauw verwant.) Op het moment dat ik als baby nog maar één ding kende, kon ik er niet over na denken. Er zijn minimaal twéé dingen nodig om te kunnen denken. Dit zijn ook zo’n beetje de basale principes in veel religieuze tradities. Bewustzijn = één. Denken/Geest = twéé oftewel tweeheid/dualiteit.
Met andere woorden ik kan wel één object waarnemen, maar niet denken over één object. Daarom gebruik ik ook wel eens de term subject/object relatie. Ik ben het subject wat objecten waarneemt. Zou ik gelovig zijn dan is God ook een object. Dan verschijnt God in mijn bewustzijn als denk-object. En wat staat er in de bijbel? Quote: „Gij zult u geen gesneden beeld, noch enige gelijkenis maken, van hetgeen boven in den hemel is, noch van hetgeen onder op de aarde is, noch van hetgeen in de wateren onder de aarde is.” Feitelijk verwijst de bijbel hier naar bewustzijn. Arnold Ziegelaar wil af van dat godsidee.
LikeLike
Trouwe Lezeres, voor zo ver ik Arnold Ziegelaar begrijp wil hij juist geloven en niet-geloven verlaten en dat noemt hij dan de derde weg. Ik kan me behoorlijk vinden in de dingen die hij schrijft. Of een atheïst of een theïst een mystieke ervaring heeft, dat maakt helemaal niets uit. Ook met een term als aardse mystiek kan ik wel uit de voeten. Ik als mens leef op aarde en de mystieke ervaringen hebben verband met het aardse. Als voorbeeld de liefde welke mogelijk is. Die wordt gewoon hier op aarde gerealiseerd. En de mens kan er weet van hebben! Maar die aardse mystiek is ook transcendent (boven het gewone uitstijgend). In mijn ervaring is er ook hemelse mystiek mogelijk. Deze is niet transcendent omdat er geen bewuste herinnering aan is. Ik heb dat eenmaal ervaren. En dan vraag je je misschien af hoe ik hoe ik het dan weet als ik er geen bewuste herinnering aan heb? Na afloop kwamen de polariteiten als uitermate pijnlijk op mij over. Het heeft lang geduurd voordat ik me daar weer over heen kon zetten. Zo kun je altijd redeneren van uit het bekende naar het onbekende. (Lees: redenerend vanuit mentale kennis over de duale wereld naar een mij onbekende wereld.)
Verder zie ik die associatie met religie en godsbeelden niet zo. Volgens mij proclameert hij juist om af te komen van godsbeelden. Met religie (verbinden) is niets mis. Ik gebruik de bijbel ook. Niet als een boek om te geloven, maar als een reisgids voor een spirituele ontdekkingsreis. Als ik mijzelf zou omschrijven dan zou ik mijzelf een religieuze atheïst noemen. (atheïst is in dit verband ongelovig) Ik zoek naar waarheid, niet naar aangename dingen om te geloven of naar bevestiging van mijn mening.
En ja, ik vind het ook positief dat Ziegelaar geen onderscheid maakt en naar het gemeenschappelijke verwijst. Ik ben het niet helemaal overal met hem eens, maar consensus zoeken raad ik iedereen af. Het spirituele pad verschijnt door er op te lopen, dus kunnen mensen elkaar helpen daarbij naar het gemeenschappelijke te zoeken. Ik maak ook dankbaar gebruik van teksten van mystici. Of van teksten die ik bijvoorbeeld op dit blog vind. Bij het lezen van de reacties hier heb ik ook eens een aha-erlebnis moment gehad.
LikeLike
@ Trouwe lezeres, ik denk dat, bij het lezen van een zekere denkwijze van een ander, in dit geval van Arnold Ziegelaar, zich associaties opdringen vanuit het eigen denken of ervaringen waar je woorden voor tracht te vinden.
Heb je dit al gelezen: https://www.debezieling.nl/het-wonder-van-de-werkelijkheid/
Misschien komt er iets meer verduidelijking uit waar te nemen, voor je.
Je zou je ook nog kunnen verdiepen/verliezen 😉 in zijn boek: ‘ Aardse mystiek ‘.
Zelf zie ik wel paralellen met het voorgaande blog: ‘ Religie, humanisme en de mystieke ervaring’. Waarin Maslow e.e.a. benadert vanuit de psychologie. Ook Ziegelaar beweegt in de richting van de ervaringen van de mens en filosofeert verder niet over God. Beiden komen dus niet met een godsverklaring op de proppen bij de verwondering over het bestaan.
Overigens is , voor mij, religie, een ander woord dan godsdienst. Hoewel ik heel goed snap dat de link snel wordt gelegd.
Ik sprak onlangs een vrouw die opgevoed is met een vast omlijnd godsidee. Dat is zij gaandeweg gaan betwijfelen, met alle struggles die zij daarbij ondervonden heeft van haar omgeving en niet in de laatste plaats in haarzelf. Zij is nu 80 jaar en toen wij erover spraken en het woord vertrouwen zich aandiende in het gesprek, was zij, in mijn beleving, weer even, min of meer wanhopig, terug bij haar oude steel……” op wie dan “……was haar emotionele reactie. Tja…
” bevrijd van de bezetting van het godsidee ” , zo luid de titel van dit blog. En hongerig, zo als ik ben, naar dat wat tot bevrijding kan leiden, lees ik het met veel belangstelling. Al is het maar om mijn eigen zijn te kunnen spiegelen. 😉
LikeLike
(Pag 344 van Aardse Mystiek deel: over de dronkenschap van het uiteindelijke.)
— Wat Cioran overkwam.
“Toen ik op een laat uur over die laan met aan weerszij dennenbomen wandelde, viel er een kastanje voor mijn voeten. De plof waarmee hij openbarstte, de echo die dat geluid in mij wekte en een ontsteltenis die in geen enkele verhouding tot dit nietige voorval stond, stortten mij in het mirakel, in de dronkenschap van het uiteindelijke. alsof er geen vragen meer waren, alleen nog antwoorden. ik was dronken van duizend onverwachte waarheden, waarmee ik niet wist te beginnen..
Zo bereikte ik bijna het allerhoogste. Maar ik achtte het raadzamer mijn wandeling voort
te zetten.”
(Ziegelaar:)
Dit aforisme trof mij omdat het exact de thematiek toont die mij hier bezighoudt. Beschouwelijkheid is een zoektocht naar de ‘dronkenschap van het uiteindelijke” die Cioran hier vindt in een geïntensiveerde ervaring van het ‘nietige’ voorval. Dit bergt voor hem “duizend onverwachte waarheden’ in zich. waar hij opmerkelijk genoeg voor terugschrikt.
Getroffen door de ervaring achtte hij het ‘raadzamer zijn wandeling voort te zetten’. Waarom aarzelde hij voor het ‘allerhoogste’? Hier is het gissen. Een mogelijkheid is dat hij door deze ervaring te exploreren afstand zou moeten doen van al datgene waar hij tot dan toe in geloofd had. De exploratie zou wellicht zijn diep gevoelde nihilisine ter discussie stellen.
Het blijven stilstaan bij het voetval zou mogelijk een transformatie bewerkstelligen die hem voor zichzelf onherkenbaar zou maken. omdat in deze ervaring een mogelijkheid ligt
voor een intensivering van of zelfs een bevrijding uit zijn nihilisme.
Hoe moet dat echter begrepen worden? Op welke wijze kan de ervaring van‚ het voorval. dat op het eerste gezicht nietig en onbelangrijk lijkt het ‘uiteindelijke’ aan het licht brengen?. Het woord ‘voorval’ wordt meestal in een neutrale, dagelijksebetekenis gebruikt. Van deze betekenis kan een ruwe definitie opgesteld worden. Een ‘gewoon’ voorval is echter niet een Voorval zoals in het aforisme van Ciaran. Het Voorval met hoofdletter V heeft. in tegenstelling tot het voorval met kleine letter v. een levensbeschouwlijke betekenis.
Ik (Jan) merk hierbij op, dat volgens mij hier een “numineuze ervaring” wordt beschreven van de leegte met het eerste (afschrikwekkende) gezicht. En dat hiervoor vanwege de afschrikwekkendheid van het “veronderstelde” nihilisme (volgens Ziegelaar) wordt teruggedeinsd. (Jan: nihilisme en heiligheid zijn bijna synoniem als je woe wei niet in je systeem hebt zitten)
Maar aangezien Ziegelaar een naturalist is, noemt hij het geen numineuze ervaring maar een Voorval met de hoofdletter V. Dan blijft het aards! Aardse mystiek hetgeen bewezen moest worden..
LikeLike
Zwerver,
Er zijn nogal wat zaken die ik niet goed onder woorden kan brengen, waarschijnlijk ben ik daardoor soms nogal kritisch wat het gebruik van woorden betreft. Of dat kritische zit nu eenmaal wat in mijn aard, zou ook kunnen… 🙂
Ik begrijp heel goed dat jij je een religieuze atheïst zou willen noemen. Ik geloof niet dat ik me echt verwijder van de hetgeen Ziegelaar zegt. Als er echter van aardse mystiek gesproken wordt bij een atheïst die een vol-ledige Eenheidservaring gehad heeft, dan zou ik wat begrip betreft in eerste instantie op het verkeerde been gezet worden. Als er behalve een verschillend woordgebruik om de ervaring te beschrijven inhoudelijk geen verschil is met een eenheidservaring van een gelovige, zou ik ze ook niet verschillend willen benoemen.
Maar goed, als dit bruggen slaat kan ik me er verder niet echt druk over maken.
Wanneer de term ‘religieus atheïsme’ de nieuwe atheïsten bij voorbaat afschrikt om kennis te nemen van eea zou ik dat minder geslaagd vinden. Ik vermoed nog steeds dat men over het algemeen bij het woord religie toch gauw aan godsdiensten zoals het christendom, de islam, het hindoeïsme, etc. denkt. Maar we zullen het zien… misschien zie ik alleen mijn eigen fata morgana beren maar…
LikeLike
Trouwe Lezeres,
Het valt me op dat veel van die godsdienstfilosofen graag atheïsten er bij willen betrekken. Arnold Ziegelaar wil dat ook met zijn derde weg. Maar wat AZ de derde weg noemen, dat noem ik dan weer “het Pad”. Dat kan per definitie geen pad van geloven zijn, maar een pad van onderzoeken en tot waarheid komen. En het volgende is een kwestie waar ik geen antwoord op weet. Waarom ben ik mij ca 30 jaar geleden bezig gaan houden met de ik/jij scheiding? En interesseert een ander zich er helemaal niet voor? Dit gebied is zó enorm uitgestrekt dat ik dagen zou kunnen vullen met er over schrijven.
Zelf zag ik ook nooit zo veel in godsdiensten zoals islam, christendom, hindoeïsme enzovoort.
Maar juist door vorderingen op “het Pad” raakte ik er wel in geïnteresseerd. De interesse in religies komt bij mij dus voort uit vorderingen op “het Pad”. Daar zien we ook een stukje oorzaak en gevolg in. De afschrikking werd opgeheven door de vorderingen. Daarom probeer ik ook niemand te enthousiast te krijgen voor deze materie. Het moet van binnen uit komen en anders gaat het niet door.
LikeLike
Carla,
Dank je voor die link! Zo kwam ik ook op zijn site terecht en daar ben ik nog niet uitgekeken!
Zie verder ook mijn reactie van 8 september om 23.25 u. op Zwerver.
Ziegelaar: ‘Je kunt feeling hebben voor het wonder van de natuur zonder in God te geloven. Religieuze gevoeligheid en atheïsme sluiten elkaar niet uit.’
Dat ben ik helemaal met Ziegelaar eens. Ik ben dus alleen benieuwd wat het woord religieus wel of niet teweeg brengt bij (nieuwe) atheïsten.
Bij nader inzien zal het wel aan mijzelf liggen, een beetje in de trant zoals uit je voorbeeld van die 80-jarige vrouw. Ik denk dat ik -niet altijd bewust- aan bepaalde woorden toch een eigen gevoels- en betekeniswaarde hecht. Het is niet altijd zo gemakkelijk om daar los van te komen.
Ik denk dat ik vanuit mijn christelijke opvoeding zo ook een bepaalde gevoelsmatige waarde hecht aan het woord God, een zekere sfeer-waarde, waarbij de transcendentie voor mij het belangrijkste is. Het is voor mij wel belangrijk dat ik een verschil aan kan geven in de verschillende ervarings’dimensies’. Ik heb zo wie zo moeite om aan te geven op wat voor manier een transcendente of mystieke ervaring voor mij zo geheel anders is dan een voor mij gewone ervaring tijdens alledaagse bezigheden zoals aardappel schillen, in de tuin werken, etc.. Die laatste zijn voor mij nu juist aardse bezigheden… 🙂 (Hoewel een transcendente ervaring zich natuurlijk wel net zo goed tijdens het stofzuigen en schillen zou kunnen voordoen…)
Zo heb ik meerdere ervaringen gehad die ik dus beslist niet ‘aards’ zou noemen. Daar wil ik graag woorden aan kunnen geven die het bijzondere karakter ervan aanduiden. Ze gaan bij mij ook gepaard met een ander ‘bewustzijnsgevoel’, maar daar schieten woorden mij dus alweer tekort. (zie vervolg)
LikeLike
(vervolg) Ik lees in ‘Uit het wonder van de werkelijkheid’ van Arnold Ziegelaar: ‘Als ik bewusteloos ben, of diep slaap, of nog niet ontstaan ben, of dood ben, is er, voor zover we weten, niets voor mij aanwezig. Ik ben dan, voor zover we weten, niet voor mijzelf aanwezig, want er is geen bewustzijn, er ‘is’ particulier absoluut niets.’ Vervolgens: ‘Verder lijkt de fysische werkelijkheid noodzakelijk voor bewustzijn, want een bewustzijn dat zich nergens van bewust is, is geen bewustzijn. Ook kunnen we niet uitsluiten dat specifiek fysisch bestaan een noodzakelijke voorwaarde voor bewustzijn is, zonder er een voldoende voorwaarde voor te zijn.’
Hier denk ik anders over, gezien mijn eigen ervaringen van ‘bewustzijn in de eeuwigheid’ en de getuigenissen van mensen met BDE-ervaringen en uittredingservaringen. Die laatste fenomenen komen voor tijdens een klinische dood of bewusteloosheid, wanneer het aardse, dagelijkse bewustzijn dus juist niet actief is. Het houdt voor mij in dat het bewustzijn dat verbonden is met je fysieke bestaan, meer mogelijkheden van ‘bereik’ heeft dan algemeen wordt verondersteld.
Naast de vormen van menselijk bewustzijn zijn er nog allerlei andere, niet fysiek gebonden ‘energieën’, niet-materiële ‘clusters’ (verbanden) van een zekere ‘energievorm’ die hun invloed op mensen kunnen uitoefenen. Het is lastig om die fenomenen te beschrijven omdat ze wel aan mij getoond werden maar ik er vanuit het alledaagse menselijke taalgebruik geen woorden voor weet.
Zo kan ik het in het algemeen aardig vinden in de woorden van Ziegelaar, ik zie het alleen wat uitgebreider maar besef heel goed dat dat voortkomt uit mijn eigen bevindingen en niet deel uit maakt van de algemeen aanvaarde werkelijkheid.
LikeGeliked door 1 persoon
@ Trouwe lezeres, dank voor je uitgebreide reactie. Waardering en begrip hiervoor. Voor mij blijft in deze overeind, wat jij of een ander ervaart en tracht te benoemen, van jou is en van de ander. Daar kan ik alleen maar, met respect naar luisteren. Ook kan/wil en mag ik daar niets aan af doen nog aan toe voegen. Zelfs, niet bevragen, anders dan om te mogen horen dat hetgeen is ervaren, voor de verteller van waarde is in zijn/haar leven.
‘ Het wonder van de werkelijkheid ‘…….wil ik graag het wonder van jou ( of die van de ander ) laten.
Echter wanneer een ervaring door iemand wordt gedeeld en degene laat blijken daar mee te worstelen en dan het antwoord c.q. verklaring krijgt die niet tot bevrijding leidt van de worsteling, dan, ja dan….:-)
LikeLike
Zwerver,
Je zegt: ‘En het volgende is een kwestie waar ik geen antwoord op weet. Waarom ben ik mij ca 30 jaar geleden bezig gaan houden met de ik/jij scheiding? En interesseert een ander zich er helemaal niet voor? Dit gebied is zó enorm uitgestrekt dat ik dagen zou kunnen vullen met er over schrijven.’
Beste Zwerver, tja… wat zal ik zeggen… Het volgende is bedoeld met een knipoog!: anderen houden zich al dertig jaar zeer intensief bezig met vioolspelen, postzegels verzamelen of filosofie. Ik ken een filosoof die zelfs geen pindakaaspotje kan openen zonder daar filosofische gedachten aan te wijden….
Nu meer serieus… Naargelang mijn leven verstrijkt, denk ik dat voor sommige zaken, gebeurtenissen, de tijd op een gegeven moment gewoon rijp is. Dat kan klinken als een dooddoener, maar het is serieus bedoeld. Ik meen dat ik dat zowel wat mijzelf betreft als bij anderen zie. Er zullen natuurlijk genoeg zaken over blijven waarvan we het waarom ons altijd zullen blijven afvragen. We kunnen alleen maar (in)zien wat ons op dat gebied gegeven wordt.
Er zijn nu eenmaal ervaringen en inzichten ‘die verteld willen worden’. Precies zo voel ik dat. Misschien herken je er iets van.
Tenslotte: het zijn ervaringen en inzichten die een andere, nieuwe ‘basis van bewustzijn’ of een andere ‘basis in je bewustzijn’ (heb je die wóórden weer….) blootgelegd of toegankelijk gemaakt hebben. Ze zullen gemaakt hebben dat je leven daarna altijd doordrenkt is van het weten van hetgeen je getoond is. Je kunt zo’n ervaring, dergelijke inzichten niet vergeten of ongedaan maken en het effect ervan op je leven ook niet. Je leeft nu ‘daar vanuit’, het is nooit echt weg. Dit terug lezend kan iedereen dat over allerlei ervaringen zeggen natuurlijk en dat geldt dan net zo goed. Toch laat ik het zo staan, misschien begrijp je of voel je aan wat ik bedoel. Het raakt de kern van het bestaan, van je bestaan, van het zijn, van je leven, van alles (dat is). Het Is, het is volmaakt, eeuwig, onuitputtelijk, grenzeloos, enzovoorts. Eeuwig lévend, dáárom. 🙂
LikeGeliked door 1 persoon
Carla,
Mensen zullen zich veilig voelen bij jou door de manier waarop je luistert naar hun ervaringen. Echt luisteren is een kunst en die wordt niet door iedereen even goed verstaan.
Zoals je al opmerkte zal het doel en de behoefte om een ervaring te delen ook per situatie verschillen en zal men in verschillenden situaties anders met het luisteren naar en het vertellen van ervaringen omgaan. Agenten op een politiebureau zullen anders luisteren naar iemand die aangifte doet dan ouders naar een ervaring van hun kind luisteren. Mensen in de psychiatrie luisteren en reageren weer anders op een ervaring dan pastoraal medewerkers.
Het stellen van vragen en vooral ook het formuleren en uitspreken van een antwoord daarop kan ook nieuwe inzichten opleveren, zowel bij de vragensteller als bij de bevraagde.
Bij mij is het zo dat als ik bijdrages lever op een blog, dat ik er dan rekening mee houd dat ik vragen over mijn tekst kan krijgen. Of ik altijd een bevredigend antwoord kan leveren is natuurlijk de vraag.
LikeLike
@ Trouwe Lezeres, dank voor je reactie met daarin een lieve veronderstelling. ( ik hoop dat het zo is 😉 ) Het mag en kan zo zijn dat luisteren en vragen stellen binnen het grote scala aan ontmoetingen divers kan/zal zijn. Toch mag ik hopen dat een psychiater of psycholoog met een pastoraal hart in zijn/haar contacten staat. En niet zoals ik ook eens las ( al is dit alweer enige jaren geleden ) dat een psychiater, een Christen, in zijn werk stond met de wens dat de cliënt zich zou bekeren tot de levende God. Dan luister je niet maar wurmt zich de eigen wens/verlangen/overtuiging zich in het contact. Ik griezel daarvan, en dan druk ik mij nog netjes uit. 😉
LikeLike
Carla,
De combinatie van geloof, spiritualiteit en psychiatrische (psychologische) hulpverlening ligt nogal gevoelig. Er zijn psychiaters die niets van gelovigheid (en/of mystiek) moeten hebben of er te weinig of niets van weten. Er zijn gelovige psychiaters en gelovige psychiaters zoals jij beschreef. Er zijn patiënten die het moeilijk vinden dat ze de invloed die hun problematiek op hun geloofsleven heeft niet met hun psychiater kunnen bespreken en/of ook niet de invloed die hun geloof op hun problematiek heeft. Geloof, spiritualiteit en psychiatrische klachten kunnen elkaar nogal beïnvloeden.
Het komt ook voor dat bv een mystieke ervaring aangezien wordt voor een psychose. Het merendeel van de psychiaters herkennen niet de spirituele ervaringen voor wat het zijn. Dat kan akelige gevolgen hebben voor de behandeling, ipv dat de ervaring juist geduid wordt, kan men dan bv antipsychotica toegediend krijgen.
Ik denk dat er nog wel enige aandacht te geven is op het gebied van psychische problemen en de invloed daarbij van spiritualiteit en geloof.
LikeLike
https://www.trouw.nl/religie-en-filosofie/filosoof-arnold-ziegelaar-dat-er-iets-is-wordt-nooit-vanzelfsprekend-~ad7bd424/
————–
Hoe kunnen we die mystieke ervaring volgens u dan begrijpen? Waarom voelt die soms als totale verbondenheid met alles en dan weer als een volkomen verlaten zijn?
————–
Dát is nog er eens een interessante vraag. In mijn filosofie is volkomen verlaten zijn (niet-zijn) synoniem aan liefde (totale verbondenheid). En dan zit je midden in de mystiek welke door het intellect alleen begrepen kan worden door zijn en niet-zijn.
LikeLike
@ Trouwe Lezeres, …..je zegt: ” Ik denk dat er nog wel enige aandacht te geven is op het gebied van psychische problemen en de invloed daarbij van spiritualiteit en geloof…..
Zie: https://www.nieuwwij.nl/nieuws/verschil-in-religieuze-beleving-bij-psychiatrische-patienten-moet-binnen-ggz-meer-aandacht-krijgen/
LikeLike
Carla,
Tjonge… Dat is mooi! Wat toevallig! 🙂 Dank je!
LikeLike