Abraham H. Maslov was een humanistisch psycholoog die religieuze (top)ervaringen bestudeerde vanuit de gezonde ontwikkeling van de mens. Hij vatte die op als mystieke ervaringen, losstaand van enige religie en die voor kunnen komen bij zowel religieuze als niet-religieuze mensen. Hij schreef Religie en topervaring. Dit boek, uit 1964, blijkt nauwelijks aan actualiteit te hebben ingeboet, zo visionair was al het in die tijd.
Het bijzondere van Maslov (1908 – 1970) is dat hij inderdaad, zoals H.C.J. Duijker in het voorwoord schrijft, een essay schreef als ‘pleidooi voor een niet-dogmatische, onbevangen, realistische bezinning op de mens en zijn mogelijkheden’. In deze tijd van eindeloze discussies over seculariteit en religie, schreef Maslov meer dan vijftig jaar geleden over topervaringen, en haalde ze uit het beperkende straatje van religieuze of mystieke ervaringen.
‘Maslov beschrijft ‘religieuze ervaringen als topervaringen die ieder in zijn leven meemaakt, wanneer men zich verbonden voelt’, bv. in kunst, de natuur, bij momenten van geboorte of dood. Dit kan leiden tot gevoelens van het zelf-overstijgende. Het gaat om het besef deel te zijn, zich als deel te ervaren van een ruimer geheel in tijd en ruimte: we zijn een deel van de geschiedenis en dragen het leven verder doorheen generaties, en zijn deel van deze planeet en van een gigantische kosmos.’ (Uit: Herstelrecht tussen toekomst en verleden, red. Lieven Dupont, blz. 172)
Topervaringen
Ieder mens, religieus of niet, kan topervaringen (ook wel piekervaringen genoemd) meemaken. Maslov maakt het woord ‘religieus’ los van zijn begrensde ‘samenhang met het bovennatuurlijke, kerken, rituelen, dogma’s, beroepsgeestelijken, enzovoorts. Hij past het in principe toe op heel het leven. Maslov noemt godsdienst in die zin dan ook een geestesgesteldheid die men in iedere levensactiviteit kan bereiken. Een atheïst zou ook een ‘religieuze ervaring’ kunnen doormaken. Maslov verhaalt bijvoorbeeld van een overtuigd marxiste die echter een echte topervaring wel moest ontkennen, omdat deze ervaring in strijd was met heel haar materialistisch-mechanische levensfilosofie.
Maslov noemt topervaringen eerder een kenmerk van gezondheid dan een van een neurose of psychose. Ze kunnen pathologisch zijn, stelt de humanistisch psycholoog, maar ze zijn dit vaker niet dan wel: ‘ze moeten vaker hoog gewaardeerd dan gevreesd worden’. Hij wil aantonen dat ‘geestelijke waarden een natuurlijke betekenis hebben, dat ze niet het uitsluitend bezit van georganiseerde kerken zijn’. Die geestelijke waarden vindt hij behoren ‘tot de algemene verantwoordelijkheid van heel de mensheid’. Het geestelijk leven lijkt eerder alleen maar tot het terrein van de georganiseerde godsdienst te behoren. Maslov zet zich hier met kracht en argumenten tegen af.
Wetenschap en religie
De psycholoog stelt dat er iets aan het veranderen is, zowel binnen de wetenschap als binnen de religie. De wetenschapsbeoefenaar gaat hierdoor ‘minder bekrompen’ naar religieuze vraagstukken kijken. De wetenschap maakt zich los en onafhankelijk van de georganiseerde religie, en er ontstaat een nieuw type humanistische wetenschapsbeoefenaar die ‘bestrijdt dat de gevestigde godsdiensten de enige arbiters zijn in alle vraagstukken van geloof en zeden’. Voor gelovigen, maar natuurlijk ook voor ieder ander mens, pakt dit positief uit en wordt er niet meer slechts vanuit religieus oog- en standpunt naar hen gekeken. De wetenschap kan, onafhankelijk, vragen beantwoorden van mensen die topervaringen meemaken.
Dit is dan ook van belang voor atheïsten. Immers, wat moeten zij met hun topervaringen als die alleen maar mogelijk zouden zijn binnen een religieuze context? ‘Religieuze antwoorden zouden zij moeten verwerpen,’ zo stelt Maslov. En dat is wat Maslov nu juist niet wil. Hij wil voorbij de religieuze beperkingen.
Nu ook de wetenschap er open voor staat, kunnen religieuze- of topervaringen bekeken worden als ‘diep geworteld in de menselijk natuur’ en dus wetenschappelijk worden bestudeerd. Zonder de beperkingen van de georganiseerde religie. Maslov: ‘Wij kunnen thans bestuderen wat in het verleden gebeurde en toen slechts in bovennatuurlijke termen verklaarbaar was.’ Mensen met allerlei top- en transcendente ervaringen konden vanaf toen ook beter terecht voor hulp en erkenning. Daarvòòr hielden zij zich veelal bezig met het afweren van hun ervaringen, waarvan ze vaak niets snappen of weten wat er binnen in henzelf gebeurt.
Verlichtingen
Maslov stelt ook dat door onderzoek van topervaringen wij de gegronde hoop mogen koesteren dat ‘wij meer zullen begrijpen van de grote openbaringen, bekeringen en verlichtingen, waarop de georganiseerde godsdiensten gebaseerd zijn’. Hij laat onder andere hiermee zien, dat hij religie niet afschrijft, maar ook de moeite waard is te bestuderen. Er ontstaat een toenemende mogelijkheid tot het samengaan van religieuze en niet-religieuze visies, vooral ook dat ze niet zo veel van elkaar hoeven te verschillen. We zullen de mens niet langer in enge hokjes hoeven zetten, maar erkennen dat menselijke ervaringen en ideeën zowel religie als het secularisme overstijgen.
De psycholoog zegt hierover dat met ‘onlangs ter beschikking gekomen psychologische gegevens een nieuwe mogelijkheid tot een positief, naturalistisch geloof, een ‘gewoon geloof’, zoals de Amerikaanse filosoof John Dewey het noemde. Of tegenwoordig ook wel: humanistische psychologie. In onze tijd, waarin nog altijd veel verhitte discussies, congressen en symposia plaatsvinden over religie en het seculiere, is dat pure winst. Er is wellicht helemaal niet zo veel verschil tussen mensen. We kijken echter niet ver genoeg, te veel nog naar verschillen en te weinig naar overeenkomsten.
Vrijzinnig godsdienstigen en non-theïsten
Maslov maakt melding van het feit dat vrijzinnig godsdienstigen, maar ook de non-theïsten, te veel de nadruk leggen op kennis van de onpersoonlijke wereld. Het gaat hen slechts om rationele kennis en zij laten het irrationele, het anti-rationele, het niet-rationele, links liggen. ‘Zij ruimen in hun systemen geen fundamentele plaats voor het geheimzinnige, het onbekende, het onkenbare, het gevaar opleverende weten of het onuitsprekelijke’. Hij heeft het dan ook onder meer over het feit dat zij ook voorbij gaan aan ‘ervaringen van overgave, van eerbied, van devotie, van toewijding, van nederigheid en offervaardigheid, van ontzag en het gevoel van kleinheid’. Dit noemt hij naast het feit dat die ervaringen veel als ‘lager’ of ‘niet goed’ worden beschouwd, dat ‘inexacte, onlogische, metaforische, mythische, symbolische, tegenstrijdige, dubbelzinnige en ambivalente’. (Zie als actueel voorbeeld een brief van het Humanistisch Verbond.)
God als het ‘Zijn zelf’
Wanneer Maslov zegt dat ‘als God gedefinieerd wordt als het ‘Zijn zelf’; als het ‘integratieprincipe in het heelal’; als ‘de zinrijkheid van de kosmos’ of op een andere niet-persoonlijke wijze, waartegen zullen de atheïsten dan nog vechten?’
Hij zet dit naast de gedachte van theoloog en filosoof, Paul Tillich, in zijn formulering van godsdienst als ‘bekommering om uiteindelijke zaken’.
Maslov formuleert de humanistische psychologie op dezelfde manier en stelt vervolgens de vraag wat dan nog het verschil is tussen een gelovige in het bovennatuurlijke en een humanist. Voor Maslov mogen verschijnselen als mysterie, dubbelzinnigheid, gebrek aan logica, tegenstrijdigheid, mystieke en transcendente ervaringen, geacht worden geheel binnen het domein der natuur te liggen. Ook het onverklaarde en op het ogenblik onverklaarbare, ESP [buitenzintuiglijke waarneming, PD] vallen hieronder.
Humanistische psychologie
Maar indien kan worden aangetoond dat de religieuze vragen (die tegelijk met de kerken werden uitgebannen) gerechtvaardigde vragen zijn, dat deze vragen bijna hetzelfde zijn als de diepgaande, ernstige, essentiële problemen van het soort, waarover Tillich spreekt en van het soort, op grond waarvan ik de humanistische psychologie zou willen definiëren, dan zouden deze humanistische sekten veel nuttiger voor de mensheid kunnen worden dan nu het geval is.
Ze zouden inderdaad zeer wel een sterke overeenkomst kunnen gaan vertonen met de gereorganiseerde kerkorganisaties. Het is best mogelijk dat er op de lange duur niet veel verschil tussen hen zou bestaan, indien beide groepen het primaire belang en de realiteit van de fundamentele persoonlijke openbaringen (en hun gevolgen) aanvaarden.
En indien ze het erover eens konden worden al het overige te beschouwen als secundair, bijkomstig, als niet noodzakelijke, niet wezenlijk bepalende kenmerken van religie, zouden ze zich kunnen concentreren op het onderzoek van de persoonlijke openbaringen – de mystieke ervaring, de topervaring, de persoonlijke verlichting – en van het B-kennen [de topervaring, PD] dat daaruit zal voortvloeien. (Uit: Religie en topervaring)
Doorredenerend komt Maslov tot de slotsom dat een van de gevolgen van de aanvaarding van ‘de opvatting van een natuurlijke, algemene, fundamentele, persoonlijke religieuze ervaring is, dat daardoor ook atheïsme, agnosticisme en humanisme hervormd zullen worden’. Genoemde richtingen hebben volgens Maslov godsdienst te veel met kerken vereenzelvigd: ze hebben te veel verworpen.
Beeld: apofyliet.nl
GODENENMENSEN 
Dit is dan ook van belang voor atheïsten. Immers, wat moeten zij met hun topervaringen als die alleen maar mogelijk zouden zijn binnen een religieuze context? ‘Religieuze antwoorden zouden zij moeten verwerpen,’ zo stelt Maslov.
—————————–
Ik denk dat als iemand zo’n ‘topervaring’ heeft dat de kwestie theïst of atheïst er helemaal niet toe doet. In de gebruikelijke betekenis gelooft een theïst en is een atheïst een ongelovige. Ervaringen kan je helemaal niet geloven of niet-geloven, ze zijn! Mystiek kan je dan ook niet geloven. Wie dat zou beweren die beweert onzin. Mystiek is een geheel andere weg dan geloven of niet geloven.
——————————
Maslov stelt ook dat door onderzoek van topervaringen wij de gegronde hoop mogen koesteren dat ‘wij meer zullen begrijpen van de grote openbaringen, bekeringen en verlichtingen, waarop de georganiseerde godsdiensten gebaseerd zijn’
——————————
Ook hier moet ik Maslov teleurstellen. Topervaringen (wat een rotwoord) laten zich niet onderzoeken. Het enige wat er op zit is om zelf de mystieke weg te bewandelen. Het mooie er van is dat je helemaal niets hoeft te geloven. Het atheïstische uitgangspunt is dus aan te bevelen. God trekt zich namelijk niks aan van gelovigen of ongelovigen, die laat ‘zien’ zodra jij stopt met verenkeld zien. (En dus stopt met oordelen over goed en kwaad, waardoor het reflecteren stopt)
Toch is de bijbel een prima uitgangspunt, zolang je de bijbel maar niet geloofd. Je bent geboren in Adam en je kunt sterven in Christus. Dan volgt de wederopstanding, je trekt je lichtkleed aan en dat is dat. Maar dan zit je al midden in de mystiek. Welke zichzelf verklaard.
LikeLike
Leuk onderwerp, Paul.
Ik kan me er in vinden.
LikeLike
@Zwerver schrijft: “Ik denk dat als iemand zo’n ‘topervaring’ heeft dat de kwestie theïst of atheïst er helemaal niet toe doet. In de gebruikelijke betekenis gelooft een theïst en is een atheïst een ongelovige. Ervaringen kan je helemaal niet geloven of niet-geloven, ze zijn! Mystiek kan je dan ook niet geloven. Wie dat zou beweren die beweert onzin. Mystiek is een geheel andere weg dan geloven of niet geloven.”
Dat is nu precies wat Maslov zegt, Zwerver! Het heeft inderdaad juist niet met geloof te maken maar met ervaringen. Hij haalt het juist weg van religie en atheïsme en terug naar de mensen.
@Zwerver schrijft: “Topervaringen (wat een rotwoord) laten zich niet onderzoeken.”
Maslov bedoelt hier dat door de openbaringen uit de godsdiensten, waarop de godsdiensten zich baseren – dat zijn immers een soort topervaringen – ‘wij meer zullen begrijpen van de grote openbaringen, bekeringen en verlichtingen, waarop de georganiseerde godsdiensten gebaseerd zijn’. Daar gaat het om. Via topervaringen van mensen zijn dus godsdiensten ontstaan en dat is de moeite waard om te onderzoeken.
LikeLike
@Paul
Dan begrijp ik Maslov verkeerd. Hij schrijft min of meer dat atheïsten religieuze antwoorden zouden moeten verwerpen na zo’n topervaring. Ik beschouw mijzelf nog altijd als atheïst (ongelovige), maar die ervaringen passen uitstekend in religie. Ergo: in mijn optiek gaan alle religies (die ik ken) juist over topervaringen. En dat schrijf je zelf ook in je laatste alinea.
Met wel een kanttekening. Openbaringen welke in de bijbel beschreven staan scheppen een afstand als je die leest terwijl je nog niets is geopenbaard. Dan is het alsof de desbetreffende profeet -of wie dan ook- op een hoogstaander niveau verkeert. Ik zou liever zeggen: ze verkeren op een ánder niveau. Anders zit je meteen in het denken in goed en kwaad. (De profeet uit de bijbel is ‘goed’ en zelf ben je minder/slecht.)
————————————
Overigens zit ik net in Trouw een stukje te lezen wat hier op aan sluit:
https://www.trouw.nl/cultuur/waarom-breivik-evenveel-waard-is-als-de-jonge-mensen-die-hij-afslachtte~a70b94b7/
Quote:Het hele sociale leven is immers gebaseerd op het verschil, niet op de gelijkenis, zodat de gedachte aan overeenstemming meteen het hele systeem in elkaar doet storten. In ‘Genade’ borduurt de schrijver daarop verder. Het sociale is een systeem van verschillen, dat mensen indeelt en buitensluit. De genade, waarover het christendom gaat, heft alle verschillen op en maakt iedereen gelijk.
Uitdagend trekt Knausgård daaruit de onthutsende conclusie: “Breivik is evenveel waard als de jonge mensen die hij afslachtte.”
—————————————
Best de moeite waard om over na te denken. Onze systemen zijn gebaseerd op verschillen. Dat resulteert in gedeeldheid in ons zelf. Mystici ontmoeten elkaar in het veld buiten goed en kwaad.
LikeLike
@Zwerver schrijft: “Hij schrijft min of meer dat atheïsten religieuze antwoorden zouden moeten verwerpen na zo’n topervaring.”
Misschien was ik onduidelijk. Maslov bedoelt juist dat als mystieke ervaringen alleen maar religieus geduid worden, atheïsten dit dan zouden moeten verwerpen. Maslov vindt dat ook atheïsten topervaringen kunnen krijgen en hij vindt het juist beperkend als atheïsten hier vanwege ‘geen religie’ beperkt worden en die ervaringen niet geduid kunnen worden, beperkt doordat ze slechts religieus verklaard kunnen worden.
Elders schrijf ik dan ook: “Een atheïst zou ook een ‘religieuze ervaring’ kunnen doormaken. Maslov verhaalt bijvoorbeeld van een overtuigd marxiste die echter een echte topervaring wel moest ontkennen, omdat deze ervaring in strijd was met heel haar materialistisch-mechanische levensfilosofie.”
Maar ik zal de zin erover duidelijker herstellen. Wat dat betreft dank. 🙂
LikeLike
@Paul
Het is ook lastige materie omdat mystiek noch geloof, noch niet-geloof is. De aangehaalde marxiste zal haar overtuigingen moeten laten varen. Is zij hier niet toe in staat, dan blijft zij kijken door de ogen van een marxiste. Echter, is zij er wel toe in staat dan leert ze te kijken door de ogen van God. Hiervoor is geen geloof in God noodzakelijk, omdat het om de wijze van kijken (zien) gaat. Mystiek hangt dus samen met de afwezigheid van overtuigingen.
LikeLike
Wanneer Maslov zegt dat ‚als God gedefinieerd wordt als het ‘Zijn zelf’; als het ‘integratieprincipe in het heelal’; als ‘de zinrijkheid van de kosmos’ of op een andere niet-persoonlijke wijze, waartegen zullen de atheïsten dan nog vechten?’
———————————————-
Het lijkt me voor atheïsten allereerst zinnig om helemaal niet te vechten. Maar anderzijds lijkt het me ook zinnig om God niet te definiëren. Zeker niet als het Zijn zelf. Bij iedere definitie ‘vernauw’ je God tot een ding. Een ding is weliswaar geen persoon, maar het beperkt wel erg. Alleen het Zijn zelf valt al uiteen in zijn en niet-zijn. Mystiek wil ook zeggen dat het mentaal niet te begrijpen is. Hoe kan ik nou tegelijkertijd Niets, Alles én individu zijn?
LikeLike
@Zwerver schrijft: “Het is ook lastige materie omdat mystiek noch geloof, noch niet-geloof is. De aangehaalde marxiste zal haar overtuigingen moeten laten varen. Is zij hier niet toe in staat, dan blijft zij kijken door de ogen van een marxiste. Echter, is zij er wel toe in staat dan leert ze te kijken door de ogen van God. Hiervoor is geen geloof in God noodzakelijk, omdat het om de wijze van kijken (zien) gaat. Mystiek hangt dus samen met de afwezigheid van overtuigingen.”
Maslov heeft het niet over geloof en ongeloof maar over ervaringen. De Marxiste kan kijken hoe ze wil: vanuit haar ervaringen. Maakt dus niet uit of ze Marxiste is of niet: haar overtuigingen hoeft ze niet eens te laten varen. Mystiek heeft zoals Maslov zegt niets te maken met zowel afwezigheid of aanwezigheid van overtuigingen. Het zijn ervaringen die ieder mens kan krijgen, met welke overtuiging dan ook.
LikeLike
Wauw…..wat heerlijk, dit blog te lezen. Hetgeen Abraham Maslow zegt, resoneert op alle fronten in mij.
….” In onze tijd, waarin nog altijd veel verhitte discussies, congressen en symposia plaatsvinden over religie en het seculiere, is dat pure winst….” Dat denk ik ook.
….” Er ontstaat een toenemende mogelijkheid tot het samengaan van religieuze en niet-religieuze visies, vooral ook dat ze niet zo veel van elkaar hoeven te verschillen. We zullen de mens niet langer in enge hokjes hoeven zetten, maar erkennen dat menselijke ervaringen en ideeën zowel religie als het secularisme overstijgen….” Dat dit toch eens zichtbaar en merkbaar mag worden.
Abraham Maslow doet me denken aan Erich Fromm.
LikeLike
@Paul
Je hebt een punt. Ik haal mystieke ervaringen en topervaringen door elkaar. Ik heb de inleidende tekst niet goed begrepen. Maslov haalt topervaringen uit het beperkende straatje van religieuze of mystieke ervaringen. Begrijp ik het goed als Maslov een topervaring presenteert als een wat algemener begrip? Er wordt gerept van gevoelens van het zelf-overstijgende, verbondenheid met natuur of kunst.
LikeLike
@Zwerver,
Maslov formuleert topervaringen toch veelal als kern-religieuze ervaringen of transcendente ervaringen. Hij formuleert ze dus niet echt tot een algemener begrip. Hij zegt dat de gewaarwording van het ‘rijk van het Zijn’, het heilige en het eeuwige, steeds een mogelijkheid is voor iedere, serieuze en nadenkende mens, die zichzelf tot op zekere hoogte in de hand heeft, en dan ook het ondergaan van dergelijke ‘kern-religieuze’ of transcendente ervaringen ook tot op zekere hoogte in de hand kan hebben.
Je zou toch het boek eens moeten lezen… https://goo.gl/tcJH1t
LikeLike
Maslov beschrijft ‘religieuze ervaringen als topervaringen die ieder in zijn leven meemaakt, wanneer men zich verbonden voelt’, bv. in kunst, de natuur, bij momenten van geboorte of dood. Dit kan leiden tot gevoelens van het zelf-overstijgende.
—————————–
@Paul Dit lijkt mij toch een vrij algemeen begrip waar iedereen herkenning in kan vinden. Mystieke ervaringen echter zijn concreet. De Akasha ervaring is net zo concreet als het waarnemen van een auto die langs rijdt. Het ervaren van Liefde is de kern van mystiek. Als ik het Koninkrijk van Jezus zou omschrijven, dan zou ik het het Koninkrijk van Liefde noemen. Een term als ‘rijk van het Zijn’ ben ik nog nooit tegengekomen. Juist omdat de mysticus weet dat Zijn op zich betekenisloos is.
Dat Maslov topervaringen (als in mystieke ervaringen) wilde onderzoeken is ook veelzeggend. Dat kan helemaal niet. Uitgezonderd een persoonlijk onderzoek. Ieder mens is vrij om de mystieke weg te bewandelen. Vroeger maakte ik in mijn enthousiasme nog wel eens de fout om mystiek aan te bevelen. Maar zonder een Godsverlangen is iedere poging gedoemd te mislukken. Mystiek is een vorm van hartstocht.
Vergelijk het met ge-weten. (Bijna) iedereen heeft een geweten, maar geen wetenschapper heeft het geweten ooit gelokaliseerd. Toch zullen maar weinigen van zichzelf beweren dat ze gewetenloos zijn. Niet-weten is feitelijk geconcretiseerd ge-weten (je hebt het altijd al geweten).
Resumerend kan ik stellen dat mystiek duidelijk herkenbaar is. Er is geen enkele twijfel over mogelijk en het is ab-so-luut geen overtuiging. Het is een feest van herkenning, van thuiskomen. En anderzijds is het helemaal geen feest. Heelheid wil ook zeggen dat alle narigheid welke de mensheid met zich meedraagt je niet ontgaat.
LikeLike
Of je het nu top ervaring of diepte ervaring of piekervaring of mystieke ervaring noemt: het zijn ervaringen. Woorden kunnen die ervaring niet op betekenis, semantisch, niveau veroorzaken. Als dat geprobeerd wordt dan krijg je allerlei misverstanden.
Woorden in melodieuze zang, ritme zoals bij mantra’s, gedichten of in (archetypische) symbolische taal (zoals ‘heilige’ boeken), of rituelen, die kunnen wel een gemoedsgesteldheid veroorzaken waar de mogelijkheid tot zo’n ervaring groter wordt.
Ik vind het mooi om te lezen dat Maslov over grenzen heen kijkt en aan de verschillende kanten van die grenzen hetzelfde verschijnsel, hoewel in andere bewoordingen, herkent.
LikeGeliked door 1 persoon
@Zwerver: “Maslov beschrijft ‘religieuze ervaringen als topervaringen die ieder in zijn leven meemaakt, wanneer men zich verbonden voelt’, bv. in kunst, de natuur, bij momenten van geboorte of dood. Dit kan leiden tot gevoelens van het zelf-overstijgende.”
– Dat is ook een omschrijving.
Je kan ook diepere ervaringen hebben: de gewaarwording van het ‘rijk van het Zijn’, het heilige en het eeuwige, steeds een mogelijkheid is voor iedere, serieuze en nadenkende mens, die zichzelf tot op zekere hoogte in de hand heeft, en dan ook het ondergaan van dergelijke ‘kern-religieuze’ of transcendente ervaringen ook tot op zekere hoogte in de hand kan hebben – zoals ik al aangaf.
LikeLike
Drugs, vasten, paalzitten, zweethutten, pijniging van het lichaam kunnen ervaringen veroorzaken. Het zijn methoden die in vele culturen worden gebruikt. Vooral bij initiatie’s bijvoorbeeld van jongen naar man. En dan zijn er nog top-ervaringen van het verliezen van het bewustzijn en het opgaan in eenheid bij het lichamelijk orgasme. Maar ook op ander vlak dan lichamelijk bijvoorbeeld mentaal: ik ken iemand die een soort orgastische ervaring kreeg bij het zien van een mooie wiskundige formule.
Mozart en Shikaneder, beiden leden van een vrijmetselaarsloge met daaraan verbonden een alchemistisch lab,(dat zegt wel wat vind ik) schreven tezamen de Zauberflöte, met daarin het duet van Papageno en Pamina:
Wir wollen uns der Liebe freu’n, Wir leben durch die Lieb allein.
Die Lieb’ versüsset jede Plage, Ihr opfert jede Kreatur.
Sie würzet unsre Lebenstage, Sie wirkt im Kreise der Natur.
Ihr hoher Zweck zeigt deutlich an, Nichts edlers sey, als Weib und Mann.
Mann und Weib, und Weib und Mann,
Reichen an die Götter an.
Tja de liefde kent vele gezichten…..ook het demonische. Maar daar wil ik het niet over hebben.
LikeLike
Lezing door Prof. dr. Henk Barendregt em. hoogleraar wiskunde en informatica, Radboud Universiteit Nijmegen over twee gezichten van de leegte. (uit het archief van S.G.Unimaas)
Diep uit de oceaan van de geest
kan de leegte opeens verschijnen.
Afhankelijk van in- of uitwendige condities gebeurt dit vaker of zelden; maar de oorzaak is zeker in eenieder aanwezig.
Het eerste aanzicht is ondragelijk en misselijk makend, de diepere oorzaak van oorlog en krankzinnigheid:
het toont de ijlheid van het bestaan;
koste wat het kost proberen we dit feit te verbergen door gepantserd denken, voelen of actie.
Wanneer we beter leren kijken,
wordt de leegte plots een vriend.
Altijd aanwezig, onveranderlijk,
de grondloze grond van het bestaan
bevrijd van behoefte aan verdediging.
Twee gezichten van de leegte:
van oorlog of krankzinnigheid
naar concentratie en vrede.
Rustige aandacht kan dit bewerken.
Moge allen dit spoedig overkomen.
LikeLike
Jan: Tja de liefde kent vele gezichten….
De kern van mystiek is nu juist dat liefde nergens op gericht is. En dus helemaal geen gezicht kent.
En ook dat is een ervaring.
LikeLike
Over Rudolf Otto.
In zijn hoofdwerk Das Heilige (Breslau 1917) benoemt hij het heilige als de essentie van iedere religie. Het heilige is voor Otto iets wat tegelijkertijd vrees en fascinatie opwekt. Hij introduceerde ook het adjectief numineus, om te verwijzen naar het geheimzinnige, wat tegelijk kracht uitstraalt.
In 1917 verscheen van de hand van Rudolf Otto een studie over Het Heilige. Daarin werd gebroken met de idee dat heiligheid iets is wat uit de religieuze mens voortkomt, zoals de 19e-eeuwse godsdienstsociologie had gesteld. Heiligheid is, integendeel, iets wat ongrijpbaar buiten de mens is en hem raakt. Het is ontzagwekkend en anders. Het boek werd een bestseller en is thans ook nog in vele talen verkrijgbaar.
uit: https://nl.wikipedia.org/wiki/Rudolf_Otto
Otto tracht ook met woorden het numineuze uit te drukken, wat natuurlijk mislukt als je het niet zelf hebt ervaren.
Hij schrijft in hoofdstuk 3 het volgende, citaat:
“Ik nodig mijn lezers uit om zich eens te bezinnen op een moment van diepgevoelde religieuze bewogenheid, zo min mogelijk beïnvloed door andere vormen van bewustzijn.
Wie dat niet kan, of zulke momenten überhaupt niet kent, wordt verzocht maar niet verder te lezen.”
Als ik de filosofische analyse over het boek ‘het heilige’ van Otto door Emanuel Rutten lees, dan heb ik sterk het gevoel dat Rutten dat niet gelukt is. Af en toe vind ik het wat pijnlijk als hij op zijn manier rationeel filosofisch aan het analyseren is.
Klik om toegang te krijgen tot Over%20het%20heilige%20bij%20Otto.pdf
LikeLike
Gezichten van de liefde.
(zie ook Barendrecht en Otto hiervoor)
Zwerver. “dat liefde nergens op gericht is. En dus helemaal geen gezicht kent.”
Woorden schieten tekort, dus ook hier. Als ik het onder woorden zou brengen, dan zou ik het hebben over de leegte die volmaakt is. En dat kan dan voor een ander weer volkomen onbegrijpelijk zijn.
Misschien kunnen we elkaar met woorden dan vinden in het “lege van geen gezichten”. 🙂
Echter we zijn dan wel in allerlei abstracties bezig. Een puber die verliefd wordt en een heel diepe liefde voelt, die hem zelfs misselijk kan maken!, die kent het gezicht van liefde: het is het gezicht van het buurmeisje waarop hij verliefd is geworden. Vastgesteld is dat verliefdheid “slechts” en hormonaal effect is. (?) Er zijn vele verliefden en dus vele gezichten van liefde.
Dan is er het tijdloze lege verliefd samenzijn waar men hand in hand los van de wereld is, de tijd kruipt voort en ze weten het niet, ze zijn in een leegte en hoeven en willen niets, dan alleen maar eeuwig samen zijn.
En een dag later ziet hij het “echte” gezicht van het buurmeisje, en schrikt: dat was niet het gezicht van de liefde.
De liefde mag dan wel nergens op gericht zijn, zeg je, maar vele mensen missen de liefde en zijn op de liefde gericht. De liefde doet zich dan voor met vele gezichten.
Het gezicht van de liefde als “leegte” (sunyata) voor de sterfelijke mens die gehecht is aan zekerheden van het bestaan is dat het eerste gezicht ‘ondragelijk en misselijk makend’ (Barendrecht), of ‘tremendus’ (Otto) Maar wat later, of voor een ander, kan het het zogenaamde “tweede gezicht” (van Barendrecht) of de fascinatie(Otto) optreden.
Wat ik duidelijk wil maken, de liefde an sich, of de leegte zelve, is liefde, leegte.
Maar de “aanraking” van de liefde door een creatuur (zoals de mens) kan zeer verschillend zijn in extreme richtingen.
groet van Jan.
LikeLike
@Jan
Mystici weten uitstekend met woorden de kloof van de Babylonische spraakverwarring te overbruggen.
Dat woorden te kort schieten lijkt mij een misvatting. Die woorden echter dienen met het hart gelezen te worden, niet met het hoofd.
Over leegte. De mens die zichzelf ledigt wordt vervuld met liefde. Daarom zijn leegte en volte ook synoniem. En wát ledig je? Jezelf! Waar jij verdwijnt (jij=Jan, Paul, Zwerver of wie dan ook) dáár verschijnt de liefde.
Een anekdote. Toen mijn dochter werd geboren werd ik (Zwerver) overspoeld met liefde. Je zou dat een topervaring kunnen noemen. Liefde voor een wezen wat “uit de lucht komt vallen” is verwondering. Het is een stukje mystiek wat door mij niet begrepen werd. Immers, er kwam een nieuwe subject/object relatie in mijn leven. Subject/object is hier vader/dochter. Je kan ook zeggen subject/object is hier zijn/niet-zijn.
Een stapje verder op het mystieke pad is als je “niet-bent”. Dan is een subject/object relatie on-mo-ge-lijk. Dan verschijnt de liefde uit zichzelf…….
Wat leert deze oude zwerver daar uit? Dat de Godheid heeft bepaald dat het subject (ik dus) in liefde leeft met álle objecten (lees: alle relatieve verhoudingen).
——————
Je zegt: De liefde mag dan wel nergens op gericht zijn, zeg je, maar vele mensen missen de liefde en zijn op de liefde gericht. De liefde doet zich dan voor met vele gezichten.
Daar ben ik het mee eens. Een mens kan niet de godganse dag mystiek lopen te doen. Mystiek is een ervaring welke je voorthelpt op het goddelijke pad. Daarna is het business as usual en ga je gewoon weer aan het werk. En af en toe knipoogt God even naar je……van achter je ogen.
LikeLike
Quote: Als ik de filosofische analyse over het boek ‘het heilige’ van Otto door Emanuel Rutten lees, dan heb ik sterk het gevoel dat Rutten dat niet gelukt is. Af en toe vind ik het wat pijnlijk als hij op zijn manier rationeel filosofisch aan het analyseren is.
Ik ben een beetje Emanuel Rutten-moe. Zijn gezwam over niet-zijn was wel de druppel. Een uitstekend voorbeeld van hoe een mens totaal de weg kwijt kan raken in zijn denken. Als ik jouw link lees, dan ontgaat me al de lust. Hij lijkt me een prima voorbeeld van wat overtuigingen met een mens kunnen doen. Want volgens mij gelooft hij zichzelf.
(Geen oordeel over Rutten als mens. Gods wegen zijn ondoorgrondelijk)
LikeGeliked door 1 persoon
@ Paul, bedankt voor de link. ( 3 september 2018 at 08:56 ) Die € 5,00, sloeg niet echt een bres in mijn boekenbudget. 😉
LikeGeliked door 1 persoon
De hedendaagse Ken Wilber schrijft over Leegte het volgende: ‘Waar de heilige het innerlijk goddelijke licht, genade, liefde en extase ervoer, ervoer de wijze niets. De wijze was degene die als eerste doordrong in het zuiver vormloze gebied van de zuivere Leegte. Deze Leegte was echter zeker geen ‘niets’ in de letterlijke zin, maar de scheppende grondslag van al wat is, een uitgestrekte Vrijheid en oneindige Openheid waarvan de ontdekking leidt tot verlossing uit de wereld van vorm, lijden, zonde en samsara. Het afzonderlijke zelf gaat op in Leegte en daar is vormloze mystiek, de mystiek van de Afgrond, de grote Wolk van Niet-weten, het Bewustzijn dat oneindig binnen en buiten de manifeste wereld ligt’. (uit: ‘Integrale psychologie’)
Misschien benadert dit een topervaring. De wijze en de heilige werken samen in jou als persoon. De wijze creëert het Niets terug door iedere vorm van reflectie te laten gaan, de heilige ervaart de liefde, genade, extase en bovenal het Goddelijk licht.
Van hier uit kan de wijze terug redeneren. In de Goddelijke scheppingsact heeft de Godheid iets van zichzelf weggegeven: het Zijn! Niet echt weggegeven, want het ‘zijn’ is ondeelbaar. Het is de Geest (scheppingsact) welke de deling veroorzaakt. Zo maakt de Geest het mogelijk om zichzelf waar te nemen. Zijn en niet-zijn zijn geboren en daarmee ook kennis van goed en kwaad. Want met het ‘weggeven’ heeft de Godheid ook iets van Zijn wil weggegeven, zodat de mens in staat is om goed en om kwaad te doen.
Met vriendelijke groet van Zwerver.
P.S. Omdat wij moeten lijden om tot liefde te komen ligt het voor de hand dat de Godheid heeft moeten lijden om die liefde te schenken. M.a.w. de eerste gedachte was een pijnlijke gedachte.
LikeLike
Zwerver,
Wat bedoel je met: ‘Misschien benadert dit een topervaring.’? Volgens mij die ervaring van Leegte ‘gewoon’ een (heftige) mystieke ervaring.
Hoe bedoel je: ‘De wijze creëert het Niets terug door iedere vorm van reflectie te laten gaan’? Er zijn ook mensen die helemaal niets ‘creëren’ maar ineens overvallen worden door zo’n ervaring van zuivere Leegte.
Ligt in jouw beschrijving besloten dat de mens actie onderneemt om soortgelijke ervaringen als de wijze en de heilige te bewerkstelligen? Kunnen het volgens jou een soort wilsbesluiten zijn?
Dan nog je PS-je: ik vind het altijd lastig om mij God voor te stellen als ‘iemand’ die net zo denkt als een mens. Hoe kunnen wij weten of en hoe God denkt, voelt, handelt?
Met vriendelijke groet!
LikeLike
Trouwe Lezeres,
1. De begrippen topervaring en (heftige) mystieke ervaring worden hier door elkaar gebruikt. Gevoelens van verbondenheid is iets anders dan de uitermate heftige ervaring van de Leegte. (Leegte als in afwezigheid van reflectie, niet als afwezigheid van het denken)
Als ik dan toch dat woord ‘topervaring’ (Ik kan dat woord niet waarderen vanwege de indeling in top en dal) moet gebruiken dan is het dáár.
2. [Er zijn ook mensen die helemaal niets ‘creëren’ maar ineens overvallen worden door zo’n ervaring van zuivere Leegte.]
Beste Lezeres, ik werd er óók door overvallen. Het is al weer wat jaren terug en het verstandelijk begrijpen is pas veel later gekomen. Ik wist op het moment zelf niet dat ik iedere reflectie had laten varen, laat staan dat ik op mentale wijze ergens mee bezig was. Mijn inziens ervaar je eerst in de mystiek en pas (veel en veel) later begrijp je het verstandelijk. Wie andersom doet, die gaat maar naar de wereld van guru’s en godsdienstfilosofen.
3. [Ligt in jouw beschrijving besloten dat de mens actie onderneemt om soortgelijke ervaringen als de wijze en de heilige te bewerkstelligen? Kunnen het volgens jou een soort wilsbesluiten zijn?]
Ja, de mens kan het wilsbesluit nemen om wijsheid te verwerven. Een mens kan de wijze en de heilige in zichzelf laten samenwerken. Dat doe je niet door zaken te geloven, maar door liefde te praktiseren. Religies bieden hiervoor uitstekende uitgangspunten. Als christen kan je je afvragen wat de woorden van Jezus te betekenen hebben. Een moslim heeft ook weer zijn eigen teksten. Enzovoorts. Een gewone intelligentie volstaat.
4. [Hoe kunnen wij weten of en hoe God denkt, voelt, handelt?]
In principe kun je dat niet weten, want dan verzin je zelf een God die zus of zo denkt, voelt of handelt. Dan komen sommige mensen uit bij een God die homo’s in de hel gooit of zoiets.
De sleutel ligt in ‘zien’. In de reflectie ‘ziet’ ego (ik) ego (jij). Wij mensen reflecteren voortdurend op elkaar en zo bouwen we onze individualiteit op. Daar is niks mis mee, want anders zou de veranderlijkheid (tijd-ruimte) niet kunnen bestaan. Waar de adder onder het gras schuilt is dat wij zowel negativiteit (boosheid, onverdraagzaamheid) als positiviteit (liefde) reflecteren. Sommige mensen specialiseren zich in negatief reflecteren, anderen in positief reflecteren. Maar ook positief reflecteren (de vader die de liefde voor zijn kind voelt) is een reflectie.
Met het (geleidelijk) loslaten van de reflectie verlaat je het domein van goed en kwaad, dan verdwijnt het ego-zien. Uiteindelijk trek je de conclusie dat God achter je ‘ogen’ woont. (God is dus degene die ‘ziet’.) Iedere voorstelling van God is dus zinloos. God is maar een woord. En God is ook geen iemand die ergens ver weg zit. Hij is dichterbij dan je hartslag…..
Maar ook God aan duidden als alleen ‘zien’ doet geen recht.
Vriendelijke groet;-)
LikeLike
Over verschillende –woorden– die in verschillende gebieden achter verschillende grenzen liggen. Daar gaat het nu over: —begrip— over de grenzen heen, (zoals humanisme, godsdienst en mystiek)
Zwerver 3 september 2018 at 17:10 : “Mystici weten uitstekend met woorden de kloof van de Babylonische spraakverwarring te overbruggen. Dat woorden te kort schieten lijkt mij een misvatting. Die woorden echter dienen met het hart gelezen te worden, niet met het hoofd.”
Maar ook in een bepaalde context kan men in de niet religieuze of mystieke taal van humanisten of zelfs filosofen*, al gebruiken ze andere woorden, diep-begrijpend-lezen. Als men als -lezer- met het hart leest, kan men de zachte leegte achter soms ruwe woorden ervaren. Of tussen de woorden doorlezen, zoals Wittgenstein II waarschijnlijk bedoelt.
nu 5 september 2018 at 10:18 punt 1.
Over “top” ervaring en de interpretatie “top en dal”. Ik lees in de voorrede deel 1.1 (erg mooi: aanbevolen) van “Aldus sprak Zarathoestra.” (het begin van ’t boek dus) “In de diepte stijgen”
Ik zou dat woord (heftige) weglaten bij “(heftige) mystieke ervaring.” Ik verwijs naar 3 september 2018 at 14:20 over de twee gezichten van de leegte. De ene heftig en de andere niet heftig. Mijn ervaring is die van volkomen leegte in het zien, horen; voor mijn ogen verdween de wereld, de geluiden faden tot lege stilte, ik was volkomen alleen buiten de wereld, en de volmaaktheid van alles en niks was voelbaar in de rust. Daarna toonde zich in die leegte een aantal paradoxen. Met als resultaat dat ik in en vanaf dat moment geen behoefte voelde om iets te bereiken: alles is toch al volmaakt.
(Maar dan wel na een tijdje als een woe wei: doende niet doen)
Verder over punt 2.
Ik had me mijn hele leven al bezig gehouden met gnosticisme, mystiek, esoterie enz enz. Toch ben ik niet in de wereld van de guru’s en godsdienstfilosofen vast komen te zitten. Ik wisselde ze snel met elkaar af en kende ze geen autoriteit toe. Ik ben derhalve ook wel “eruit gezet”.
Ik heb zelfs de indruk dat juist door die ervaringen, de leegte van mij van het “tweede” gezicht was.
Het heftige is wat Rudolf Otto schrijft: “Het totaal andere”. Dat lijkt me dan voor onvoorbereide mensen die leven in een carrière met aandacht voor het alledaagse.
Zonder waardeoordeel natuurlijk: je mist wel wat. Ik mis ook veel: ik ken de BN-ers niet en de voetballers enzo. Dus als er weer heftig nieuws is over iemand, en ik vraag: wie is dat?, aan mijn vrouw… dat zucht ze eens diep en zegt: “iedereen weet wie dat is”. Dat zeg ik: dat klopt niet: ik dus niet. vertel op!
Verder vraag ik me af, waarom je zoveel aandacht hebt voor goed en slecht. Misschien ben ik wel een struisvogel die zijn kop in het zand steekt. Ik houd niet van goed en kwaad. Lief zijn bijvoorbeeld, vind ik eng. Daar heb je het niet over. Lief zijn dat ben je gewoon, of je bent het niet. En soms trek ik mijn struisvogelkop even een uurtje uit het zand. Ik kijk dan bijvoorbeeld naar een documentaire over de concentratiekampen en begrijp het niet.
Daarna zie ik dus weer niks dan zand om me heen: goed en kwaad bestaan niet, maak ik me wijs.
Dat vind ik het grootste wonder, dat er onvolmaaktheid te beleven valt in de volmaaktheid. Een pracht uitvinding van de Demiurg.
Met hartelijke groet van Jan.
p.s. filosofen*
Dat is een grapje, ik bedoel bijvoorbeeld de filosoof Arnold Ziegelaar. Die naar eigen zeggen een naturalist is. In zijn boek “aardse mystiek” ontkent hij (impliciet gelezen) uit alle macht het bestaan van mystieke ervaringen. Dat terwijl hij heel erg duidelijk de gezichten van de eerste leegte beschrijft. Maar dat geeft hij dan maar een andere naam: de ervaring van de “ongod”. Hij schrijft over het weigeren van overgave aan de leegte. De verschrikkelijke angst van de lege betekenisloosheid van het universum. En veel over doodsangst.
p.p.s.s. Nu ik dit hierboven geschreven heb, lijkt het me toch wel wenselijk dat in de opvoeding in onze cultuur, meer aandacht voor sprookjes en gevoelens en wandelen in de natuur zou moeten komen dan lezen, schrijven en wedstrijdsporten. Los van de dogmatiek van god of ongod. Het leren leven zonder zekerheden. (Zei ik met een goed pensioen, bah…) 😉
LikeLike
Weet je, Jan? Jij bent al je hele leven bezig met gnosticisme, mystiek, esoterie enz enz. Ik pas een jaar of 8. Zoiets als het taoïsme ken ik pas een jaar of 3. Maar ik begreep waar het over ging toen ik de woorden tot mij nam. De Kybalion idem. Maar met de Kybalion had ik weinig moeite, want ik bleek die mezelf eigen te hebben gemaakt in mijn leven. Mystiek heeft ook nooit een rol gespeeld in mijn leven, in de godsdienstige, christelijke traditie speelt mystiek niet zo’n grote rol. Maar de woorden die mystici bezigen begrijp ik uitstekend. Mystici refereren aan het innerlijk leven. Het zijn ontdekkingsreizigers!
Van mijn eigen mystieke ervaringen begreep ik aanvankelijk ook niets. Maar ze waren van een ongekende heftigheid. En ik deed het zelf niet! (Ter vergelijking, een orgasme bewerkstellig je zelf)
Daarom maak ik ook bezwaar tegen de term top of piekervaring. Je één voelen met de natuur is ook een mystieke (rustige) ervaring. Door het indelen zelf is het net alsof er betere en mindere ervaringen zijn. En de term lijkt ook aan te geven dat mystiek een groot jubelfestijn is. Ik weet wel beter. Vraag maar eens aan de mysticus Jezus of het zo’n feest was om daar te lijden aan het kruis.
Ik heb veel aandacht voor goed en kwaad omdat goed en kwaad ons verenkelt bewustzijn mogelijk heeft gemaakt. Wat dat betreft ben ik meer christelijk dan boeddhistisch vwb illusie. Ja, je kan het dualistisch bestaan illusionair noemen, maar het maakt ook het bestaan als individu mogelijk. Om dat wat we ego noemen volledig te doorgronden is het noodzakelijk om totaal te ontspiegelen. Zonder reflectie wordt het onzichtbare zichtbaar en dan zit je midden in een mystieke ervaring.
LikeLike
Zwerver,
Dank je zeer voor de verduidelijking in je uitgebreide antwoorden op mijn vragen!
‘Sommige mensen specialiseren zich in negatief reflecteren, etc…….’
‘Die houd ik erin!’ 🙂
Vriendelijk gegroet!
LikeGeliked door 1 persoon
Jan, je zegt niet te houden van goed en kwaad. Maar goed beschouwd zeg ik hetzelfde. Iets of iemand tot goed of kwaad bestempelen betekent een oordeel. Door het oordelen bevestigen wij als mens voortdurend de subject/object splitsing. We oordelen immers over het waarnemingsobject of het denkobject. Als ik Piet oordeel als goed, want hij is zo nobel en hij doet zo veel mooie dingen, dan wek ik de reflectie op. Ik spiegel mij aan Piet en met mijn oordeel over Piet, oordeel ik tegelijkertijd over mijzelf. In de spiegeling ben ik dan minderwaardig aan Piet.
Omgekeerd is het hetzelfde. Kees is een kwaaie. Hij licht mensen op en grijpt zo af en toe een vrouw. Ik heb dat wel door, maar ik kan niet tegen hem op. In de spiegeling voel ik me beter dan Kees.
Maar het gaat er niet om wát voor oordeel, maar dát ik oordeel. Door het spiegelen heb ik zelfbewustzijn oftewel verenkelt bewustzijn. Probleem voor ons mensen is echter dat we deze kwestie wel verstandelijk kunnen benaderen, maar dan weten we alleen iets in ons hoofd. Dat helpt niet. En we kunnen ons ook niet ontdoen van kennis van goed en kwaad. Dat is m.i. het grote dilemma voor ons als mens.
In de meditatie-leegte maak je in feite het subject (jij dus) tot object van waarneming. Dat is een hele stap voorwaarts voor de mens, want dan ben je én bewust én vrij van kennis van goed en kwaad. Er zijn immers geen denkobjecten in de meditatie-leegte. Echter, zodra je het dagelijks leven weer in stap is de kennis van goed en kwaad weer terug. Je spiegelt je weer aan alles en iedereen, anders zou zelfbewustzijn niet mogelijk zijn. Daar is een stukje mystiek nodig om de helpende hand te reiken. En die komt vanuit de meditatie-leegte. Waar we onze eigen geest tot kalmte hebben weten te manen wordt ruimte geschapen voor helpende intuïties. (niet-weten)
P.S. Over angsten en doodsangst. Onze angsten voor vooral de dood en ook angst om pijn te lijden houden ons in de wereld van goed en kwaad. Angst is ook een gevolg van zelfbewustzijn. Je zou de dood een angstobject kunnen noemen. In objectloosheid kan geen angst zijn, dan vervalt niet alleen de angst voor de dood, dan kan er ook een verlangen zijn naar de dood. Ook dat is een stukje mystiek, in het aardse leven wordt je een beetje een vreemde van je zelf.
Jij niet natuurlijk, maar jij hebt dan ook een goed pensioen;-)
LikeLike
@Zwerver
Nog even over topervaring, mystieke ervaring, angst voor de dood en wat ook even aan de orde kwam: orgasme. Jij zei toen: dat doe je zelf.
Nu heb ik een vraag over (waar jij het vaak over hebt): subject en object. De subject/object splitsing
De Fransen noemen het orgasme “le petite mort.” ; de kleine dood. Ofwel het buiten bewustzijn raken tijdens het toppunt van het orgasme.
Dan is er geen subject noch object noch de subject/object splitsing. Geen waarnemendheid eigenlijk niks………..
Hoe verklaar je dat?
Een humanisme of mystieke-ervaring? Om even bij het topic aan te sluiten.
LikeLike
@Jan
Ik ken het verschijnsel niet uit eigen waarneming. (Niet-waarneming dus eigenlijk) Wat ik wel ken is het spiritueel orgasme. (Niet te verwarren met het lichamelijk orgasme dus) Van daar uit kan ik er wel iets over zeggen. De levensadem (God’s gedachte) welke door de mens stroomt denkt in mijn geval een man. In mijn filosofie is het orgasme bedoeld om de man/vrouw energie te bundelen. (Op spiritueel niveau hè) Het lichamelijk orgasme is in mijn geval puur mannelijk, spiritueel is het orgasme verbonden mannelijk/vrouwelijk. Dat betekent dat ik daar niet meer op de man/vrouw splitsing zit. (Dat is wat anders dan de subject/object splitsing) Dit spiritueel orgasme is uitgerekend in de genitaliën weinig of niet merkbaar, maar deze kan wel gestuurd worden naar andere plaatsen in het lichaam. Nu kan ik me voorstellen dat als iemand dit orgasme naar zijn hoofd stuurt dat hij dan buiten westen geraakt. Maar dat zou tevens betekenen dat zo iemand niet erg bewust is van waar hij/zij mee bezig is.
Ik zou het geen mystieke ervaring noemen, maar spirituele ontwikkeling. Mystiek is waar een mens verenigd is met God en waar de mens zelf niets ‘doet’. Seksuele activiteit, lichamelijk en/of spiritueel, is iets wat de mens zelf in gang zet. Met de kanttekening dat het spiritueel orgasme mij feitelijk is aan komen waaien. Terug redenerend begrijp ik hoe het werkt en waarom het zo werkt.
LikeLike