Het thema voor de Boekenweek 2019 is nog onbekend, maar Jan Siebelink schrijft het Boekenweekgeschenk. Welk verhaal zich voor de week gaat aandienen, daar is Siebelink zelf nieuwsgierig naar. De in 2017 overleden gereformeerde theoloog prof. dr. Harry Kuitert gaf in zijn boekje Aan god doen als suggestie aan de CPNB het thema: de rol van de Bijbel. Uitgeverij Ten Have bracht in 1997 Kuiterts boektitel uit in kapitalen, wellicht om te voorkomen dat iemand zich stoorde aan god met een g. Zo werd het AAN GOD DOEN. De NRC meldde destijds dat Kuitert een onderscheid maakt tussen aan god doen en aan God doen.
Kuitert schreef over God en zijn woordvoerders. En over openbaring, waarop het christelijk gelooft zich beroept, vanouds, voor zijn waarheid. Volgens de theoloog zouden we de dragende grond van de gedachte dat te midden van de godsdiensten (en het ongeloof) ‘christelijk’ hetzelfde is als ‘geopenbaard’, in de Bijbel moeten zoeken.
‘Maar dat klopt niet. Niet de Bijbel, maar de theorie óver de Bijbel, de theorie als gods onfeilbaar woord, een woord dat echt ‘van boven’ komt, is de drager. Deze theorie brengt onheil, verknoeit het geloof, bederft het Bijbellezen en ontkracht de communicatie over het geloof. ‘Gods woord zegt…’ snijdt elk gesprek af, is zelfs bedoeld om tegenspraak uit te sluiten.’ (uit: AAN GOD DOEN)
De theoloog hoopte dat als je van deze theorie zou afstappen de Bijbel weer terug werd gebracht naar waar hij hoort, bij de mensen, want de Bijbel heeft eeuwenlang als volksboek gefunctioneerd en waarom zou je dat je laten ontfutselen door een theorie?
‘Voor de christenheid blijft de Bijbel het boek der boeken, en niet voor de christenheid alleen. Hierbij alvast een suggestie voor de Commissie voor de Propaganda van het Nederlandse Boek: over tien jaar de rol van de Bijbel als thema van de Boekenweek.’ (Harry Kuitert)
Siebelink werd vooral bekend in 2005 met zijn autobiografische roman Knielen op een bed violen, over de religieuze extase en verdwazing van zijn vader.
‘Op een beslissend punt in zijn volwassen bestaan heeft Hans Sievez een diepreligieuze ervaring; hij is ervan overtuigd voor een kort moment in direct contact met God te hebben gestaan. In de daarop volgende zoektocht naar zingeving en het eeuwige leven verliest hij het zicht op de werkelijkheid en het contact met zijn omgeving. Zijn huwelijk en de relatie met zijn twee zoons komen onder grote druk te staan.’ (Cover Knielen op een bed violen)
Volgens Kuitert zijn Bijbelteksten – wat ze ook geweest mogen zijn voor vorige generaties – geen letterlijke beschrijvingen of directe geboden, en is de uitleg van de Bijbel vrij. Hij vindt dat ‘Ga uit uw land en uit uw maagschap [bloedverwanten, PD]’ gelezen kan worden als aansporing om een zelfstandig persoon te worden, met een eigen verantwoordelijkheid.
‘Wie niet zijn vader of moeder verlaat’, als een opdracht tot uittocht uit de instituten; de opstanding van Jezus als aanmoediging tot maatschappelijke en politieke opstand. Dat kan en mag allemaal, zolang je ‘lezing’ niet voor ‘uitleg’ aanziet, en er het religieus gezag van ‘Gods woord’ voor opeist.’ (Kuitert)
In het boek Knielen op een bed violen komen zeer veel verwijzingen voor naar de Bijbel, maar een van de commentaren is, dat als je de Bijbel niet goed kent, je er overheen leest. Misschien is Kuitert al op zijn wenken bedient, en heeft Siebelink het verhaal allang geschreven: het verhaal over zijn vader, over het geleidelijke maar onstuitbare afglijden van een zachtaardig maar in zijn jeugd verwond man – vluchtend in het zwartste calvinisme.
Er waren toen en er zijn nu nog altijd mensen die de Bijbel eng uitleggen. Zoals Jan Siebelink in Vrij Nederland in 2009 zei dat hij voortdurend brieven krijgt:
‘Brieven die mij de straf al toedienen. ‘De Heere der Heerscharen zal u de kop vermorzelen.’ Ze zijn anoniem en komen ’s nachts door de brievenbus. Daar ben ik toch wel een beetje bang voor. Dan denk ik: mijn vader dacht er ook zo over.’ (Jan Siebelink)
Siebelink zegt dat hij tot zijn 32e heeft geloofd en later afstand heeft genomen. Het geloof is als een mantel van hem afgegleden. Misschien heeft hij wat aan Sartre en Camus gehad, die hij al las op zijn zeventiende. Op school. Toch blijft voor Siebelink de Bijbel een cultureel en sacraal boek, zegt hij in Het hoogste woord (2006). Het heeft een grote waarde voor hem. Bij hem blijft nog altijd de vraag of er een God is ‘die ons opvangt’. Kuitert heeft voor hem het mysterie weggehaald. Hij zelf wil ervoor open blijven staan.
Misschien dat Jan Siebelink toch (weer) over de rol van de Bijbel kan schrijven als Boekenweekgeschenk 2019. Hij is er immers van overtuigd dat de Bijbel opnieuw ontdekt wordt. Hij heeft zo zijn gedachten over de wereld en de Bijbel.
‘Dat boek hebben we nodig om niet in huilen uit te barsten in de IKEA’s van deze tijd en ons doorgeslagen materialisme. Behalve die religieuze leegheid waarbij niets ons meer lijkt te overstijgen, krijgen we ook steeds meer te maken met de islam, een hermetische godsdienst die geen Verlichting of Reformatie heeft gekend. Dat wordt als bedreigend ervaren. Als reactie hierop verwacht ik een omkeer, misschien wel een herkerstening van West-Europa. Hoe mensen daarbij hun geloof ook zullen vormgeven, het kan niet anders dan dat de Bijbel daarbij een belangrijke rol gaat spelen. Dat boek is en blijft immers een centrale bron van onze cultuur.’ (Siebelink)
Je zou zeggen dat Siebelink materiaal genoeg in huis heeft om over de (nieuwe?) rol van de Bijbel als thema voor het Boekenweekgeschenk 2019 te schrijven. Hij zei in 2016 heel veel verhalen te hebben. Misschien kan hij aan ‘ons doorgeslagen materialisme en die religieuze leegte’ woorden geven, in relatie met het economisch liberalisme en de liberale wereldorde bijvoorbeeld. – De Boekenweek vindt plaats van zaterdag 23 tot en met zondag 31 maart 2019. Het thema wordt op een later moment bekendgemaakt.
Beeld: zininwijkbijstuurstede.nl
Foto: Jan Siebelink (detail cover Het Onzegbare)
GODENENMENSEN 
Een rijk blog, @ Paul. met veel links om nader kennis te maken ( voor wie dat wensen ) met twee mannen die je hier opvoert. ( beiden beslaan bij mij een volle boekenplank. ) 😉
Ik heb genoten van het gesprek van ‘de twee’ met Franca Treur in Vrij Nederland. ( dit gesprek kende ik nog niet )
Tja……en nu die titel of de inhoud van het Boekenweekgeschenk 2019…..Ben benieuwd.
Zelf beloofde Jan Siebelink aan Arjan Peters ( Volkskrant ) dat Arjan hem ( J.S. ) mocht houden aan…..dat de naam God ( let op: met een hoofdletter 😉 ) erin voor zal komen en de Heisteeg. ( steegje in Amsterdam ).
Leuke opdracht voor deze 80 jarige.
LikeLike
De befaamde Kuitert’zin “AAN GOD DOEN” heeft in de al heel oude tijdgebonden stapel boeken=biblia=bijbel altijd al het veel praktischer waar te maken vervolg gekend “NIET AAN AFGODEN DOEN”.
In de “nieuwe tempels” als IKEA kunnen mensen op de knieën gaan voor uiterlijke welvaart en consumptie. In het “nieuwe Rome” van wereldwijd neoliberalisme gaan mensen met al hun beperkte vrijheid op de knieën voor geld, bezit en massaeconomie.
In deze goed begrepen oude stapel literatuur zijn niet de boeken heilig maar de daarin alsmaar te horen oproep om vrij te kiezen en je in te zetten voor menselijke gemeenschap en liefde in een gekregen leven en werkelijkheid.
Die oproep kan ook nooit (kerkelijke) dwang worden of in (kerkelijke) gehoorzaamheid afgedwongen worden, zoals je kinderen soms moet dwingen. Het blijft in een groeiende gemeenschap oude nog steeds te-horen oproep voor vrije volwassen kritische menselijke keuze en inzet voor samenleven in liefde
LikeLike
Als christenen over de bijbel spreken, krijg ik de indruk dat ze over 1 boek spreken. De zgn bijbel is een allegaartje van, door toeval, teruggevonden geschriften. Dit terzijde zijn er bepaalde delen fantastisch hoogstaande morele hoofdstukken, waar we nog steeds wat van kunnen leren.
Het morele niveau in deze tijd is, voor vele mensen, in deze tijd, tot een absoluut minimum niveau gezakt. Dat geldt voor jan met de pet maar evenzeer voor wereldleiders en superrijken.
Als we rondkijken naar de misdaden in de arabische landen maar evenzeer in aziatische of amerikaanse landen dan stelt men zich de vraag of de moreel hoogstaande delen in bijbel, koran of boedhistische geschriften niet wat meer naar de voorgrond moeten gebracht worden, zonder de nadruk te leggen op theoretisch gezwam. Mischien wordt de wereld dan toch nog prachtig voor iedereen en niet enkel voor een happy few.
LikeLike
Armand
“…een allegaartje van door toeval teruggevonden geschrfiten”..Hoe kon je daar nou bij!? Het zijn zorgvuldig bewaarde en geselecteerde geschriften uit de joodse en oorspronkelijk christelijke wereld, uitingen van 20eeuwen lang joods en christelijk denken.
Zoals deze oude geschriften door literair onkundig lezen kunnen leiden tot eng en onmenselijk religieus gedrag van bv de vader van Jan Siebeling, kunnen ze door hetzefde onkundig lezen ook verworden tot onzinnig theoretisch gezwam ..
LikeLike
Joost,
Dat de bijbel uit verschillende boeken bestaat is evident. Hoe evident is het dat “mensen” beslissen welke boeken “goddelijk” zijn of niet.
Voor mij blijven alle religieuze geschriften, met goede morele bedoelingen, door mensen geschreven boeken. Ze zijn op een god gebaseerd die niemand kent en enkel, met de nodige menselijke fantasie, kan omschreven worden.
Dat religies hun standpunten hardnekkig verdedigen heeft niet enkel morele motieven, maar ook met enorme financiële belangen te maken.
LikeLike
@ Armand er is veel te zeggen over het tot stand komen van hetgeen in de Bijbel terecht is gekomen. Door mensen geschreven……dat ben ik met je eens. Maar dat er over een God gesproken wordt ( in de Bijbel ) met de nodige fantasie……dat zou je ook kunnen verstaan als verhalen die de nodige ervaringen bevatten van vorige generaties, uit een andere tijd en cultuur.
Ervaringen van ooit en toen, die mensen onderweg, hebben opgedaan met hun God en die hebben door verteld en uiteindelijk hebben opgeschreven.
En waar mensen vandaag van gehoord hebben en in redelijke vrijheid zich mee willen verbinden.
Niet religies verdedigen hardnekkig hun standpunten, maar er zijn mensen ( vaak binnen kerkelijke structuren ) die dat doen en met hetgeen in de Bijbel geschreven staat , als het woord van God ( in de letterlijke zin ) , God als het ware gevangen zetten en daarbij zichzelf ook. ( m.i.)
Kuitert, hier in het topic aangehaald zegt het zo in het boekje ‘Aan God doen’: ……” De bedoeling is dat wij ( vandaag ) op pad zullen gaan met wat mensen van gisteren ons hebben overgeleverd , om te kijken of het is zoals ze gezegd hebben.” Waaraan ik zelf zou willen toevoegen…..” En om te voelen of het je een onderdak kan bieden”.
LikeLike
Carla,
We moeten de positieve punten uit de geschiedenis zeker niet weggooien. Daar horen uiteraard de moreel hoogstaande delen uit de religieuze geschriften bij. We moeten misschien wel eens het beeld van God aan onze moderne inzichten aanpassen. We kunnen na duizenden jaren nog steeds geen exact beeld vormen van die God maar het blijft boeiend daar over na te denken. De wetenschap kan ons daar misschien een beetje bij helpen.
LikeLike
Armand
Bij de positieve inzichten uit de geschiedenis horen ook de positieve inzichten van onze tijd.
Als ik de laatste, vandaag bekend geworden, brief van Kardinaal Eijk, met stijgend ongenoegen, tot me door laat dringen, wil hij niet alleen ouderwets baas zijn van de Nederlandse Roomse Kerk. Hij verwijt Paus Franciscus zelfs dat hij de roomse wereldkerk niet langer ouderwets baas laat blijven over het levensbeschouwelijke denken in de wereld. Dat zou Kardinaaltje Eijk wel eens anders doen!
Zijn oude gezagsdenken schendt bovendien ook het moderne oecumenisch inzicht dat roomsen en protestanten op grond van geloofsdenken voor elkaar open staan en bovendien het moderne mensenrecht dat gelovige homo’s volledig menselijk recht hebben op kerkelijke bevestiging van hun liefdesverhouding.
Moderne (wetenschappelijke) inzichten kunnen, met name ook op grond van modern gelovig besef van dogmaontwikkeling, niet alleen ons denken over God en wereldbeeld veranderen, maar ook oude inzichten over macht van gezag, scheiding van roomsen/protestanten en behandeling van homo’s.
Ook zijn ouderwets beroep op bijbels tijdgebonden denken over gezag, ander gelovig (protestants) te veroordelen denken en onmenselijke gedrag to homo’s is voor iemand van zijn niveau bedroevend.
LikeLike
Joost,
Dat mensen zich laten leiden door oude religieuze geschriften daar lijkt mij weinig mis mee. Dat Kardinaal Eyck middeleeuwse standpunten inneemt is voor zijn rekening. Het schrikt enkel steeds meer mensen af.
Ik geef een vb: of je als christen nu wel of niet gelooft dat er 1 god is die bestaat uit 3 personen, heeft toch geen enkel belang in het dagelijks leven. Toch lijken de katholieken daar, bij wijze van spreken, een oorlog voor willen voeren. Dat heeft trouwens, als ik het goed heb, een scheuring in de vroeg-christelijke kerk veroorzaakt.
LikeLike
@Armand:
Kardinaal Eijk beweert dat de paus godsdienstig bedrog pleegt, zorgt voor grote verwarring onder gelovigen, deze boodschap behelst tevens een waardeoordeel over de gelovigen, alsof ze niet in staat zijn zelfstandig te denken. Domweg een kudde schapen die geleid moeten worden..
Het drukt in feite een vorm van indirecte minachting uit. (domineren en gedomineerd worden).
Blij dat ik niets met dat gehele circus heb en natuurlijk in deze tijd leef..
LikeLike
@ Joost, ik heb ook met afschuw kennis genomen van de uitlatingen van Bisschop Eijk. Werd er letterlijk onpasselijk van en verschrikkelijk kwaad.
Tegelijk ging mijn compassie uit naar al die mensen die zo graag een ‘dak boven hun hoofd willen hebben ‘, zich zo graag een kerkelijk thuis wensen.
Ik vind het echt heel erg.
@ Armand, ik denk zelf dat de wetenschap nooit een sluitend antwoord zal kunnen gaan geven op de vraag een exact beeld van God te vormen.
En dat lijkt mij een goede zaak. De verhalen over God en mensen en over geloof ( van waar ook ter wereld ) komt langs een andere weg tot leven dan die van een sluitend betoog van de wetenschap.
Laat alle bloemen maar bloeien. 😉
LikeLike
In afwachting van het thema van de boekenweek 2019 ( de Bijbel ?) , is dit misschien, voor de belangstellende, een aardige opmaat…..
http://www.atlascontact.nl/boek/god-en-ik/
Hier een bespreking van het boek:
https://www.nieuwwij.nl/opinie/recensie-van-god-en-ik-van-alain-verheij/
Zelf zegt de schrijver: “Zonder Bijbel zou ik een gat in mijn ziel hebben “.
https://www.bijbelgenootschap.nl/alainverheij/
LikeLike
Carla, zie morgen op dit blog! 😊
LikeLike
Carla
Ik krijg het niet klaar om van mezelf te beweren dat ik zonder de mij zo dierbare bijbel “een gat in de ziel” zou hebben…en ook niet als ik aan bijbelcritici als Armand of Egbert denk. Als jonge theoloog was ik nog zo overmoedig als Alain, nu ken ik mezelf en anderen beter.
LikeLike
Armand
Het tijdgebonden paternalistische dogma om de liefde van God te beschrijven als vaderliefde voor de zoon met de begeesterende persoonlijke uitstraling van zo’n liefde naar buiten heeft als wiskundig effect dat 3=1 een onmogelijk denkbare constructie is en botst met de menselijke ervaring dat vaders soms helemaal niet van hun zoons houden.
Met onze vrouwvriendelijke menswetenschappen hebben wij geen moeite met moeder als vader en zullen we die geweldige begeesterende liefde van een bijbelse God met onze nog steeds overweldigende ervaring van persoonlijke liefde tastend kunnen beschrijven in de taal van onze menswetenschappen.
Ook een dogma van \drieeenheid is onbetwistbaar onderhevig aan ontwikkeling in onze menselijke geschiedenis en op grond van zijn inhoud al helemaal niet geëigend voor oorlogszuchtig gedoe!
LikeLike
Tja @ Paul…..’zo’n grote opmaat’ naar morgen , dat had ik niet verwacht. Bij nader inzien wel kunnen bevroeden. 🙂 Dat komt ervan wanneer je onder je lezers zielsverwanten hebt zitten. 😉
Leuk, kijk er naar uit.
LikeGeliked door 1 persoon
@ Joost. Ach ja…..dat je de woorden van Alain , wellicht wel begrijpt maar niet voor jezelf van toepassing acht, dát snap ik wel. De tijd van jouw jonge jaren waarin je theologie studeerde is immers niet te vergelijken met nu. ( neem ik aan ) Nog los van andere factoren ( gezin, kerkelijk klimaat, enz. ) die een rol hebben gespeeld of nog kunnen spelen, in de ( geloofs ) ontwikkeling van een mens.
Ik vind het heel boeiend om naar mensen te luisteren die het vermogen hebben om hun levens-/geloofsverhaal te verwoorden en te delen. En dit in alle breedte en diepte van de verbeelding/ervaring.
LikeLike
Carla Als theoloog besef ik nu steeds beter dat bijbels geloven mensen -zoals we zijn- “overeind trekt” (in het oude literaire hemelvaartverhaal nog wel “met Zijn sterke rechterarm aan Zijn rechterzijde”) , Geloven vult geen gaten in ons bestaan, laat staan een gat in onze ziel! Geloven laat ons zijn zoals we eigenlijk “gegeven”/”opgericht” bedoeld zijn.
LikeLike
Mooi @ Joost de ontwikkeling van je eigen besef. Geloven vult geen gaten in ons bestaan, zeg je, laat staan een gat in onze ziel. Maar dat is niet wat Alain heeft gezegd. ‘ Zonder Bijbel zou ik een gat in mijn ziel hebben’ ( let wel: zijn ziel ) 😉
Zo zullen er, ongetwijfeld, ook mensen zijn die zomaar een’ gat in hun ziel’ zouden kunnen ervaren, juist door wat aan hen is doorgegeven aan opvattingen over die zelfde Bijbel. Neem alleen maar even het voorbeeld aan wat nu weer wereldkundig wordt gemaakt, aan opvattingen, door Kardinaal Wim Eijk.
Het is toch om te huilen!
Ik hoop dat het boek van Alain, ik las ’n gepubliceerd hoofdstuk, ( vrijdag krijg ik het boek binnen ) een bijdrage mag gaan leveren aan het helen van ‘ ervaren gaten’. Of minstens de verzuchting van ……’ zo kan je de verhalen ook verstaan.’
LikeLike
Carla, Joost,
Als je iets gelooft, doe je dat op getuigenis van iemand anders.
Als iemand zegt: In Den Haag wonen 526 440 mensen, dan zeg ik, ok dat is mogelijk.
LikeLike
…
Als iemand mij zegt: Een levend organisme zoals een mens is zo complex dat er een architect aan de basis moet liggen, dan zeg ik, ok dat is mogelijk.
Als iemand mij zegt: Die architect heeft boeken laten schrijven, in het verleden, dan zeg ik: Waarom laat die nu geen boeken meer schrijven? Is die architect overleden of wil die niets meer zeggen?
Ik besluit daar uit dat die oude geschriften geschreven werden als een soort wetboek waar het volk zich aan dient te houden. Dat behoort bij de cultuur van een volk.
Wetten hebben we wel nog steeds en die worden ook geschreven door mensen met goede bedoelingen.
Die wetten zijn ook cultureel getint en dus in ieder land verschillend.
Ik besluit daar uit dat onze cultuur gebaseerd is op de joodse en christelijke geschriften maar dat die evolueert in de tijd. We hoeven dus oude geschriften niet als rots in de branding te beschouwen, enkel als fundering voor een steeds evoluerende cultuur.
LikeLike
@ Armand, misschien zou je er ook zo naar kunnen kijken:
‘ Geloof is geen setje waarheden waar je je handtekening onder moet zetten, maar is iets wat je leeft ‘ .
( Alain Verheij )
Overigens, de Bijbel bestaat uit meer verhalen dan het wettische gedeelte. Ook is er verschil in kerkelijke wetgeving ( regels waar het kerklid zich aan dient te conformeren ) en de eigen ruimte voor interpretatie van teksten en de eigen toets of ze voor jou relevant zouden kunnen zijn. ( kracht, troost, bemoediging enz. )
LikeLike
Armand
Oude geschriften geloof je niet omdat ze door God geschreven zouden zijn, of omdat gezaghebbende mensen/culturen je dat dicteren. Oude geschriften geloof je omdat je zejf beslist dat het daarin over levensbelangrijke zaken gaat. Vereist is dan wel dat je wat oude geschriften zeggen, begrijpt of minstens goed uitgelegd krijgt. Dan pas is aan de orde of je gelooft dat die levensbelangrijke zaken, zoals die geschriften op hun tijdgebonden manier zeggen, met God te maken hebben. Dat God toen en nu geen geschriften schrijft, moge sowieso duidelijk zijn.
LikeLike
@Armand: Oude geschriften van diverse culturen waar je zoal kennis van kunt nemen, zou je misschien wat wijsheid uit kunnen putten, mocht het je al aanspreken, maar uiteindelijk wordt je in het leven terug geworpen op jezelf, je bestaan is een mysterie evenals het zicht op je eigen vergankelijkheid, ik denk dat (m.i.) je het best open-minded kunt blijven en je niet laat inkapselen door het e.e.a. religieus concept, alles wat over religie wordt beweerd komt uiteindelijk van beneden, (betreft mensenwerk).
Hoewel ik natuurlijk niets tegen gelovigen heb, althans zolang ze er mij maar niet mee lastig vallen.
LikeLike