Priester Antoine Bodar ontsnapte uit Plato’s grot, maar toen hij buiten het licht zag van de jaren zestig, schrok hij zich rot. Angstig rende hij terug de grot in en liet zich opnieuw ketenen. Liever de schaduw van het onechte leven dan de werkelijkheid. Bodar kon niet omgaan met het ‘ik-tijdperk’. Terwijl iedereen zich losscheurde van de ketenen van kerk en autoriteit, en de leegheid van jarenlang opgelegd gezag van zich af probeerde te werpen, zag Bodar met lede ogen aan hoe kerk en autoriteit inboette aan macht. De kinderen van de jaren zestig bevrijdden zich wel uit de grot naar het licht.
In de lezing die Antoine Bodar vrijdagavond in Amsterdam uitsprak tijdens de Nacht van de Filosofie, kijkt hij ‘met afgrijzen’ terug op de jaren zestig. Het blijft voor hem een raadsel waarom ‘gillende meisjes in het vieze water springen’ als de Beatles door de Amsterdamse grachten varen. – Die meisjes, Bodar, staan voor jarenlange onderdrukking van het moeten geloven op gezag van kerk en autoriteit. In één sprong komt die verdrukking vrij en zet de bevrijding in. Dat ‘vieze water’ is zo veel beter dan alles wat ze met de paplepel ingegoten hebben gekregen.
Bodar begrijpt ook niets van het ‘pijnigend lawaai’ van Rolling Stones en Small Faces. Ook dat staat voor het losscheuren van repressie. Als je je wilt bevrijden, kan je niet zeggen: ‘Pardon, mag ik alstublieft plaats innemen?’ Nee, dan moet je soms op luide wijze laten merken dat je ook bestaat en met veel lawaai, om anderen eveneens wakker te schudden, laten horen dat je er ook bent, een individu bent, een eigen mening hebt, een eigen leven wil leiden, je eigen muziek wil maken, een ‘eigen-ik’ hebt, je uniciteit wil laten zien.
Zijn is zichzelf kiezen. (Jean-Paul Sartre)
Natuurlijk ging die bevrijding met pijn en verdriet gepaard; de ketenen hadden decennialang roestig vastgezeten en ze losmaken – tegen de repressie in – ging moeizaam en chaotisch en bracht veel onrust met zich mee. Dat laatste vooral bij autoriteiten van kerk en politiek. Natuurlijk leidde dat tot een overreactie, opgebouwd uit die decennialange repressie door autoriteiten die niet beter wisten dan dat je het volk eronder moest houden, wilde je je invloed houden. En die invloed duldde geen tegengeluid. Mond dicht. Gehoorzamen. Luisteren. Maar de tegengeluiden lieten zich niet smoren.
Het is niet belangrijk wat men van ons maakt, maar wat wij zelf maken van wat ze van ons gemaakt hebben. Jean-Paul Sartre (Bron: Saint Genêt, comédien et martyr)
En zo werd het witte fietsenplan geboren, kwam de studentenrevolte, werd het Rode Boekje naast de Catechismus gelegd, kwam Jean-Paul Sartre met zijn uitspraak dat de mens alleen datgene is wat hij van zichzelf maakt – in tegenstelling tot wat autoriteiten wilden opleggen. Vrijheid en verantwoordelijkheid van ieder mens kwamen centraal te staan. Mensen wilden zichzelf (terug)vinden, het zelf doen, zichzelf ontwikkelen, loskomen van het verleden, van gedachten wisselen en nadenken over het leven. Mensen wilden zichzelf toebehoren.
Je kunt in elk decennium bijzondere dingen aanwijzen, maar het was nooit zo omvangrijk. Want dat is het bijzondere van de jaren zestig: er was hoogwaardige cultuur op vele fronten, die ook nog eens heel breed gedragen werd. Die combinatie is ongekend. (Geert Buelens)
Alleen de slechte kant van de jaren zestig zag Bodar. Alleen het stof dat opwaaide in die hervormingstijd. Maar als je iets wil opbouwen, moet je ook iets afbreken. En dat ging natuurlijk niet altijd even georganiseerd, zeker als je niet had geleerd voor je zelf op te komen, zelf te denken. Nee, die onderdrukking moest je eerst van je afgooien. Zo werd heftig gefulmineerd en geprovoceerd tegen het gezag van kerk en de macht.
De blik naar het Oosten bracht nogal wat gesjeesde katholieken in de ban van verdovende vaagheid. Ze hoopten daar iets te vinden wat hier ook bestaat, maar was toegedekt: het mysterie van het katholieke geloof dat bij het oude vuil was geplaatst, gelijk met beelden en paramenten. Het heilige in de godsbeleving was aan het teloorgaan en daarmee de zin voor het sacrale. (Bodar)
Bodar verwijt de Beatles hun blik naar het Oosten en de spiritualiteit die dat met zich meebracht. Maar volgens André van der Braak (leerstoel boeddhistische filosofie VU) kunnen we niet meer op de klassieke manier over God praten en moeten we juist nieuwe vormen vinden om aan onze religieuze verlangens tegemoet te komen. ‘Het boeddhisme kan daarbij helpen, omdat het geen transcendente godheid kent. Het kan de leemte vullen die de ontkerkelijking heeft geslagen’.
Provo’s protesteerden tegen de Vietnamoorlog (1955-1975). In deze oorlog speelde Amerika een grote rol. Amerika voerde namelijk bombardementen in Vietnam uit en gebruikte chemische wapens. (docukit.nl)
De priester zit nog altijd in de grot. Te mokken en te simmen over de bevrijdingsbeweging die de jaren zestig heet. Met zo veel vrijheid kon hij niet omgaan. Veel anderen ook niet altijd, maar ze proberen het, ook al gaat dat niet zonder kleerscheuren, maar het echte leven wordt door velen liever gekozen dan het schaduwleven van de grot.
Frappant dat een paar bladzijden verderop in diezelfde Trouw een recensie staat van Tussen drie plagen, van Jaan Kross. Het grote thema in deze roman is de vraag hoever de mens zich kan aanpassen zonder zichzelf te verliezen. – Dankzij de jaren zestig, Bodar, werd die aanpassing een halt toegeroepen. Anders had de mens zichzelf verloren en volgden we nu nog steeds slaafs autoriteiten en bevrijdden we onszelf nooit. Nu is het zaak zo goed mogelijk verder gestalte te geven aan die vrijheid. Dat is niet eenvoudig, maar beter dan vastgeketend weg te kwijnen in de grot van schijnleven.
Zie: Antoine Bodar: ‘Ik vind het misplaatst, die nostalgie over de jaren ’60’ (Trouw – tekst van de lezing die Antoine Bodar vrijdagavond in Amsterdam uitsprak tijdens de Nacht van de Filosofie.)
Beeld: Deze prachtige klei-animatie over Plato’s Allegorie van de Grot laat zien hoe gevangenen in een grot niets zien van de werkelijkheid. Het enige wat ze kunnen waarnemen is de schaduw van voorbijgangers op de muur. Zo, vond Plato, zien wij de wereld. De gebrekkige beelden die wij met onze ogen zien zijn maar een vage afspiegeling van een perfecte realiteit. Zien we eenmaal die realiteit, dan lijkt het onmogelijk om anderen te vertellen over onze ervaringen en over wat we hebben gezien. (Tijdschrift Generator V)
GODENENMENSEN 
Bodar kwijnt niet slechts weg in Plato’s grot. Met zijn onmiskenbare kunstgevoel blijft hij ook hangen in de oude “goddelijke” kulturele roomse kerk en erger nog (met zijn boord) in het oude “goddelijke”, niet te kritiseren roomse gezag. Vanaf het begin had hij in de 60er jaren ook de grootste moeite met de bevrijdende mentaliteit van Vaticanum II en ging zich steeds meer gedragen als de grote woordvoerder van een oude niet te verdedigen kerk.
LikeLike
Voor mij is de lezing van het Thomas evangelie daarom zo bevrijdend. In logion 4 zegt Jezus:
“Een man, oud van dagen, zal niet aarzelen om een klein kind te vragen naar de plaats van het leven, en hij zal leven.”
Op de achtste dag werd een Joods kind besneden, dus lid van de groep, luisterend naar de normen en beelden die de groep oplegt. Voor de besnijdenis is het kind nog dicht bij de Bron, bij zichzelf zoals hij werkelijk is. Dan gaat hij niet op in de groep met zijn opgelegde normen.
Het evangelie roept ons telkens op om je te bevrijden van de door het gezag van ouders, familie, de stam opgelegde identiteit: zo ben je, zo hoor je te zijn. Met die aangeleerde beelden beoordeel je ook de ander en zie je niet meer de medemens als mens, met respect!
LikeLike
Ach, die goede Antoine Bodar. Nog even los van zijn, soms wat mopperende ( lees: stevige kritiek ) kijk op de ontwikkelingen, buiten én binnen de R.K.K., heb ik hem leren waarderen om zijn grote schat aan kennis, zich eigen gemaakt door een tomeloze studie discipline en welbespraaktheid.
Een man die zeker niet ongeschonden door het leven is gestapt. Een mopperkont maar ook zo kwetsbaar: https://tvblik.nl/de-verwondering/antoine-bodar ( ontroerend mooi )
LikeLike
Het oorspronkelijke “zo ge niet wordt als deze baby” gebruikte Jezus ivm zijn denken over de komst van het “Rijk van God”. Toen hij een vrouw met een baby zag, liet hij zich ontvallen dat mensen als die baby moeten zijn op weg naar het toekomstige Rijk van God: zonder belast te zijn door het verleden. Zelfs de zestiger jaren, hoe dierbaar dan ook, zijn dat (machtige?) verleden wat we als christenen achter ons moeten laten bij onze volwassen inzet voor de toekomst
LikeLike
@ Joost, ik denk dat de kinderen van de zestiger jaren ( ik ben er ook één van 😉 ) de ballast die hen belemmerden om zelf iets van dat Koninkrijk op aarde waar te maken, van zich af wilden werpen. Daar los van wilden komen. En ja, dat deed veel stof doen opwaaien. Uit je grot tevoorschijn komen is niet niks! 😉
Die jaren heb ik vanzelfsprekend achter mij gelaten, om de doodeenvoudige reden dat ik ouder ben geworden.
Maar terugkijkend zijn ze vooral toen het woord ‘ aggiornamento’ uitgesproken door Joh. XXIII, mij gaandeweg duidelijk werd, dierbaar geworden. Dus zeker geen ballast wat ik nu achter me zou moeten laten, die tijd was in mijn beleving een stap in de richting van vrijheid en bewuste eigen keuzes.
Ik begrijp Bodar eigenlijk wel, wanneer je een beetje probeert in te voelen hoe zijn leven is verlopen.
Iets wat voor hem zo Heilig is, wordt belicht en bevraagd uit hoeken die hem uiterst onwelgevallig zijn.
Terwijl voor b.v. mij het bevragen en belichten van hetgeen mij is geleerd ruimte is gaan bieden voor vrijheid en eigen ontwikkeling.
Wat zeker niet hoeft te betekenen dat je met het badwater ook het kind weggooit. 😉
Sterker……vanuit die vrijheid en eigen verantwoordelijkheid kan je ontdekken dat ook invloeden vanuit het oosten een bijdrage kunnen leveren aan je eigen inzet , iets van dat Koninkrijk in het dagelijks leven waar te maken.
LikeLike
Carla
Als we de waardevolle “vrijheid die zich losmaakt van” en het kerkelijk “aggiornamento” uit de 60er jaren bewust hebben meegemaakt, zullen we dat in ieder geval uit kunnen bouwen tot een :wereldwijde nog moeilijker en waardevoller “vrijheid voor mensheid en wereld”.en buitenkerkelijke oecumene. Ook het (platoons en) oosters denken wordt in al zijn recente aantrekkelijkheid maar al te vaak nog gekenmerkt door “vrijheid van” en niet door “vrije inzet voor anderen en wereld”.
LikeLike
@ Joost, wat bedoel je met: …..” Ook het (platoons en) oosters denken wordt in al zijn recente aantrekkelijkheid maar al te vaak nog gekenmerkt door “vrijheid van” en niet door “vrije inzet voor anderen en wereld”.
Dat er in vrijheid gebouwd kan worden aan het goede voor deze wereld en haar lieve mensen, ben ik met je eens. In vrijheid…… dus niet omdat het moet van buitenaf of omdat God het wil , maar vanuit een doorvoelde eigen verantwoordelijkheid, van binnen uit, zeg maar.
LikeLike
Carla
Ook “van buiten uit, zeg maar” verdienen de (“gegeven”) anderen, jouw lieve mensen, mijn/jouw (moeilijke) doorvoelde eigen verantwoordelijke, vrije keuze.en vrije inzet, met name als ze zwak zijn of “men” hen niets waard vindt..
LikeLike
@ Joost, dank voor je reactie. Echter…… je gaat niet in op mijn vraag. (4 april 2018 at 19:19 ) Ik stel die vraag simpelweg om je beter te kunnen begrijpen. Het opkomen voor de zwakkeren in onze samenleving natuurlijk buiten ‘kijf’.
LikeLike
@Carla Wij met ons besef van mensenrecht hebben nog de grootste moeite met liefdevolle zorg voor de zwakken en liefdevolle aandacht voor hen, die “men” minder of niks waard vindt. Is je dat nog nooit opgevallen? En Is dat nou zo moeilijk te begrijpen?
Zelfs met onze “eigen ontwikkeling” en “doorvoelde innerlijke vrijheid van gezag” levert dat nog steeds problemen op, Toen men nog geen Ahnung had van mensenrecht blijkt liefdevolle zorg en aandacht voor anderen beslist nog moeilijker (zowel voor een platoonse ziel, als) voor oosters (en westers) denken.
PS Zelf heb ik in mijn verre verleden ervaren wat eerlijk “opofferen” van heterosexualiteit voor de God van de kerk voor gevolgen kan hebben, Wat Antoine Bodar betreft hoop ik dat hij beseft wat eerlijk “opofferen” van homosexualiteit voor de God van de kerk voor gevolgen kan hebben in iemands leven.
LikeLike
@ Joost, wederom dank voor je reactie. Ik heb je al laten weten dat de zorg voor de zwakkeren enz. voor mij buiten ‘kijf’ is.
Je vraagt je af of wat je meent, zo moeilijk te begrijpen is? Beste Joost, ik lees en reageer hier niet om de vinger te leggen op wat er allemaal mis is in de wereld en aan het begrip ‘mensenrechten’. Ik lees hier en reageer, soms kort en zoals nu wat uitgebreider, om van het gebodene te leren en van elkaar.
Dan kan ik alleen maar de vinger dicht bij mijzelf houden. En zorg en aandacht blijven geven aan eigen daden.
LikeLike
Carla Als jouw “zorg en aandacht geven aan eigen daden” (ook) liefhebbende zorg en aandacht voor anderen blijkt te zijn, lijkt verdere discussie (waarom trouwens jouw herhaalde dankbetuigingen?) wat mij betreft overbodig. Ook ik kan dan praktisch mijn gewetensvinger alleen maar dicht bij mezelf houden.
LikeLike
@ Joost, je kan een bedankje ook gewoon ontvangen hoor. 😉
LikeGeliked door 1 persoon
[…] ‘Bodar kon niet omgaan met het ‘ik-tijdperk’. Terwijl iedereen zich losscheurde van de ketenen van kerk en autoriteit, en de leegheid van jarenlang opgelegd gezag van zich af probeerde te werpen, zag Bodar met lede ogen aan hoe kerk en autoriteit inboette aan macht.’(Uit: Antoine Bodar kwijnt weg in Plato’s grot) […]
LikeLike