Religie wordt volgens filosoof Heidi Dorudi vooral dan problematisch als er absolute waarheidsclaims worden gemaakt. Ongeacht of die komen vanuit de seculiere of godsdienstige kant. Werkelijk religieus denken is voor haar in eerste instantie een metafysisch denken, en metafysica heeft voor haar alles te maken met kritiek en een kritisch individu.
Dorudi vraagt zich af of de taak van journalisten werkelijk ‘waarheidsvinding’ is en of dat überhaupt mogelijk is. Voor Dorudi gaat het eerder om ‘feitenvinding’. Als filosoof denkt zij namelijk niet dat waarheid iets is dat wij — als de begrensde en eindige mensen die we nou eenmaal zijn — ooit kunnen claimen.
‘Over waarheid beschikken we simpelweg niet. Wel over de feiten van onze substantiële realiteit.’
Dorudi stelt dat waarheid een thema is waar filosofen altijd naar streven, zoals al blijkt uit het woord ‘filosofie’, dat van het Griekse philosophia komt en ‘liefde voor wijsheid’ betekent.
‘Daarbij gaat het om een streven naar inzicht – of naar waarheid zo je wilt – omtrent zaken zoals het bestaan, kennis, moraliteit, de rede, de geest, de taal en al die dingen waar je als mens mee geconfronteerd wordt en waar je over nadenkt, of na kunt denken.’
Volgens Dorudi houdt het verlangen van de filosoof naar waarheid in dat je die waarheid niet hebt – of zoals Socrates dat zegt: je weet dat je niet weet, maar desondanks poog je in je vragen en denken tot waarheid te komen.
‘Dit pogen iets te verkrijgen dat je niet hebt, veronderstelt dat je reeds betrokken bent geraakt op in dit geval de waarheid die je vooralsnog niet bezit. En betrokken te zijn op iets betekent in relatie te staan tot iets. Bij het verlangen naar waarheid gaat het dus om het tot stand komen van deze relatie, terwijl je weet dat je de waarheid zelf nooit zult bezitten. Daar zit dan ook het voortdurende verlangen van de filosoof in.’
De grootste vijand van het streven naar waarheid is zelfgenoegzaamheid, parafraseert Dorudi Socrates, en dat komt tot uitdrukking in een overmoed te denken te weten, zonder te weten dat men niet weet.
‘Uiteindelijk gaat het bij het streven naar waarheid om het komen tot inzicht – met daarbij het weten dat zo’n inzicht nooit iets blijvends is – en dat je voortdurend opnieuw tot inzicht moet komen.’
Ook de wetenschap is volgens de filosoof niet in staat de absolute waarheid in haar eenheid te kunnen vatten, omdat zij daarvoor te groot is en we altijd slechts delen van de algehele waarheid kunnen bevatten.
Als mens zijn we volgens Dorudi niet in staat om een soort onafhankelijke absolute buitenpositie — niet alleen buiten de aarde, maar zelfs buiten de kosmos — in te nemen en van daaruit álles te overzien, te bevatten en te beoordelen.
‘Iets dat absoluut is, valt met niets samen — het heeft dus geen voorafgaande oorzaak, maar is de oorzaak van zichzelf. Dit is de betekenis van het woord ‘absoluut’. Zoiets is voor ons mensen simpelweg niet mogelijk. We zijn altijd belichaamd en derhalve verbonden met een geschiedenis en een gemeenschap en bovendien zijn we veranderlijk, vergankelijk en sterfelijk.’
Zie:
* Een portret: “Religie wordt vooral problematisch als er absolute waarheidsclaims worden gemaakt”
* Filosofie (1): Beschikken we wel of niet over absolute waarheid? (Nog 3 delen volgen)
Foto: PD – Duizenden boeken in een hemelse ambiance, dat is Boekhandel Dominicanen in Maastricht, gevestigd in de ruim 700 jaar oude Dominicaner Kerk. Door The Guardian uitgeroepen tot The fairest bookshop of the world, a bookshop made in heaven. Een prachtige locatie met een rijke geschiedenis die zorgt voor een indrukwekkende en bovenal unieke sfeer.
GODENENMENSEN 
Prachtige boekhandel ja. Ik heb weer wat geleerd van je stukje.
LikeLike
‘Iets dat absoluut is, valt met niets samen — het heeft dus geen voorafgaande oorzaak, maar is de oorzaak van zichzelf. Dit is de betekenis van het woord ‘absoluut’. Zoiets is voor ons mensen simpelweg niet mogelijk.
——————————
En tóch kan het Absolute gekend worden. Hiervoor dienen we te zoeken in het verschil tussen kennen en (niet) zijn.
LikeLike
“Over waarheid beschikken we simpelweg niet. Wel over de feiten van onze substantiële realiteit.”
Helemaal eens. Nu is een eventuele realiteit waarin een eventuele god zou bestaan (beyond spacetime en zo) per definitie niet substantieel (substantie is al een honderd jaar gedefinieerd in termen van massa/energie). Daaruit volgt weer dat we over geen enkel feit van een eventuele god beschikken. Zonder feiten geen redeneringen. En zoals Wittgenstein al opmerkte: waarover men niet kan redeneren moet men zwijgen.
“Ook de wetenschap is volgens de filosoof niet in staat de absolute waarheid in haar eenheid te kunnen vatten,”
Dat klopt, maar om iets andere redenen dan Dorudi geeft.
LikeLike
Religie moet het moreel niveau van een bevolking op peil houden of verhogen.
De wetenschap moet verklaringen zoeken voor verschijnselen die we nog niet begrijpen.
Zolang beiden hun doel voor ogen houden komen er geen conflicten. Als de religie zich begint te bemoeien met natuurkundige verschijnselen loopt het verkeerd. Als de wetenschap zich bezig houdt met goden en aanverwante zaken loopt het eveneens mis. God is geen natuurkundig verschijnsel, dus moeten zij daarvoor geen verklaring zoeken. Als hun inzichten leiden tot nieuwe religieuze inzichten dan is dat meegenomen.
LikeLike
Wetenschap geeft inderdaad geen absolute waarheid.
Wetenschap bestaat uit nog niet verworpen theorieën.
En het is maar de vraag of wetenschap iets verklaart, een wetenschapper zei ‘ik geloof niet dat we iets verklaren, we beschrijven alleen maar’.
Newton verklaarde inderdaad niets, zwaartekracht blijft nog steeds raadselachtig.
Verklaren is terugbrengen tot iets bekends, lijkt me.
Vandaar dat quantum mechanica niets verklaart, oorzakelijkheid wordt vervangen door waarschijnlijkheid.
Bij verstrengeling is het nog gekker, twee deeltjes, die uit elkaar vliegen, met elk lichtsnelheid, lijken toch verbonden te blijven.
Het tart elk begrip, in de zin van iets bekends.
LikeLike
citaat: “Dorudi stelt dat waarheid een thema is waar filosofen altijd naar streven, zoals al blijkt uit het woord ‘filosofie’, dat van het Griekse philosophia komt en ‘liefde voor wijsheid’ betekent.”
Mijn haren rijzen ten berge, onbegrijpelijk: een filosoof die niet het verschil tussen waarheid en wijsheid kent.
Het zal wel komen omdat ze veel met mensen omgaat die nadenken over de waarheid en zich filosoof noemen.
Maar een echte wijze die de wijsheid lief heeft zal zich niet filosoof noemen.
Tao-tê-tjing 71
Weten het niet-weten, dat is hoog.
Niet weten het weten, dat is een ziekte.
Wie ziek is van die ziekte is niet ziek.
De Wijze is niet ziek, omdat hij ziek is van die ziekte.
Daarom is hij niet ziek.
Tao-tê-tjing 22
Onvolledig wordt volkomen.
Gebogen wordt recht.
Hol wordt vol.
Versleten wordt nieuw.
Weinig wordt: verkrijgen.
Veel wordt: verdwalen.
Daarom houdt de Wijze het Ene en is zo tot voorbeeld der wereld.
Hij stelt zich niet in het licht; daardoor schittert hij.
Hij schat zichzelf niet hoog; daardoor blinkt hij uit.
Hij roemt zichzelf niet; daarom heeft hij verdienste.
Hij verheft zich niet; daarom staat hij hoog.
Hij strijdt niet, daarom kan niets ter wereld met hem strijden.
De spreuk der Ouden: “Onvolledig wordt volkomen”,
was niet zonder zin.
Tot de werkelijk volkomene wendt zich alles.
LikeLike
Waarheid zegt me dat ik niets ben.
Liefde zegt me dat ik alles ben.
Moeilijker wordt het niet…..
LikeLike
Heb nog eens wat nagedacht, maar ik heb moeite met het verschil tussen feit en waarheid
Een feit lijkt me gewoon waar, als ik nu naar buiten kijk zie ik dat het een beetje regent, dat lijkt me een feit, en dus waar.
in dit soort discussies lijkt het altijd te gaan over niet feitelijke waarheden, het woord waarheid daarvoor vind ik eigenlijk verwarrend, het woord metafysica heb ik nooit opgezocht, maar altijd geïnterpreteerd als boven zintuigelijk, zoiets.
Daarmee zijn voor mij metafysische waarheden een contradictio in terminis, het zijn beweringen, interpretaties, die niet verifieerbaar zijn.
Over smaak valt niet te twisten, is het gezegde, maar ik vraag me af of er iets is waarover meer getwist wordt.
Zo kun je ook stellen ‘over ideologie valt niet te twisten’, maar ook daar woeden de discussies alom.
Het enige wat je naar mijn mening kunt discussiëren binnen een ideologie is de consistentie daarvan.
Een voorbeeld daarvan is de discussie over de heilige drie eenheid, die zo hoog oplaaide dat er vuur aan te pas kwam, Calvijn die Servetius levend liet verbranden, ook nog op groen hout, dan had Calvijn kennelijk langer leedvermaak.
LikeLike
Wat ik niet kan begrijpen is waarom zo weinig mensen het subjectieve van hun ideologie lijken te kunnen inzien.
Ook ik hang een ideologie aan, de sociaal democratische, waarvan ik de essentie zie daarin dat de overheid als belangrijke taak heeft inkomensherverdeling, van rijk naar arm.
Andere ideologieën bestaan, zoals het liberalisme van onze Rutte ‘de vijf procent vakantietoeslag in de bijstand moet weg, dan gaan ze eerder aan het werk’.
Ik denk dat wat Rutte zegt feitelijk onjuist is, velen kunnen eenvoudigweg niet de prestaties leveren die onze maatschappij vereist, maar ik gun hem zijn ideologie, hoewel ik die subjectief sterk afkeur, voor mij bij het onmenselijke af.
LikeLike
@jellevdwal
Iedere vorm van denken is subjectief. Waarheid is dan ook niet te vinden in het denken. Als ik jouw reactie van 11:22 lees dan veroordeel je een andere ideologie. Je verdeelt de wereld in goed en kwaad: jouw ideologie is beter dan die van Rutte. Waarnemen is van zichzelf niet verdeeld, degene die zich Jelle vd Wal noemt is degene die verdeelt. Waarheid kan niet verdeeld zijn. Want dat zou betekenen dat er twee versies van de Waarheid zijn.
Dit betekent natuurlijk niet dat je er geen mening op na kan houden. Maar dan dien je wel te zien wat het is: een mening die inwisselbaar is voor die van Rutte.
LikeLike
zwerver
Ik meen dat ik alles al schreef wat jij nog nodig vindt weer uit te leggen.
Ik veroordeel subjectief de ideologie van Rutte.
Er is niets absoluuts of waars aan mijn veroordeling.
Omgekeerd veronderstel ik dat Rutte mijn ideologie veroordeelt.
LikeLike
Waarheid tracht men te bereiken door hypotheses op te stellen. Die hypotheses worden dan getoetst aan de praktijk en dan bevestigd, aangepast of verworpen.
Als een hypothese door de praktijk bevestigd wordt, is het nog geen absolute waarheid. Zodra men meer inzicht krijgt over een theorie, wordt die meestal weer aangepast.
Absolute waarheid bestaat dus niet, noch in religie, noch in wetenschap. We komen enkel dichter bij de waarheid, zonder die ooit te bereiken.
LikeLike
– de enige absolute waarheid is die van de eeuwige wetmatige logos, een andere logos en andere god…
LikeLike
Degene die het schuim ziet, verklaart het geheim,
terwijl wie de Zee ziet is verbijsterd .
Degene die het schuim ziet, neemt zich iets voor,
terwijl wie de Zee kent, zijn hart ermee verenigt.
Degene die de schuimvlokken ziet, wikt en weegt,
terwijl wie de Zee ziet, zijn bewuste wil heeft opgegeven.
Degene die de vlokken ziet, is voortdurend in beweging,
terwijl wie de Zee ziet, vrij is van huichelarij.
Wees in zoeken naar Waarheid niet de jager,
maar de prooi. Denken brengt niets meer dan vormen voort.
Waarheid gaat om het vorm’loze….
LikeLike
@Zwerver,
“Degene die het schuim ziet, verklaart het geheim”
Met dank aan Rumi? 😉
LikeLike
@Paul
Correct. Sorry, vergeten er bij te vermelden. Het geeft weer waar Waarheid over gaat.
LikeLike
De waarheid kennen zou er op neerkomen dat men alles begrijpt en alles kent en weet. Dat is voor de hersencapaciteit van de mens onmogelijk. Het is wel een boeiende bezigheid om steeds meer kennis te vergaren. Kennis leidt tot inzicht en inzicht brengt je dichter bij de waarheid.
LikeLike