Ik verbaasde me er als kind al over dat het lijdensverhaal van Jezus eindigt met de woorden: ‘O God, mijn God, waarom hebt U mij alleen gelaten? Ik schreeuw om uitkomst, maar die is ver van mij. Ik huil om hulp. O mijn God, ik roep overdag naar U, maar krijg geen antwoord. Ook ‘s nachts roep ik, maar ik krijg geen rust.’ Het begin van een psalm, daarna werd het stil.
Heeft Jezus er 33 jaar over gedaan om zo te eindigen? In wanhoop sterven? Waarom geen triomf? Het was toch volbracht? Natuurlijk was Jezus aan het einde van zijn krachten gekomen en had Hij weinig energie over om enthousiast uit te roepen dat zijn opdracht gelukt was. Maar toch.
De psychoanalyticus Erich Fromm (1900 – 1980) vroeg zich af hoe het te verklaren is dat de meeste christelijke theologen het idee aanvaarden, dat Jezus stierf met woorden van wanhoop op de lippen, in plaats van te onderkennen, dat Hij bij het sterven psalm 22 reciteerde. Fromm had er geen vrede mee en ging op onderzoek uit. Veel martelaren waren er immers geweest, die in vol vertrouwen en zonder een spoor van wanhoop gestorven waren.
Fromm vond het antwoord. Wat bleek? In de joodse traditie is het tot op de dag van vandaag de gewoonte om de boeken van de Pentateuch aan te duiden met het eerste belangrijkste woord of regel. Ook sommige psalmen worden nog altijd naar hun eerste woorden of regel genoemd.
En dan komen we er achter dat de psalm die Jezus uitsprak weliswaar begint in wanhoop, maar eindigt in een jubelende stemming van geloof en hoop. Het slot luidt:
‘Het nageslacht zal Hem dienen en ieder vertelt zijn kinderen over Hem. Zij zullen Zijn recht en goedheid doorgeven aan allen die nog geboren moeten worden, omdat Hij alles heeft volbracht.’
Bron: Erich Fromm, Psalm 22 en de lijdensgeschiedenis, in: ‘Gij zult zijn als goden’ – een humanistische interpretatie van het Oude Testament, Bijleveld, Utrecht
Illustr: dailymythogies.wordpress.com
Erich Fromm (1900-1980) geldt als een der belangrijkste denkers over mens en maatschappij van onze tijd. Met boeken zoals De angst voor vrijheid en Liefhebben; een kunst, een kunde had hij grote invloed op het moderne wereldbeeld.
Een van de beduidendste werken van zijn hand is Gij zult zijn als goden, een even inspirerende als diepgaande lezing en interpretatie van het Oude Testament. In dit boek biedt Fromm een meeslepend beeld van de oudste bronnen van de joods-christelijke beschaving, ontdaan van de kerkelijke dogma`s en religieuze taboes. Steekhoudend brengt Fromm in kaart hoe het Oude Testament het verhaal vertelt van een bevrijding. Niet alleen de bevrijding van het joodse volk uit slavernij en ballingschap, maar vooral de bevrijding van de mens uit de kluisters van bijgeloof en afgoderij.
Update 30032024: lay-out, links
GODENENMENSEN 
Ouwe Fromm zit bij mij op 872.
Er zijn nog maar weinig mensen die achtslaan op de ouwe Fromm-gedachte. Zonde, want er is altijd wel een Frommeltje Vermoeden aanwezig in zijn woorden. Psychologen zijn te preuts voor de waarheid. Ik heb zo’n psycholoog wel eens horen zeggen: ‘ als God gewild had dat we naakt rondliepen had hij ons wel klaproos gemaakt. Vrouwen zijn het gelukkig al maar dan geklede klaprozen.’
Ik zie nu ineens dat u, waarde vangodenenmensen, ook de psychischanalytisch-humanistische lijn volgt, jammer alleen dat god geen dieren met een gebreken op zijn altaren wil en al helemaal niet als ze gewoon bloed hebben. Vergeef me mijn hardheid maar ik heb er een godgloeiende pesthekel aan als mensen de goede vrijdag gedachte zo uit hun context rukken.
LikeLike
Uit de context? Ik zet hem juist in zijn context… Doet niets af aan de goede vrijdaggedachte, integendeel.
LikeLike
De context is als volgt:
de gekruisigde laat het hoofd op de schouders hangen, de stakker, misschien van de pijn der kwellingen, misschien om een van de mariaatjes te kunnen zien terwijl zij zich uitkleedt, misschien jaloers dat hij beroofd werd van deze naar wierook stinkende bruid omdat het kind dat zij droeg niet van hem was.
Het lijkt me zinloos hier een frutseltje van de blijde boodschap in te frommelen.
LikeLike
Wat Fromm nog niet wist, was, dat de lijdensverhalen pas decennia na de dood van Jezus op de gebruikelijke joodse manier zijn “gecomponeerd” met oude joodse teksten in het achterhoofd. Ze maken geen historisch verslag van de kruisdood maar met name met Ps 22 en Jes 53 en vele andere teksten konden ze de enorme klap van Jezus’afgang verwerken en betekenis geven en drong een tijd na de dood van Jezus pas goed tot hen door hoe belangrijk dat voor hen zo geweldige korte leven was geweest en ondanks zijn afgang bleef. Voor hen bleek hij een van de grote joodse mannen te zijn.
Bij de eerste woorden van Ps 22 kwam de hele psalm, zo paraat in hun hoofden, bij hen naar boven en in de rest van het lijdensverhaal duikt deze psalm telkens op: de spottende omstaanders, de potscherf en de tong die kleeft aan het gehemelte, de doorboorde handen en voeten, de kleren die verdeeld worden. En op die manier klinkt ook het slot van de Psalm bij hen door: “Överal tot aan het einde der aarde zal men de Heer gedenken. Voor u zullen zich buigen alle stammen en volken. Want het koningschap is aan de Heer. Hij heerst over de volken”
De historische werkelijkheid van een romeinse kruisiging in Jeruzalem is ons bekend en blijft een afschuwelijk gebeuren: “een dwaasheid voor heidenen en een schande voor joden”. Het was in feite een slavendood. De vlugge handige manier waarop Jezus uit de weg werd geruimd, was een complete afgang voor hem en iedereen die iets om hem gaf. Omstanders werden op afstand gehouden en wrschl is Jezus daarna in een massagraf gegooid. Met hun latere lege-graf-verhalen verwijzen de eerste christenen naar de grote joodse mannen Mozes en Elia, die na hun dood ook niet te vinden waren: “Wat zoekt ge de levende bij de doden?”.
Dat deze afgang nu juist de basis is voor ons verrijzenisgeloof, dringt daarna ook in de ons bekende lijdensverhalen nog maar moeilijk tot ons door. Ps 22 verwoordt dat met: “Hij veracht de zwakke niet, verafschuwt niet wie wordt vernederd”, ook deze onterecht kapotgeslagen Jezus niet, die geen woord meer uit kon brengen.Liever maskeren we dat gevoel van afgang met het muzikaal doorvoelde medelijden in een Mattheuspassion of met een kitscherige sentimentele Passion van gisteravond. Het risico daarvan is dat we zo wellicht ook niet beseffen wat verrijzenisgeloof is.
LikeLike
Wat is het verschil tussen een frommeltje, frutseltje en flippertje?
LikeLike
De historisch Jezus kwam wel mooi, toen hij eenmaal gevonden was, aan Zijn Rechterhand te zitten dus vraag ik mij oprecht af, als die plaats is ingenomen waar moeten wij dan met zijn allen nog zitten?
LikeLike
Interessante informatie.
Helaas moet ik constateren dat de woorden “Zij zullen Zijn recht en goedheid doorgeven aan allen die nog geboren moeten worden,” niet al te veel hebben uitgehaald.
LikeLike
Nou ja, niet al te veel… toch 2000 jaar christendom. 😉
LikeLike
Mensen die je graag hebt wil je het liefst dicht in je buurt hebben..Die oude jongens zeggen wel. dat er plaats genoeg is daarboven. Dus maak je geen zorgen. Wij hebben met onze hersentjes ook als gelovige wel wat moeite met dat zitten daarboven. Waarschijnlijk moeten we ermee tevreden zijn, dat “God met zijn geweldige geheugen” ons niet vergeet, wellicht de een wat minder dan de ander, maar in ieder geval vergeet hij, zoals men dat vroeger steeds maar bleef zeggen “de zwakke” en hen “die vernederd zijn” blijkbaar niet..Zeker weten doe ik dit allemaal niet, je kunt dus nog alle kanten uit.
LikeLike
Dit is wel een kiezen voor de meest makkelijke variant. Dus ergens moet een omslagpunt zijn dat alles ineens mogelijk is en voor het gemak neem je waarschijnlijk dan maar de dood omdat de kudde daar ineens niet verder kan. Toen mijn moeder dood was en mijn vader amper nog kon lopen begreep hij dat er voor hem geen plaats meer zou zijn in herberg De Gammele Hemel en heeft toen in zijn testament laten opnemen dat hij wilde liggen bij de ongedoopte kinderen en dieven omdat hij dan nooit meer hoefde te verkassen. En dan heeft mijn vader nog heel wat meer geleden dan onze correspondent uit Nazareth.
LikeLike
En toch blijf ik beweren, – en of dat nergens op slaat mag jij uitmaken- dat als jij niet meer aan je vader kan denken, en die tijd komt, dat “God” aan hem blijft denken
LikeLike
Je god bedenken is een hobby voor hoogvliegers. Noch vleugel noch veer zal de buiteling doen beletten neer te storten op een verlaten stoeptegel.
LikeLike
Ja triest als er met grote denkers zo wordt omgegaan..je gaat zo af….Prachtig vond ok Fromm (heb alleen gelezen wat me interesseerde) om zo bij het mooiste uit te komen….en dat te onthouden…..
LikeLike
Een frommeltje frutseltje en flippertje van fliproodnat 😉
Hoe bedenk je zo een naam?
LikeLike
En zegt ‘In Uw handen beveel ik mijn geest’ ,
is dat geen opperste overgave, en geloof,
zijn lijden gaf hij over aan ‘zijn vader’.
De triomf ligt toch in ‘zijn opstanding’?
(Louter bijbels.)
LikeLike
Het lijkt wel of je me ouderwets de hel gunt
LikeLike
Op die tegel wacht God… 😉
LikeLike
N.B. Om de reacties leesbaar te houden, worden de reacties nu chronologisch – dus niet meer ‘ingenest’ – geplaatst.
Reactieformulier is onder de berichten te vinden.
LikeLike
Wat bedoel je nu joost tibosch 😉
IK gun niemand de hel…
LikeLike
Temeer omdat ik niet geloof in een hel..
LikeLike
Gelooft u in de opstanding van Jezus?
LikeLike
Mijn reactie met die ouderwetse hel was een reactie op fliproodnat 29.3 16.47
LikeLike
“Het begin van een psalm, daarna werd het stil.”
Dat is het eenvoudige, seculiere antwoord. Gekruisigd worden is erg pijnlijk. Om de pijn te kunnen verdragen reciteerde Jezus alle psalmen; de aanwezigen vingen het begin van Psalm 22 op. Erich Fromm was een intelligent man, met oa een uitstekende analyse van het autoritaire karakter van het fascisme, maar in dit geval zoekt ook hij er teveel achter.
Dan heb ik een paascadeautje voor u.
http://freethoughtblogs.com/singham/2013/03/29/the-higgs-story-part-6-relativistic-quantum-fields/
“One important result to bear in mind is that the energy of these relativistic quantum fields in the vacuum is not zero.”
Een slimme theoloog beseft onmiddellijk dat ‘Er moet licht komen,’ geïnterpreteerd kan worden als “Er moeten relativistische quantumvelden komen met energie ongelijk nul”. Licht bestaat uit fotonen en het foton is één van de 19 elementaire deeltjes uit het standaardmodel. Bewijst niets – maar ook niet het tegendeel, zoals, ik geef het eerlijk toe, graag zou claimen.
LikeLike
We weten hoe een romeinse kruisiging in Jeruzalem toen in zijn werk ging en dat omstanders op afstand werden gehouden. De in elkaar geramde Jezus was echt niet meer in staat om nog iets te zeggen of om nog helder te kunnen denken. In de latere lijdensverhalen zijn hem de beginwoorden van Psalm 22 echt in de mond gelegd. Ik heb een gruwelijke hekel aan het idee, dat hij op zijn kruis triomfantelijk zou hebben gedacht: je slaat maar raak, mij ,goddelijke Jezus, raak je lekker toch niet! En vergeet het “licht” en de “fotonen” maar, want “ër viel duisternis midden op de dag” en de quantumvelden met energie slaan al helemaal nergens op. Die waren daar nergens te bespeuren…alleen in geloofsdenken! Maar dat is niet zo wetenschappelijk…
LikeLike