‘Fout, het is ‘Schuld en boete’ zegt u meteen. Maar dat blijkt een ‘misdadige vertaling’ te zijn van het gelijknamige werk van Dostojevski. Voer voor filosofen, zou ik zeggen, tijdens de feestelijkheden van de Maand van de Filosofie in april. De juiste vertaling is volgens Ikenius Antuma ‘Misdaad en straf’. ‘Als de vertaling de vlag al niet goed dekt, hoe zit het dan met de lading?’
‘Het is gissen waarom de originele vertaler deze keus maakte, net zoals het (mij) onbekend is waarom Dostojevski zijn Misdaadroman niet ‘Schuld en boete’ heeft genoemd. Maar verontwaardigd ben ik wel: toen ik nog geen Russisch kende, werd ik meteen op een bepaald been gezet, terwijl het neutralere ‘Misdaad en straf’ me ongetwijfeld op andere gedachten had gebracht. Soms is het goed (als vertaler) een letterknecht te zijn, want juist dan kan de geest (van de lezer) de ruimte krijgen.’ (Antuma in ‘Sophie’)
In de Maand van de Filosofie is het thema dit jaar dus Schuld en boete. Een maand lang buigen overal in het land economen, filosofen en andere denkers zich over de vraag hoe ons economisch systeem heeft kunnen falen en wie daarvoor verantwoordelijk is. Zijn wij allemaal schuldig en moeten we boete doen voor ons hebzucht? Is het een systeemfout en kan een nieuw economisch model ons redden? Of zijn het de bankiers die ons met hun onbegrijpelijke financiële producten en onverantwoorde gespeculeer aan de rand van de afgrond hebben gebracht? Maar moeten we het dus niet eerder hebben over de foutieve vertaling van de titel, of misschien wel het hele boek? De Universiteit van Tilburg zegt slechts dat ‘Schuld en boete’ ook wel vertaald wordt als ‘Misdaad en straf’, maar geeft er verder geen woorden aan.
‘Nog een stap verder leidt de gedachte dat zo’n misleidende vertaling het veel grotere probleem van misleidende informatie illustreert. Vaak wordt de indruk gewekt dat de enorme hoeveelheid informatie de zondvloed is waarin de moderne mens dreigt te vergaan. Wás het maar informatie − al te vaak gaat het echter om onjuiste informatie, interpretatie, manipulatie. Het onheilspellende is dat ik dat niet weet, omdat ik immers niet op alle gebieden specialist kan zijn. Ik houd van de krant, maar de rubriek Ingezonden, bol van hoog- en zeergeleerde rectificaties, laat zien hoe naïef mijn vertrouwen in deze informatiebron in feite is, en om dezelfde reden word ik geen wikipedifiel.’ (Antuma, in ‘Sophie’)
Maar Antuma wil niet in mineur eindigen en eindigt zijn artikel met de uitspraak dat één woordje in elk geval goed overgekomen is: ‘en’. In zijn boek koppelt Fjodor Dostojevski volgens Antuma schuld aan boete, misdaad aan straf, dader aan slachtoffer, heilige aan hoer, rede aan waanzin. ‘Hij doet dat scherpzinnig en meerduidig. Dat overleeft alle vertalingen’.
N.B. Nog meer voer. Volgens filosofie-online schrijft filosoof Coen Simon het essay van de Maand van de Filosofie Schuldgevoel over de ‘economie’ van schuld en boetedoening waarin hij vaststelt dat schuld niet
kan worden afgelost. ‘Iets waarmee Dostojevski, de religieus bevlogen auteur van de roman Schuld en boete (1866), het trouwens erg oneens zou zijn.’
Zie: Misdadige vertaling
GODENENMENSEN 
Sorry, allemaal oud gebakken lucht. Ik wordt een beetje tipsy van dat herschrijven. Brrr en dan denken dat je als herschrijver nadenkt. Ik heb betere stukken gelezen, maar daar begint het blad Filosofie niet aan. Er moet geld in het laadje. IKEA-lezers genoeg.
Gr
LikeLike
Tja, Robert, misschien vrolijkt dit je op – hier heet het gewoon ‘Misdaad en straf’: http://bit.ly/WkpFUw – Misdaad en straf en de kracht van de liefde… 😉
Update 17:52 – N.B. Het idee komt niet van Filosofie Magazine, maar van Sophie – zie de link ernaar in het artikel.
LikeLike
Paul, ik heb zowat alles gelezen van literatuurcritici en ik kan je vertellen dat ik zelfs het college van Nabokov, over Dostojevski gevolgd hebt. Het zal toch niet zo zijn dat er meer rimpels in de vijver komen als ik dit lees? Ga het proberen.
Het gaat mij vooral om het herhalen, van de herhaling. Pastiche gedoe en de lafheid niet te vertellen waar ze hun beelden vandaan halen.
Groet, ben onderweg naar USA
P.s. staan wat tikfoutjes
LikeLike
Ook nog (weer) een toneelstuk, toemaar. *===))
LikeLike
Schuld ontstaat wanneer er een onevenwichtigheid is. Boete Is het inlossen van die schuld, zodat er weer evenwichtigheid of harmonie aanwezig is.
Het is te vergelijken met het “oog om oog, tand om tand” en met de wet van karman uit het Boedhisme. In essentie is het zelfs een neutrale oorzaak-gevolg werking die inherent is aan de natuur.
Echter het woord misdaad, mis-daad, heeft voor mij een zeer negatieve connotatie. Het veronderstelt een oordeel of veroordeling. Wanneer de dader zelf dit oordeel over zichzelf uitspreekt is er niets aan de hand. Maar het wordt totaal anders als een ander gaat bepalen wat een (goede) daad is en wat een (mis) daad is.
“Oordeel niet opdat gij niet geoordeeld worden, met de maat waarmee gij meet zult gij gemeten worden.” Dit duidt in essentie op de Gulden Wet: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet. Wat gij wenst, doet dat ook een ander. Het komt erop aan dat iedereen zijn eigen rechter is en zich oefent in zelfreflectie: Mens ken zelve.
Nu is deze cultuur doortrokken van het zonde besef, en een zeer bepaalde deontologische moraal. Ook een onderdrukking op grond van opvattingen die zogenaamd “goed” en “slecht” zijn. In dit landje zitten de meeste mensen in de bak. Als men dan “misdaad en straf” noemt, dan denk ik aan onderdrukking vanwege. De laatste tijd zie ik dat waarde die ik hoog acht met voeten worden getreden door dit denken. Ik acht tolerantie hoog. Tegenwoordig hoort men vanuit de politiek en zelfs uit de regering: “zero tolerance”. Waarbij men cultuurgebonden normen aanlegt waar men zelf bijna geen notie van heeft.
Dit is het resultaat van een liefdeloze moraal, die het oude begrip “oog om oog, tand om tand” of het begrip karma niet kent of begrijpt en steeds strenger straft om hetgeen hen onwelgevallige is met macht te onderdrukken.
Jammer is dat juist de grondslagen van deze cultuur ook aspecten hebben van liefde voor de medemens en vergiffenis en dat deze waarden niet meer zo sterk op de voorgrond treden.
Gelukkig dat de rechterlijke macht nog wat conservatiever is dan Het OM en de politiek.
Geen mis-daad en straf: schuld en boete.
LikeLike
-Misschien kunnen we de titel ‘Schuld en Boete’ van Dostojevski laten, en er de ondertitel ‘Misdaad en Straf’ bijvoegen 🙂
LikeLike
Idee. En dan nog de inhoud dus nog op vertaling checken…
LikeLike
En als je nu een a(A)nder tegenover je hebt die je schuld niet wegpraat, je boete niet wegneemt, en je toch vergeeft? Komt het er dan nog zo op aan dat je schuld en boete aanvult met misdaad en straf?
LikeLike
Niet aanvullen; in plaats van.
LikeLike
Interessant deze combinatie van schuld boete vergeving misdaad en straf. Ik zie dat anders als de suggestie die in deze vraag ligt. Schuld en boete zijn m.i. van een andere categorie dan misdaad en straf.
Het begrip “vergeven” betekent volgens mij dat je de relatie met de dader verbreekt. Je komt dan neutraal te staan. De dader wordt dan op zichzelf teruggeworpen in zijn eigen persoonlijk ethisch besef van schuld en boete. De mate waarin is per persoon verschillend afhankelijk van zijn geweten: dat wat “ge-weten” is door zijn ervaring.
De cyclus van het natuurlijke actie en reactie patroon van dader en slachtoffer, die telkens wisselen door wraak op wraak wordt door vergeving doorbroken. Deze cycli in de natuur kan je bijvoorbeeld herkennen in bloedwraak dat vele generaties doorgaat. In het verre oosten noemt men die cyclus de wet van karman. Het is de (energetische) wet van oorzaak en gevolg dat via reïncarnatie vele levens kan duren. Er is zowel persoonlijk- als groeps-karma.
Dit is volgens mij de bedoeling van de opmerking: “keer de dader je andere wang toe”: daarmee doorbreek je een cyclus. Het gevolg van het tonen van je andere wang kan een diepe woede van de dader opwekken, omdat zijn geweld zich automatisch momentaan energetisch tot de dader zelf richt, juist omdat het slachtoffer er zich van heeft bevrijd. De energie moet toch ergens heengaan, niet? Ook is het mogelijk dat de dader beschaamd wordt als hij tot het inzicht is gekomen van zijn eigen schuld als hij de andere wang ziet.
Schuld dient niet goedgepraat te worden, soms is zwijgen een betere weg. En boete kan nooit door een ander worden weggenomen, dat moet je altijd zelf doen (of je familie als het een familieschuld is). Ook de zondebok in de familie kan dat niet. Dat vind ik het probleem van het verlossende lijden in het Christendom voor de mensheid, dat kan m.i. niet.
Misdaad en straf is een verschijnsel in sociale zin, het heeft niet volgens mij met innerlijke ethiek te maken, maar met moraal. De groep zal de dader wel eens “mores” leren: dat heeft een stabiliserend effect op de groep.
Gelukkig als dit door goed opgeleide integere rechters gebeurt in een stelsel van wetten. Dan weet ieder van tevoren waaraan hij toe is. Met de blinddoek om onpersoonlijk oordelen. Dat heeft zijn voordelen ter bescherming van de maatschappij: puur resultaatgericht.
Zonder de dader in ethische zin te veroordelen of een “zonde” (een vlekje op zijn ziel) in de schoen te schuiven. Zei iemand niet eens wie de eerste steen moest werpen in verband met zonde ?
Maar om mijn mening weer te relativeren. Zonde betekent letterlijk: je doel missen. Uitsluitend in die zin is dus mis-daad ook een zonde. Heb je er schuld aan, als je je doel mist?
LikeLike
-En wat, als we nu eenmaal de totale ‘determinatie’ gaan aannemen ?…Niemand meer toerekeningsvatbaar…?
-Dan is niemand meer schuldig…; geen straf of boete …;maar ook dan moet men logisch gezien die mensen toch afzonderen van de maatschappij…
LikeLike
Determinatie ? in welke zin ?
Over ontoerekeningsvatbaar en afzonderen: helemaal mee eens. Onder bepaalde sociaal bepaalde condities.
Is een dier schuldig? Kan een dier een misdaad plegen? Is een dier toerekeningsvatbaar? Moet een dier boete doen of gestraft worden?
Wat is de mens meer dan een dier?
Worden sommige dieren uitgestoten uit de groep en geïsoleerd ? Jazeker! Daar bestaat een natuurlijke correctie. Men neemt algemeen aan dat dieren functioneren zonder (ethische) schuld. Maar er is wel een correctie bij dieren in een sociale groep volgens de heersende gewoonten: de moraal.
In het boek Prediker lees ik:
“18 Ik zeide in mijn hart van de gelegenheid der mensenkinderen, dat God hen zal verklaren, en dat zij zullen zien, dat zij als de beesten zijn aan zichzelven.
19 Want wat den kinderen der mensen wedervaart, dat wedervaart ook den beesten; en enerlei wedervaart hun beiden; gelijk die sterft, alzo sterft deze, en zij allen hebben enerlei adem, en de uitnemendheid der mensen boven de beesten is geen; want allen zijn zij ijdelheid.
20 Zij gaan allen naar een plaats; zij zijn allen uit het stof, en zij keren allen weder tot het stof.
21 Wie merkt, dat de adem van de kinderen der mensen opvaart naar boven, en de adem der beesten nederwaarts vaart in de aarde?”
De conclusie voor mij is, dat mensen die een gevaar voor de samenleving zijn, al zijn zij ontoerekeningsvatbaar, geïsoleerd mogen worden. Maar zonder hen in ethische zin een misdaad toe te dichten.
LikeLike
-Toerekeningsvatbaar of niet ; het is een logisch gevolg, dat als iemand verkeerd handelt t.o.v. de anderen, die anderen hem straffen en afzonderen, zodat hij niet meer kan herhalen .
LikeLike